Morgunblaðið - 11.01.2000, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 11. JANÚAR 2000 13
FRÉTTIR
Varði doktorsritgerð í Lundi um
gæðastjðrnun í heilbrigðiskerfínu
Tælandi hug--
myndir en ekki
alltaf raunhæfar
Guðbjörg Erlingsdóttir kemst að því í
doktorsritgerð sinni að ekki sé einfalt að
flytja kenningar gæðastjórnunar úr
einkageiranum yfir í hinn opinbera.
Jóhannes Tómasson fræddist um nokkur
atriði í ritgerð hennar.
við markaðsrannsóknir hjá auglýs-
ingafyrirtæki en fannst það ekki
nógu spennandi verkefni. Þegar
hún leitaði til prófessors síns vegna
upplýsinga fyrir ákveðnar rann-
sóknir sem hún vann að hvatti hann
hana til að leggja í framhaldsnám
sem hún lét verða af. Varð gæða-
stjórnunarefnið fyrir valinu og lauk
hún doktorsprófi sínu síðla á síð-
asta ári.
Á ekki alltaf við
„Ritgerðin fjallar um ákveðnar
kenningar í gæðastjórnun og
hvernig menn hafa reynt að flytja
þær úr einkageiranum yfir í opin-
bera geirann. Ég skoðaði sérstak-
lega stjórnunar- og skipulagsað-
ferðir og síðan vottunarkerfi,“ segir
Guðbjörg þegar hún er beðin að
GÆÐASTJÓRN í heilbrigðiskerf-
inu er efni doktorsritgerðar sem
Guðbjörg Erlingsdóttir varði fyrir
nokkru við háskólann í Lundi í Sví-
þjóð. Ein meginniðurstaða Guðbj-
argar er að setja beri spurningar-
merki við það að flytja hugmyndir
um gæðastjórnun og vottun
óbreyttar úr einkageiranum inn í
opinbera geirann, til dæmis heil-
brigðiskerfið, vegna sérstöðu hans,
aðlaga verði hugmyndirnar og gæta
þess að skýrslugerð og skriffinnska
kæfi ekki umbætur sem gæða-
stjórnunin eigi að geta leitt til.
Guðbjörg lauk prófi í viðskipta-
fræði frá háskólanum í Lundi árið
1989 og starfaði að því loknu við
rannsóknir, skipulagði þing og ráð-
stefnur og sinnti útgáfustörfum.
Síðar starfaði hún einnig um tíma
Morgunblaðið/Sverrir
Guðbjörg Erlingsdóttir varði
nýlega doktorsritgerð sína um
gæðastjórn í heilbrigðiskerfinu
við Háskólann í Lundi.
lýsa verkefni sínu.
„Þessar kenningar og aðferðir
eru meðal margra sem fiuttar hafa
verið úr einkageiranum í hinn opin-
bera. í ársbyrjun 1997 tóku gildi í
Svíþjóð lög um að öll vinna í heil-
brigðiskerfinu skyldi vera með for-
merkjum gæðastjórnunar og gefn-
ar voru út skilgreiningar á
gæðastjórnun, hvernig gera ætti
réttu hlutina á réttan hátt. Það
vantaði í þetta lýsingu á því hvaða
aðferðum ætti að beita til að vinna
verkefnin og þess vegna setti ég
spurningarmerki við þessar skil-
greiningar. Hugmyndimar hafa
flestar komið úr einkageiranum. I
sumum tilvikum er hægt að flytja
þær nánast óbreyttar milli landa
eða milli ólíkra rekstrarkerfa en
það á ekki alltaf við. Gæðastjórnun,
eins og hún er notuð innan einka-
geirans byggist mikið á mælingum
á afurðum og afköstum og öðm
slíku og því verður ekki komið við í
heilbrigðiskerfinu nema að tak-
mörkuðu leyti.“
Gæðastjórnun meira
í orði en á borði
Guðbjörg kynnti sér starf
þriggja sviða á háskólaspítalanum í
Lundi, þ.e. á handlækningasviði,
lyflækningasviði og rannsókna-
stofu, sem sinnir þjónustu við hinar
ýmsu deildir, en yfirvöld spítalans
höfðu þá tekið upp gæðastjómun.
Guðbjörg fylgdist með starfsfólki á
þessum sviðum í þrjá mánuði og
fannst henni hún ekki sjá merki
þess að gæðastjómun hefði verið
tekin upp í þeim mæli sem yfirvöld
spítalans höfðu gefið í skyn. „Mér
fannst ljóst eftir að hafa verið
þarna um tíma að gæðastjórnunin
væri meira í orði en á borði, hún
náði ekki til allra eins og gefið var í
skyn. Yfirmenn sáu kannski um að
halda nauðsynlegar skrár og
skýrslur en í raun breyttust hvorki
aðferðir né vinnuferlar á deildunum
og tel ég að það sé að nokkra leyti
vegna þess að hugmyndirnar henti
ekki þessum rekstri. I anddyri
spítalans var mikil sýning á þvi
hvaða gæðakerfi væri í notkun en
síðan vissu almennir starfsmenn lít-
ið um málið, vitneskjan um gæða-
kerfið náði ekki til framleiðslunn-
ar.“
Guðbjörg er á því að stjórnvöld
eigi ekki að ákveða ein og sér að nú
skuli taka upp gæðastjórnun, slíkar
hugmyndir verði að koma innan
frá. „Hugmyndir ríkisvaldsins um
gæðastjórnun byggjast um of á að
ná hagkvæmni og sparnaði og slíkt
getur ekki alltaf gengið í heilbrigð-
iskerfinu. Stjórnendur þar þurfa að
hafa kostnaðarvitund og heilbrigð-
isstéttirnar þurfa einnig að vita
sitthvað um kostnað og það ætti því
að koma inn á það svið strax í
menntun þeirra. En hagkvæmnin
má ekki ráða öllu í heilbrigðiskerf-
inu. Við vitum að vegna síaukinna
krafa um sparnað og aðhald eru
sjúklingar jafnvel útskrifaðir of
snemma sem leitt getur til þess að
þeir fá fylgikvilla og verða að koma
aftur og þá er hagkvæmnin farin
fyrir lítið. Þess vegna er best í
þessum efnum að ákveða hverju við
ætlum að ná út úr heilbrigðiskerf-
inu og hvernig á að standa að því.
Við viljum fá góða og fullkomna
þjónustu og að hvergi sé sparað í
því að leita lækninga og bjarga
mannslífum. Við vitum líka að það
kostar mikið og þess vegna þarf
hagkvæmnin að vera í undirmeðvit-
undinni án þess að hún ráði öllu,“
segir Guðbjörg.
Tveggja og hálfs árs styrkur
Ritgerð Guðbjargar heitir „Tæl-
andi hugmyndir - gæðastjórnun í
heilbrigðiskerfinu“ og varði hún
hana í lok október. „Ég valdi nafnið
til að sýna að mér finnst að opin-
beri geirinn láti tælast af hugmynd-
um úr einkageiranum," sagði Guð-
björg til útskýringar á nafninu.
Umsögn andmælenda við doktor-
svörnina var góð og ritgerðin hlaut
einnig góðadóma hjá fimm manna
dómnefnd og hefur hún verið í við-
tölum og verið fengin til fyrirlestra-
halds í framhaldi af útgáfu ritgerð-
arinnar.
í framhaldi af þessu hefur Guð-
björg fengið styrki til frekari rann-
sóknastai-fa en hún hlaut styrki ár-
in 1994, ’96 og ’97. Styrkurinn sem
hún hlaut í fyrra er til tveggja og
hálfs árs rannsókna á sviði ýmiss
konar vottunarkerfa.
Foreldrar Guðbjargar em Katla
Smith Henje og Erling Aðalsteins-
son. Maður hennar er Carl-Henric
Nilsson og eiga þau eina dóttur og
Guðbjörg á tvö börn frá fyrra
hjónabandi.