Morgunblaðið - 15.05.2001, Blaðsíða 28

Ekki sáttatónn í Assad
BASHAR Assad, sem nú hefur
verið nærri ár á forsetastóli í
Sýrlandi, virðist æ meir vera að
hallast að sama harðstjórnar-
stílnum og faðir hans tíðkaði og
þegar talið berst að grannrík-
inu Ísrael hikar hann ekki við
að taka dýpra í árinni en Hafez
Assad heitinn gerði nokkru
sinni.
Þegar forsetinn heilsaði Jó-
hannesi Páli II páfa er hann
kom í fjögurra daga opinbera
heimsókn til Sýrlands sem lauk
sl. þriðjudag, lýsti forsetinn Ís-
raela ábyrga fyrir átökunum
sem staðið hafa yfir milli Ís-
raela og Palestínumanna und-
anfarna mánuði. Hann gekk
síðan skrefi lengra og blandaði
saman stjórnmálum og trúar-
brögðum með því að segja Ís-
raela hafa „reynt að drepa
grundvallargildi allra trúar-
bragða með sama hugarfari og
þeir sviku Jesú Krist og á sama
hátt og þeir reyndu að svíkja og
drepa Múhameð spámann.“
Þessi ummæli vöktu litla
hrifningu í Ísrael og á Vestur-
löndum. Ríkisstjórnir nokkurra
landa fordæmdu þau fyrir að
bera með sér gyðingahatur og
hið sama gerðu leiðarahöfundar
mestu þungavigtardagblað-
anna í Bandaríkjunum. „Við vonuð-
um að eftir Helförina heyrðu slík um-
mæli sögunni til,“ sagði Michael
Mechior, aðstoðarutanríkisráðherra
Ísraels.
Til vinsælda fallið í
arabaheiminum
En stjórnmálaskýrendur í araba-
löndunum telja að hörð afstaða Ass-
ads gegn Ísrael afli honum fylgis
meðal araba, sem margir hverjir eru
Ísraelum reiðir vegna þeirra hundr-
aða Palestínumanna sem látið hafa
lífið í átökum í Ísrael og á palestínsku
heimastjórnarsvæðunum á undan-
förnum sjö mánuðum. Hinn 36 ára
gamli Assad þarf á þessu fylgi að
halda heima fyrir, þar sem efnahagur
Sýrlands er í molum.
Jórdanski stjórnmálaskýrandinn
Rami Khouri segir að Assad hafi þó
einnig látið þessi ummæli falla vegna
þess að hann tryði þeim sjálfur.
„Hann lætur svona yfirlýsingar frá
sér fara að hluta til vegna þess að
hann trúir þeim sjálfur og að hluta til
vegna þess að þjóð hans og stór hluti
arabaheimsins trúir þeim,“ segir
Khouri. „Svona harðlínuyfirlýsingar
auka á trúverðugleika hans og lög-
mæti sem stjórnmálaleiðtoga í aug-
um araba almennt og meðal þjóðar
sinnar.“
En Gehad Auda, stjórnmálafræð-
ingur við Helwan-háskóla í Egypta-
landi, segir að öðrum leiðtogum
arabaríkja kunni að þykja Assad hafa
farið lítið eitt yfir strikið með því að
ráðast á Ísrael á þessum nótum.
„Það gilda reglur um það hvernig
haga beri gagnrýni á Ísrael. Við þurf-
um að lifa með [Ísraelum] alla okka
ævi (...) vil viljum að þeir virði líka
settar reglur,“ segir Auda.
Páfagarður hefur leitt um-
mæli Assads hjá sér að mestu,
þótt páfi hafi harðlega fordæmt
gyðingahatur. Í Sýrlandsheim-
sókn sinni hvatti páfi ítrekað til
þess að allir íbúar Mið-Austur-
landa – arabar og Ísraelar,
kristnir, múslimar og gyðingar
– sameinuðust um að koma á
friði.
Er Assad kvaddi páfa sl.
þriðjudag var hann við sama
heygarðshornið. Hann gat
hinna sameiginlegu semízku
róta araba og gyðinga. „Því
miður er enn til fólk í þessum
heimi sem er hrætt við að nefna
upphátt sögulegar staðreyndir
og ... saka okkur, semítana, um
and-semítisma.“
Eftir hin hörðu viðbrögð á
Vesturlöndum reyndu þó tals-
menn Sýrlandsstjórnar að
draga úr yfirlýsingum Assads;
þær hefðu verið mistúlkaðar.
Var tekið fram, að – réttilega –
hefði forsetinn ekki nefnt gyð-
inga á nafn í ummælum sínum,
„þar sem tilgangur hans var
ekki að níða eða að hvetja til
haturs gegn neinum trúflokki,“
heldur að krefjast þess að endir
yrði bundinn á „blóðugar“ að-
gerðir Ísraela gegn Palestínu-
mönnum.
Úti um þíðuvonir
Í mörgum ísraelskum fjölmiðlum
er Assad nú úthrópaður sem gyð-
ingahatari af gamla skólanum;
menntun hans á Vesturlöndum
breytti þar engu um, en ekki sízt í
Ísrael höfðu menn bundið vonir við að
það hve ungur Assad yngri er og að
hann stundaði nám í Englandi myndi
leiða til þess að stjórnarstefna hans
yrði mildari en Assads eldri.
Á síðustu stjórnarárum sínum
hafði Assad eldri leitað leiða til að
skapa þíðu í samskiptunum við Ísrael
og Bandaríkin. En með tilliti til þess-
ara nýjustu ummæla Assads yngri og
að „gamli haukurinn“ Ariel Sharon
skuli hafa tekið við völdum í Ísrael
eru hverfandi litlar horfur á að fram-
hald verði á þeirri þíðu á næstunni.
Tæpt ár er nú frá því Bashar Assad tók við völdum í Sýrlandi
Damaskus. AP.
Þegnar Sýrlandsforseta veifa páfagarðsfán-
anum fyrir framan risaveggmynd af þjóðar-
leiðtoganum Bashar Assad á meðan á heim-
sókn páfa í Damaskus stóð.
AP
ERLENT
28 ÞRIÐJUDAGUR 15. MAÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
DANSKA samkeppnisstofnunin sæt-
ir nú gagnrýni fyrir að hafa brugðist
seint við því sem einn helsti sérfræð-
ingur landsins í samkeppnisreglum
og hringamyndun segir augljóst verð-
samráð hjá olíufélögum. Tvö stærstu
dagblöð Danmerkur hafa undanfarna
daga birt greinar þar sem fullyrt er
aðforstjórar olíufélaganna hringi
hver í annan og ræði bensínverð, auk
þess sem því er lýst hvernig öll
stærstu olíufélögin hafi sent út bréf til
langferðabílstjóra þar sem nákvæm-
lega sömu kjör eru boðin, í sumum til-
fellum eins orðuð. Forstjórar stærstu
olíufélaganna vísa ásökunum á bug og
segja samkeppnina svo harða að
félögin verði að fylgjast náið með
verði keppinautarins. Á sama tíma
hefur bensínverð enn hækkað og
kostar 95 oktana bensín nú 9,05 kr.
danskar, eða rétt um 105 kr. ísl.
„Samkeppnisstofnunin á þegar í
stað að hefja rannsókn hjá olíufélög-
unum til að finna sannanir fyrir því að
þau hafi haft samráð,“ segir Peter
Vesterdorf en fyrir skemmstu kom út
eftir hann bók um hringamyndun og
samkeppnisreglur. Vesterdorf segir
aðgerðir samkeppnisstofnunarinnar
fjarri því að duga til en hún hefur sent
út bréf til olíufélaganna þar sem ósk-
að er skýringa á því að nær öll félögin
séu með sama verð, upp á eyri.
Sofið á verðinum
„Danska samkeppnisstofnunin hef-
ur sofið á verðinum. Þegar hin
sænska systurstofnun hennar gerði
húsleit hjá olíufélögunum á síðasta
ári, fann hún skrifleg gögn er færðu
sönnur á að olíufélögin höfðu samið
innbyrðis um bensínverð. Dönsku
samkeppnisstofnuninni bar að standa
fyrir svipaðri rannasókn í býtið morg-
uninn eftir,“ segir Vesterdorf.
Samkeppnisstofnunin vísar gagn-
rýninni á bug og segir varaforstjóri
hennar, Erik Monrad, að verið sé að
safna gögnum svo að stofnunin geti
áttað sig á málinu. Of snemmt sé að
segja til um hvort ný rannsókn verði
gerð en fyrir rúmu ári urðu svipaðar
ásakanir til þess að stofnunin lét gera
slíka rannsókn. Telur Monrad hins
vegar ólíklegt að svo verði þar sem
svo mikið hafi verið fjallað um málið
að olíufélögin „hafi sjálfsagt ekki
gleymt að þurrka neitt út úr tölvun-
um“.
Ástæðu þess að ekki var gerð hús-
leit hjá dönsku olíufélögunum í kjölfar
þeirrar sænsku segir Monrad vera að
danska samkeppnisstofnunin hafi
ekki haft gögn undir höndum sem
gæfu tilefni til slíks, ólíkt Svíum sem
höfðu sterkar vísbendingar.
Meðal þess sem olíufélögin eru sök-
uð um er að lækka afslátt á bensíni í
júní árið 2000, um 1 kr. ísl. og 1,73 kr.
á dísel til atvinnubílstjóra. Í bréfum
til bílstjóranna, sem bárust með
nokkurra daga millibili sagði að
grunnverðið yrði lækkað sem svaraði
minni afslætti. Félögin sendu bréfin
út svo þétt á eftir hvert öðru að heim-
ildarmenn Berlingske Tidende innan
danska olíubransans, segja að ómögu-
legt sé að þau hafi tekið ákvörðun
hvert í sínu lagi án samráðs. Slíkar
breytingar krefjist undirbúnings. Þá
er vakin athygli á því að orðalag bréf-
anna sé ekki aðeins áþekkt, sumar
setningarnar séu orðrétt hafðar eftir
á milli félaga.
Er bréfin bárust runnu tvær grím-
ur á langferðabílstjóra og leituðu þeir
til samkeppnisstofnunarinnar. Hún
vildi ekkert gera í málinu þar sem hún
hafði þá nýverið lokið rannsókn á ol-
íufélögunum sem leiddi ekki til mál-
sóknar. Sagði forstjóri stofnunarinn-
ar að olíufélögin hefðu haft nægan
tíma til að koma öllum gögnum um
samráð undan, væru þau til.
Áðurnefnd rannsókn var gerð að
kröfu stjórnmálamanna vegna mikilla
hækkana á bensíni og olíu og þrátt
fyrir að ekki fyndust neinar sannanir
um verðsamráð, gagnrýndi stofnunin
skort á samkeppni á milli olíufélag-
anna. „Fjögur skýrustu dæmin um
það eru mikill hagnaður olíufélag-
anna, sömu grunnverð, óskýrt afslátt-
arkerfi og óumbreytanleg markaðs-
hlutföll,“ segir í skýrslu sam-
keppnisstofnunar frá því á síðasta ári.
Þá kemur fram í henni að bensínverð í
Þýskalandi sé lægra en í Danmörku
vegna minni álagningar olíufélaganna
en skýring þeirra á muninum var að
kostnaðurinn væri meiri í Danmörku.
Segir í skýrslunni að „mikill kostn-
aður kann að vera merki um óvirkni
vegna of lítillar samkeppni“.
Þrátt fyrir að ekki kæmi til frekari
aðgerða voru olíufélögin engu að síð-
ur afar ósátt við skýrsluna og sögðu
niðurstöðuna hafa verið pantaða af
stjórnmálamönnum. Þá fullyrtu þau
að lækkun afsláttar og lægra bens-
ínverð hafi verið tilraun til að gera af-
sláttarkerfið gagnsærra en dönsk
dagblöð og neytendur hafa ekki tekið
undir þetta og segja verðmyndunina
og kerfið jafn óskiljanlegt og fyrr.
Reknir í Svíþjóð,
í vinnu í Danmörku
Málsóknin í Svíþjóð byggist á svip-
uðu kerfi og í Danmörku. Hefur
sænska samkeppnisstofnunin höfðað
mál á hendur fimm félögum sem ráða
90% markaðarins. Krefst stofnunin
þess að þau verði látin greiða 8,5
milljarða ísl. í bætur; Statoil og OK-
Q8 2,7 og 2,6 milljarða, Shell 1,4 millj-
arða, Preem 980 milljónir og Norsk
Hydro 870 milljónir. Búist er við að
málið verði tekið fyrir í byrjun næsta
árs.
Nú þegar hefur eitt olíufélaganna,
OK-Q8, viðurkennt ólöglegt samráð.
Þá voru nokkrir yfirmenn hjá olíu-
félögunum reknir, þeirra á meðal
tveir Danir sem nú hafa fengið stöður
hjá dönsku olíufélögunum.
Það eru Joe Brooker, sölustjóri
Haahr Benzin, sem var rekinn frá
Shell í Svíþjóð eftir að rannsóknin á
síðasta ári leiddi í ljós að hann var
einn lykilmannanna í samráði olíu-
félaganna. Hinn er Steffen Pedersen,
yfirmaður Q8 í Danmörku, en hann
var framkvæmdastjóri sama fyrir-
tækis í Svíþjóð og hafði, að mati sam-
keppnisstofnunarinnar, vitneskju um
verðsamráðið. Danska samkeppnis-
stofnunin segir hina sænsku systur-
stofnun sína ekki hafa upplýst um
þátt dönsku yfirmannanna.
Bensínverð í Danmörku hefur
hækkað fimmfalt meira en almennt
neysluverð sl. þrjú ár og er nú komið
upp í sem svarar til 105 kr. ísl. fyrir
lítra af 95 oktana bensíni.
Sterkar vísbending-
ar um verðsamráð
Dönsku olíufélögin eru sökuð um að hafa
samráð um verð, líkt og gerðist í Svíþjóð.
Urður Gunnarsdóttir segir Samkeppnisráð
Danmerkur ekki hafa gripið til aðgerða en
gagnrýnt félögin fyrir skort á samkeppni.
urdur@mbl.is
Árið 2015 er búist við að
EIN MILLJÓN
ferðamanna komi til Íslands.
Búðu þig undir það !!!
Alþjóðlegt ferðamálanám IATA/UFTAA.
Alþjóðleg ferðamarkaðsfræði IATA/UFTAA.
Ferðaleiðsögunám,
leiðsögn fyrir erlenda ferðamenn.
Bíldshöfða 18 567-1466
opið til kl. 22:00
www.menntun.is