Morgunblaðið - 11.01.2000, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
ÞRIÐJUDAGUR 11. JANÚAR 2000 33
Vínarvalsar létta lund
á milli jóla og þorra
Eli'n Ósk Þorgeir J.
Óskarsdóttir Andrésson
TOIVLIST
I þ r ó 11 a s k e in in a n
á A k u r e y r i
NÝÁRSTÓNLEIKAR
Vínartónleikar Karlakórs Akureyr-
ar-Geysis og Hljómsveitar Akur-
eyrar. Einsöngvarar Þorgeir J.
Andrésson og Elfn Ósk Óskarsdótt-
ir. Iþróttaskemnian á Akureyri,
laugardaginn 8. janúar.
KARLAKÓR Akureyrar-Geysir
efndu til nýárstónleika í íþrótta-
skemmunni á Akureyri og fluttu
dagskrá með vínardönsum laugar-
dagskvöldið 8. janúar sl. og endur-
tóku tónleikana daginn eftir. Kórinn
hefur á síðustu árum efnt til slíks
nýársfagnaðar við góðar undirtektir
fjölda tónleikagesta. Roar Kvam
var nú sem áður stjórnandi og setti
sitt faglega mark bæði á stjórnun og
útsetningar á mörgum laganna á
tónleikunum. Auk eigin útsetninga
færði hann flest laganna í búning
fyrir fjórtán manna hljómsveit.
Hljómsveitin, sem nefnd er Hljóm-
sveit Akureyrar í efnisskrá, var
skipuð fjórum fiðlum og einum
hljóðfæraleikara á hvert eftirtal-
inna hljóðfæra: flautu, klarinettu,
óbó, trompet, horn, básúnu, selló,
kontrabassa, slagverk og píanó.
Konsertmeistari var Anna Pod-
hajska fíðluleikari. Einsöngvarar
voru þau: Elín Ósk Óskarsdóttir,
sópran, og Þorgeir J. Andrésson,
tenór, en þau höfðu veigamiklu hlut-
verki að gegna. Hér verður fjallað
um laugardagstónleikana.
Karlakór Akureyrar-Geysir er
skipaður 50 söngmönnum og er
mjög vel þjálfaður kór. Jafnvægi
milli radda er gott, en þó fannst mér
helst skorti á meiri styrk og breidd í
bassa og þéttari háa tóna í tenór, en
síðarnefnda röddin söng háu tónana
þó af lagni og smekkvísi. Roari tókst
yfirleitt mjög vel að stilla saman
strengi söngvara og hljómsveitar,
bæði var innbyrðis jafnvægi í styrk-
leika milli radda gott og hraða- og
styrkleikabreytingar með ágætum.
Tónleikai’ með vínardönsum í byrj-
un árs hafa slegið sinn árvissa takt í
brjóstum okkar hér á landi um
margra ára skeið. Sjónvarpið, með
sinni árlegu útsendingu á tónleikum
Sinfóníuhljómsveitar Vínarborgar
með tónlist þeirra valsakónga og
Straussfeðga var um áraraðir flutt í
sinni glæstustu mynd, hefur örugg-
lega öðrum fremur skotið stoðum
undir þá hefð að létta okkur lundina
milli jóla og þorra með fjörugum og
glöðum vínardönsum.
Hvað er annars orðið um nýárs-
tónlistarkveðju sjónvarpsins frá
Vín? Sinfóníuhljómsveit íslands
hefur þessa góðu dægradvöl á efnis-
skrá sinni á þessum árstíma og það
gerði einnig Kammerhljómsveit Ak-
ureyrar á meðan hún var og hét, en
Roar Kvam var einn af stofnendum
hennar og aðalstjórnandi frá upp-
hafi.
Að vissu leyti er dálítið villandi að
kenna eingöngu þessa ákveðnu tón-
list við borgina Vín, því Vín var ekki
einasta háborg skemmtitónlistar
heimsins á átjándu og nítjándu öld,
heldur allrar tónlistar. Því til stað-
festu minni ég á vínarklassíkina,
vínarskólann eldri og yngri, ásamt
tónskáldunum Haydn, Mozart,
Beethoven, Schubert, Brahms,
Bruckner, Mahler og Schönberg.
En það breytir því ekki að þeir
Straussfeðgar sömdu og fluttu vín-
ardansa á þann hátt að vart hefur í
annan tíma verið betur gert. Og svo
sterkt sungu þeir sig inn í hjörtu að-
dáenda að jafnvel dönsk tónlist eftir
Tívolítónskáldið, Lumbye, er flokk-
uð með Vínartónlist. Þetta er kann-
ske í stíl við „vínar“-brauðin sem
Danir kenndu okkur að meta. Hefð-
bundnir vínartónleikar þurfa alltaf
að hafa viss lög á efnisskránni, eins
og „Heims um ból“ er og verður
óaðskiljanlegur þáttur jólahaldsins.
Að sjálfsögðu verða þau að vera eft-
ir Jóhann Strauss eldri (1804-1849)
eða son hans og alnafna þann yngri
(1825-1899) og einnig er óperettu-
tónskáldið sívinsæla, Franz Lehár,
nær ómissandi á slíkum tónleikum.
Vínartónleikarnir í Iþróttaskemm-
unni uppfylltu þessi skilyrði og þrjú
fyrrnefnd tónskáld voru þar í fyrir-
rúmi. I efnisskrárheftinu, sem ann-
ars var til fyrirmyndar, var ekki
tekið fram hvort lögin væru eftir
föður eða son, þ.e. Jóhann Strauss,
yngri, eða Jóhann Strauss, eldri,
sem þrátt fyrir náinn skyldleika
voru hvor sinn maðurinn með sinn
eigin höfundarrétt. Mér fínnst mik-
ilvægt að áheyrendur viti einnig
hver af lögunum séu
upphafiega samin fyrir
hljóðfæri eingöngu og
síðar útsett og settur
söngtexti við.
Það átti við um all-
mörg laganna s.s.
„Gléðisöng" (polka),
„Dóná svo blá“ og
„Keisaravalsinn" og
skýrir oft hve erfitt er
að fella orð að hrynj-
andi hljóðfæraleiksins,
sem tókst þó að mínu
mati furðuvel. Erling-
ur Sigurðarson frá
Grænavatni hefur t.d.
ort ágætan texta við
„Keisaravalsinn", sem
féll vel að röddum lagsins. Eins og
áður var sagt voru einsöngvararnir í
veigamiklu hlutverki sem þau skil-
uðu með prýði. Elín Osk söng af inn-
lifun og glæsileik. Röddin blæ-
brigðarík og tækni á háum
skreytinótum eða berandi laglínum
eins og best verður á kosið. Flutn-
ingur hennar á „Liebe Du Himmel“
var hrífandi fagur og hlaðinn næmri
túlkun tilfinninga. Þorgeir byrjaði á
mjög vandasömum háum tóni í
„Nótt í Feneyjum“ og skorti nokkuð
á mýkt og hlýju. Hann var síðan að
bæta sig út tónleikana og söng bæði
„Dein ist mein ganzes Herz“ og
„Söng Barinkays" með ágætum.
Þorgeir hefur margsinnis sýnt og
sannað að hann er í framvarðasveit
íslenskra tenóra, og ég er sannfærð-
ur um að aukin mýkt í tónmyndun
skili honum enn lengra.
Textameðferð er til mikillar fyrir-
myndar hjá Þorgeiri. Tveir kórfé-
lagar sungu einsöng með Elínu Osk
og Þorgeiri í atriði úr Leðurblök-
unni eftir Lehár (Dömufrí), en það
voru þeir Björn Jósef Arnviðarson,
baríton, og Gísli Baldvinsson og
komust vel frá því.
Tónleikarnir voru ekki bara dans
fyrir eyru, því að danspar gladdi
augað með vel útfærðum valsi á
gólfinu fyrir framan sviðið fyrir hlé.
Yfirleitt voru samtök milli söngvara
og hljómsveitar góð, þó fylgdu
hljóðfæraleikarar ekki nógu vel eft-
ir hraðabreytingum í „Keisaravals-
inum“ og í „Um vígslu spyr hann
nú“, vantaði þar meiri „teygju" í
hægari hlutum og bassahljóðfæri
léku aðeins á undan í pizzicatohluta.
Tónleikunum lauk með miklu
fagnaðarklappi sem var endurgold-
ið með tveimur aukalögum og það
voru að sjálfsögðu lögin „Ra-
detzkymarsinn" og „Vín, borg
minna drauma“.
Vínarvalsar létta lund á milli jóla
og þorra.
Jón Hlöðver Askelsson
„ Af hvíslara
sem situr
bakvið tjöldin“
BÆKUR
L j« ö
SÓNHENDUR
eftir Kristján Hreinsson, Gutti,
Reykjavík, 1999, 32 bls.
„SÓNHENDA" er
þýðing á orðinu „sonn-
etta“ og einsog nafnið
bendir til samanstanda
Sónhendur Kristjáns
Hreinssonar af sonn-
ettum, tuttugu og níu
talsins. Þetta eru ensk
afbrigði sonnettunnar,
þrjár ferhendur sem
fylgja tvær línur með
ályktun. Sonnettur
Kristjáns bera allar
heiti þema síns með
nýyrðinu sónhenda,
svo sem „Trúarsón-
hendan“, „Dauðasón-
hendan“ og „Sjóara-
sónhendan". Kristján Hreinsson er
ekki nýgræðingur í ljóðagerð, hefur
verið lengi að og gefið út nokkrar
ljóðabækur. Hann yrkir í hefð-
bundnu formi og hefur séð um
vísnaþætti í útvarpi og staðið fyrir
hagyrðingamótum, eftir því sem ég
best veit.
„Hvíslarasónhendan“ er dæmi-
gerð fyrir bókina:
A sviði heimsins margt er skrýtið skrafað
og skondið er nú sumt sem þar er gert,
þar hefur dýrð frá ótal stjörnum stafað,
þar straumur lífsins oft fær hjörtun snert.
Par hafa fangað salinn garg og grátur
og gremja stigið mörg og ólík skref
en eftir sorgir löngum hefur hlátur
þar hljómað einsog töfrum þrungið stef
Og þarna geta ýmsar tungur talað,
þar tryggð og reiði sína útrás fá
og speki fær þar þorsta sumra svalað
þar sorg og gleði fá að takast á
Þar er í sálum ljósið kveikt á kvöldin
af hvíslara sem situr bakvið tjöldin.
Sónhendureru almennar hugleið-
ingar um lífið og tilveruna, ef til vill
of almennar. Oft er á þeim tækifær-
isbragur, keimur af gamanmálum
og kerksni, samanber þessa línu
hér: „Og þeir sem vilja klóna Krist-
ján Hreins/þeir kaupa þannig tvo á
verði eins“ („Klónunarsónhendan“,
19). Útleggingin, sem hefðin segir
að eigi að vera í síðustu línunum
tveimur, er gjarnan þessi kerksni
sem stundum jaðrar við að vera
beinlínis klén að mínu mati: Hann
síst var verri harðstjóri en hinir/því
hinir voru bara alltof linir“ („Neró-
sónhendan", 20). Skáldskapur
Ki'istjáns á þó til mun alvörukennd-
ari tón og „Dauðasónhendan" (8)
byggist á gotneskri kirkjugarðs-
mynd: „Um nótt í kirkjugarði vil ég
vaka,/mín vitund tengist konu sem
er dáin“. En í því annars ágæta
kvæði eru þessar fremur kiaufalegu
línur hér: „í huga mér ég síst vil
trúa táli/og tauti því
sem Dauðinn vill mér
segja“. Klaufaskapur
af þessu tagi er ljóður
á ráði Sónhendna, orð
og smáorð áberandi til
komin einungis for-
msins vegna (orðið
„bara“ er algengt til
þess arna), línur sem
ekki ganga alveg upp.
Sónhendur eru til-
raun til að búa til
þematískan, hvassan
og heimspekilegan
skáldskap í hefð-
bundnu formi, klass-
íska heiðríkju með nú-
tímalegu inntaki. Um
margt athyglisverð tilraun, þótt
rýnirinn sem ritar verði að játa að
eiga erfitt með að ná neinu afger-
andi sambandi við þennan kveð-
skap.
Hermann Stefánsson
-------+++--------
Tengsl ljós-
myndar
og leikhúss
TOVE Thage frá Nationalhistorisk
museum paa Frederiksborg heldur
fyi'irlestur í Odda, stofu 101, á morg-
un, miðvikudag, kl. 20. Fyrirlestur-
inn er á vegum Ljósmyndasafns
Reykjavíkur og nefnist „Photo-
graphy and Theatre: Staged Photo-
graphy in the 19th Centui-y. Gerð
verður grein fyrir því hvernig ljós-
myndin tengist leikhúsi, bæði í sögu-
legu samhengi og hvernig leikhúsið
hefur mótað ljósmyndina fagur-
fræðilega. Einnig verður rætt um
orðræðu raunhyggju og túlkunar-
stefnu í ljósmyndun og hugmyndina
um uppstillingar í ljósmyndun.
Tove Thage er sýningarstjóri ljós-
mynda og frumkvöðull að samtíma-
söfnun ljósmyndaverka við Nation-
alhistorisk museum paa Frederiks-
borg og Danska portrettgalleríið í
Kaupmannahöfn. Thage er jafn-
framt deildarstjóri samtímadeildar
safnsins.
Fyrirlesturinn er á ensku og er að-
gangur ókeypis.
Kristján Hreinsson
hef jast í
stöðum:
Biblfuskólinn við Holtaveg, S: 588-8899
Frelsið kristileg miðstðð, S: 533-1777
Frikiikjan Vegurinn, S: 564-2355
Hafnarijarðaikirkja, S: 695-4490
Hvftasunnukiikjan Ffladelffa, S: 552-1111
islenska Kristskirkjan, S: 567-8800
Kletturinn k.s. S: 565-3987
Keflavfkuiklikja, S: 421 -4337
KFUM og K Akranesi S: 431 1745
Leikmannaskðli Þjððklrkjunnar
S: 562 1525
Kynntu þér alfa námskeið
i heimasíflu okkar, á
xt* á 1 i r g* r a
Hitablasarar fra ABB
Margar stærðir,
mjög hagstætt verð.
Kynntu þér málið.
Hafðu samband við
sölumenn okkar
í síma 588 5000
It
Hátekni
Ármúla 26 * 108 Reykjavík
Sími 588 5000 • Fax 568 9443
thorir@hataekni.is • halldor@hataekni.is