Morgunblaðið - 11.01.2000, Blaðsíða 49

f
MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 11. JANÚAR 2000 4^
ALDARMINNING
—
i

■
JÓSEFÍNA KATRÍN
MAGNÚSDÓTTIR
+í dag hefði móðir
mín Jósefína Katrín
Magnúsdóttir orðið
eitthundrað ára. Móðir
mín fæddist í Sandhól í
Norðfírði 11. janúar ár-
ið 1900 og var því alda-
mótabarn. Hún var
dóttir Kristínar Einar-
sdóttur frá Brekkubúð
á Alftanesi og Magnús-
ar Pjeturs Jónsen út-
gerðarmanns frá Suð-
urey í Færeyjum sem
bjuggu saman. Kristín
var ekkja eftir Helga
Hannesson og áttu þau
tvær dætur og einn son sem lézt ung-
ur. Kristín og Magnús slitu samvistir
eftir skamma sambúð.
Móðir mín fluttist til Reykjavíkur
fimm ára gömul. Fyrst bjuggu þær
mæðgur að Alftanesi í nokkum tíma.
Móðir hennar þurfti að sækja vinnu
til Reykjavíkur og var ferðamátinn
þá tveir jafnfljótir. Stundum urðu
litlir fætur þreyttir af nær daglegum
ferðum, kvölds og morgna og því
gladdist lítið hjarta þegar hestvagn
fór framhjá og litlu fæturnir fengu að
hvflast. Nú flytjast þær til Reykja-
víkur í Kvosina þar sem móðir mín
ólst upp á unglingsárunum. Hún
gekk í Barnaskólann og varð formleg
skólaganga aldrei meiri. Hún varð að
lesa skólabækurnar við ljósið frá
ljósastaumum eða við tunglsljósið
þegar mamma hennar var ekki kom-
in heim, því hættulegt var að kveikja
á olíulampanum.
Æska móður minnar var eins og
hjá öðmm unglingum, góð miðað við
þann tíma þegar Reykjavík var lítill
og rólegur bær þar sem gott var að
hafa samband við eldra fólkið, ekkert
kynslóðabil og hægt var að tala um
æsku.
Móðir mín átti tvær nokkuð eldri
hálfsystur, Kristbjörgu og Helgu,
þær vom frá fyrra hjónabandi móð-
ur hennar. Maður Kristínar lézt úr
vefldndum og Hannes sonur þefrra
og lá þá beinast við fyrir Kristínu að
flytjast til Norðfjarðar sér til bjarg-
ar.
Móðir mín gekk að eiga Þorberg
Gunnarsson árið 1918. Þau eignuð-
ust sex böm, fimm komust til manns
en dreng misstu þau í frumbernsku.
Eftir níu ára sambúð skildu þau.
Nú hófst nýr þáttur i' ævileið móð-
ur minnar. Hún stóð nú ein uppi með
fimm börn, tuttugu og sjö ára og lá á
sæng með það yngsta. Móðir mín var
sterk sálar- og líkamlega og hafði til
að bera mikla móðurást. Hún átti
trú, von og kærleika. Það var mikið á
hana lagt og er óskiljanlegt að nokk-
ur mannvera hafi haft þrek til að þola
það sem móðir mín varð að ganga í
gegnum. Nú var hún á
götunni með börnin,
henni hafði verið sagt
upp húsnæði því sem
hún hafði. Ekki þótti
vænlegt að leigja ekkju
með fimm börn en eng-
ar tekjur. Móðir mín
fékk húsnæði sem bær-
inn hafði til umráða ef
húsnæði mætti kalla,
eitt lítið herbergi og
minna eldhús. Fimm
börn, eitt í vöggu, tvö
hjá henni og tvö í legu-
bekk, borð og skápur
og með lagni mátti ská-
skjóta sér til að sinna bömunum.
Þvottahús var úti í bæ og góðir ná-
grannar hjálpuðu til.
Þegar móðir mín var búin að átta
sig réðst hún í að fá sér leigt en það
þótti kraftaverk á þessum tíma, lítið
um leiguhúsnæði og ekki bætti að
hafa mörg börn á eftir sér. Hún fékk
húsnæði í Kvosinni eftir að hafa verið
í fögur ár á áðurnefndum stað. Hún
bjó í Kvosinni hjá góðum húsráðend-
um í átján ár.
Móðir mín átti afar hjálpsama og
góða móður sem var mikils virði á
þessum erfiða tíma á ævileið hennar,
í kreppunni. Hún var henni mikil
stoð og styrkur, kom á hverju kvöldi
eftir vinnu til að hughreysta og
hjálpa henni eins og hún gat, þá
háöldruð eftir erfiða ævi eins og allt
aldamótafólk þekkti. Nú varð móðir
mín fyrir enn einu áfallinu, því versta
sem hún mátti þola. Fregnin um lát
móður hennar sem hafði veikzt og
var á sjúkrahúsi var svo mikið reið-
arslag að hún gat ekki áttað sig á líf-
inu. Nú varð baráttan harðari að
halda bömunum, þá þrjátíu og
tveggja ára.
Eg var hjá móður minni á þessu
augnabliki, hin bömin ekki nálæg.
Eg man það eins og það hafi gerzt í
gær, móðir mín faðmaði mig og ég
mætti henni í sorginni og tárfelldi,
tíu ára drengur, með viðkvæma sál
og mjög náinn henni. Móðir mín var
trúuð kona, hún leitaði til Guðs í sorg
sinni, bað hann um styrk til að þurfa
ekki að láta börnin frá sér. Henni var
oft hótað að taka börnin, það var
heppilegra fyrir þá sem máttu sín.
Móðir mín bað oft fyrir okkur börn-
unum, það sagði hún mér á síðari ár-
um sínum. Hún kom börnunum í
sveit eða til ættingja og vina, í stutt-
an tíma á sumrin. Þá var samkennd-
in, nágrannakærleikurinn og hjálp-
semin meiri en er í dag. Samfélagið
lítið og nánara, þótt fólk væri ekki
betur sett hjálpaði það eftir beztu
getu. Móðir mín átti þann góða eigin-
leika að geta eignazt vini og kunn-
ingja sem hlupu undir bagga þegar á
t
Útför eiginkonu minnar og móður okkar,
MARÍU GUÐMUNDSDÓTTUR,
fer fram frá Hafnarfjarðarkirkju föstudaginn 14. janúar kl. 13.30.
Magnús Már Lárusson
og börn.
t
Innilegar þakkir sendum við öllum þeim, sem
sýndu okkur samúð og hlýhug við andlát og
útför elskulegs eiginmanns, föður okkar,
tengdaföður, afa og bróður,
REYNIS INGASONAR,
Hjallavegi 10,
isafirði.
Sérstakar þakkir til alls tónlistarfólks fyrir allt
sem þau gerðu fyrir okkur.
Guð blessi ykkur öll.
Alma Karen Rósmundsdóttir,
Guðrún Helga Reynisdóttir, Haukur Þór Þorgrímsson,
Hrönn Reynisdóttir, Helgi Rafnsson,
Unnar Þór Reynisson, Jóhanna Ólafsdóttir,
barnabörn, systkini Reynis og fjölskyldur.
reyndi. Áður en hún fluttist í Kvos-
ina eignaðist hún vináttu fjögurra
stórra fjölskyldna sem hélzt á meðan
hún lifði.
Fyrsta sumarið sem hún fór í
kaupavinnu hafði hún mig með sér.
Allt snérist um að hafa til hnífs og
skeiðar. Móðir mín gerði miklar
kröfur til sjálfrar sín og vandaði sig
við alla vinnu. Þá var öll vinna erfið
og allt unnið í höndunum. Þvottar
átta til tíu tíma á dag, hreingerning-
ar og öll þess háttar vinna, sem
fylgdi þessum tímum, kaupið eftir
geðþótta manna.
Móðir mín var orðin mjög þreytt
vegna mikillar vinnu og álagið gífur-
legt. Það var eitt vorið sem oftar að
hún varð að koma börnunum í burtu
yffr sumarið. Systkini mín voru farin
en ég átti að fara daginn eftir, þá í
fyrsta sinn í ókunnugan stað sem
reyndist vera hjá góðu fólki. Móðir
mín lá veik og gat ekki hjálpað mér
að setja fötin mín í töskuna, hún
sagði mér hvar fötin voru, því allt var
í röð og reglu. Hún átti að fara á
sjúkrahús daginn eftir að ég færi. Ég
vissi að móðir mín var mjög veik þeg-
ar hún gat ekki hjálpað mér. Eg
kvaddi móður mína með kökkinn í
hálsinum því ég var heimakær.
Móðir mín gekk undir mikinn
holskurð og það mátti ekki sjá á milli
lífs og dauða en þá hefur Guð vakað
yfir henni. Móðir mín komst heim og
var fljót að ná sér. Hún var þrautseig
og viljasterk með afbrigðum.
Móðir mín var hagsýn og nýtti sér
allt sem til féll og því fengum við allt-
af nóg að eta, hún sá um að aldrei var
leifum hent. Móðir mín átti góða eig-
inleika og einn hennai' var sá að allt
óhreint og gamalt varð sem nýtt eftir
að hún hafði handleikið það.
Bæði vor og haust þurfti að huga
að öllu sem bömin þurftu að klæðast
í skólann fyrir veturinn og í sveitina
á sumrin. Þá var fengin saumakona í
einn til tvo daga, hún saumaði, en
móðir mín spretti og pressaði og ým-
islegt annað, sem flýtti fyiir sauma-
konunni. Gömlum fötum var vent svo
þau litu út sem ný. Ekki voru miklar
kröfur gerðai’ á þeim tíma, enda
flestir, sem eins var ástatt fyrir.
Gallabuxur bættar með gömlum, bót
á bót en þó keypt eitthvað nýtt með.
Móðir mín var snillingur í að stoppa í
sokka en það þurfti að vera að því all-
an veturinn. Hún átti margar vin-
konur, sem þá voru vinnukonur og á
vinnukonufrídaginn komu þær og
hjálpuðu henni. Svo myndaðist dálítil
skemmtan í kringum þetta. Á þess-
um vinnukonufrídegi var ekkert fyr-
ir þær að fara nema til vina. Þær lífg-
uðu mikið upp á tilbreytingaleysið.
Móðir mín kynntist góðri vinkonu
á þeim tíma þegar hún átti sem verst,
hún hét Guðbjörg Guðjónsdóttir,
Ijósmóðir úr einni af þeim fjölskyld-
um sem áður hefur verið getið. Þær
áttu margt sameiginlegt. Tvisvar yf-
ir veturinn fóru þær í Gúttó á gömlu
dansana og þær gátu talað um það
allan veturinn. Guðbjörg lézt á miðj-
um aldri, við það myndaðist mikið
tóm hjá móður minni.
Sigríður Ólafsdóttir var fóstur-
dóttir Helgu systur móður minnar.
Það myndaðist mikil vinátta og
traust á milli þeirra. Hún lézt einnig
á miðjum aldri. Systir Sigríðar hét
Ingveldur, hún kom til móður minn-
ar um fjórtán ára og hélzt vinátta
þeirra til æviloka. Þegar Ingveldur
giftist Hannesi varð vináttan ekki
síðri á milli þeirra. Þau hjálpuðu
móður minni mjög mikið og var alltaf
góð vinátta á milli fjölskyldna þeirra.
Börnin þeirra voru henni mjög góð
og náin þar til móðir mín lézt.
Það var alltaf mikið áfall fyrir
móður mína þegar vinir og ættingjar
féllu frá því að á mörgum árum
mynduðust sterk tengsl sem skildu
eftir mikið tóm hjá konu á þessum
aldri og voru sárin lengi að jafna sig
ef þau þá gerðu það meðan hún lifði.
Það göfugasta í sálu móður minn-
ar var að hugsa um og vernda bömin
sín. Fram á síðasta dag var hún vak-
andi og sofandi yfir velferð þeirra.
Börn hennar sem upp komust eru:
Magnús Pétur, sjötíu og níu ára og
er mjög veikur á sjúkrahúsi í Amer-
íku, ókvæntur, Bergur Thorberg,
sjötíu og átta ára, kvæntur. Kristín
Fjóla sjötíu og fimm ára, gift. Gunn-
ar Bergmann, sjötíu og fjögurra ára,
kvæntur. Stella Esther, sjötíu og
tveggja ára, ekkja, býr í Ameríku.
Þau eiga góð heimili, maka og efnileg
böm. Niðjar móður minnar era orðn-
ir margir en hún lifði að sjá fimm
ættliði.
Það var löngu áður en faðir minn
kvæntist móður minni að hann eign-
aðist dóttur er hét Elsa. Elsa giftist
og átti stórt heimili, en alltaf var gott
á milli heimilis hennar og heimilis
móður minnar. Ég nefni þetta vegna
þess að hún átti dóttur sem var móð-
ur minni alltaf góð og þá ekki síður
maður hennar. Móðir mín dvaldi hjá
þeim eins oft og eins lengi og hún
vildi. Þau fóm með hana í leikhús og
á matstaði og glöddu hana oft. Þau
heita Sigríður Þóra og Bergmundur.
Guð blessi þetta góða fólk.
Nú kemur önnur hálfsystir við
sögu. Ári eftir að yngsta systir mín
fæddist kemur önnur í heiminn, sam-
feðra. Svo vildi til að það var langt á
milli okkar þó ekki skildi að nema í
næstu götu þannig að viðkynni okkar
hófust ekki fyrr en á efri ámm, ekki
man ég hvernig það æxlaðist. Ingi-
björg heitir hún í föðurættina og ég
man að móður minni var boðið til
hennar ásamt börnunum. Hún og
maður hennar vom mjög geðug og
urðu þetta fyrstu kynni okkar, en
þessi kynni þróuðust hægt en urðu
þeim mun nánari. Mæðgurnar rækt-
uðu sambandið og hafði Fjóla mest
samband við hana.
Móðir mín var alls ekki sezt í helg-
an stein þegar börnin vora farin að
heiman. Sextíu ára kaupir hún sér
snotra og skemmtilega íbúð á Há-
teigsvegi 11 og gerði hana hlýlega
eins og hún var vön að hafa heimili
sitt.
Móðir mín fór að heimsækja dótt-
ur sína í Ameríku um fimmtugt og
fór oftar en einu sinni eftir það. Þá
hafði hún ekki séð hana í fimm löng
ár. Erfitt var fyrir móður mína að sjá
ekki dóttur sína og vita lítið um
hennar hagi þá aðeins átján ára með
heimili og böm.
Móðir mín varð að hætta vinnu
sökum aldurs sjötíu og tveggja ára.
Hún vann á Vellinum í nokkur ár,
Camp Knox, sem matráðskona, var
við ræstingar í Sjómannaskólanum.
Þrjátíu ára er hún þjónustudama á
Alþingishátíðinni 1930 en það vora
margir staðirnir sem hún vann við
matreiðslu. Þetta sama sumar fór
hún í sfld til Ingólfsfjarðar. Móðir
mín fetaði í fótspor móður sinnar og
heimsótti heimili barna sinna til að
hjálpa til. Ég veit ekki betur en að sú
hjálp hafi komið sér vel.
Móðir mín var vel liðin og eignað-
ist fjöldann allan af vinum og kunn-
ingjum. Alltaf vildu allir hjálpa henni
og var hún þakklát fyrir það og
reyndi að gjalda í sömu mynt með
ýmsu. Hún var orðvör, félagslynd,
lífsglöð, trygg og traust.
Móðir mín varð mjög veik um átt-
rætt og þurfti því að leggjast á
sjúkrahús. Eftir að henni batnaði
fékk hún inni á Múlabæ í dagvist, þá
áttatíu og fjögurra ára, og varð hún
fyrsti vistmaðurinn er þangað kom.
Næstu fimm árin var hún þar, alla
daga vikunnar í þrjú ár en tvo daga
vikunnar í tvö ár. Það vora erfiðir
dagar þegar hún þurfti að vera ein
heima. Hún var tekin að þreytast og
komst ekki ein út, lestur var erfiður
og gat hún því lítið stytt sér stundir.
Fyrir félagslynda konu var einveran
leiðinleg. Á þeim tíma sem hún var á
Múlabæ naut hún sín hið besta. Hún
föndraði mikið, málaði og saumaði,
þetta kom sér vel því alltaf var hún
að hugsa um smáfólkið, bæði fyrfr jól
og afmæli. Hún tók í spil og dansaði
en það var meira til að sýnast, heils-
an leyfði það ekki. Hún kynntist
mörgum þarna, sem hún hitti seinna,
annars staðar í dvöl. Um sextugt gat
hún farið að leyfa sér að sauma í
púða, myndir, klukkustrengi og
margt annað fallegt. Móðir mín var
listræn og hefði getað notið sín, ef
henni hefði leyfst tími til slíkra hluta,
en hlutverk hennar var annað, eins
og áður er getið. Þessi verk hennar
era mjög vönduð, hlýleg og falleg,
þau prýða marga veggi og húsgögn.
Það má ekki gleyma að minnast á
fólkið í Reykholti en þar bjuggu
Kristbjörg systir hennar og Gísli
mágur, svo stór þáttur var það í lífi
móður minnar og barna. Reykholt
var við Laufásveg þar sem áður var
Alaska, en er nú búið að fjarlægja
það. Þau hjálpuðu móður minni á
meðan þau gátu. Móðir mín var ell-
efu ára þegar hún kynntist Gísla, það
var þegar Kristbjörg og Gísli voruj
tilhugalífinu. Gísli var mikill vinur^
hennar og hjálpaði henni mikið.
Heimili þeirra var alltaf opið, eins og
það væri hennar. Þetta var stór fjöl-
skylda, sex börn, eitt höfðu þau misst
af slyföram, og svo bættust stundum
fimm við þegar móðir mín kom í
heimsókn. Fjölskyldumar vora mjög
nánar og ekki mátti á milli sjá hvort
væra tvær eða ein. Stundum dvaldi
eitthvert af okkur daglangt, eða um
lengri tíma þá vegna veikinda eða til
að bjarga móður minni á sumrin þeg-
ar hún þurfti að fara í burtu til að
vinna. Kristbjörg og Gísli H. Gísla^
son, hét hann, vora góðar og göfugar
manneskjur. Guð launi þeim góð-
verkin.
Helga, systir móður minnar, var
gift Elíasi Guðmundssyni. Hún
reyndi oft að liðsinna móður minni,
en átti ekki gott með það. Helga var
fínleg kona, viðkvæm og góð. Hún
átti við sjúkdóm að stríða og lézt á
miðjum aldri. Við það missti móðir
mín mikið. Móðir mín var mjög dug-
leg að koma sér í sumar- og vetrar-
dvöl. Það var þegar hún var orðin ein
og börnin öll farin. Hún dvaldi í
nokkur ár á Heilsuhælinu í Hvera-
gerði. Hún sótti um dvöl þar, bæði
sumar og vetur og gladdist mjög
þegar hún fékk jákvætt svar sem var
jafnvel tvisvar á ári, þá fimm vikur^
senn. Þetta vora ánægjulegar stund-
ir og mjög gott fyrir heilsuna. Einnig
var hún víðar í dvöl hjá Mæðra-
styrksnefnd og það sem bauðst, en
svo lauk þessu sem öðra.
Þegar aldurinn færðist yfir fór
mjög að bera á því að ættingjar og
vinir fóra að tína tölunni. Þá dró mik-
ið úr lífsgleðinni. Nú fluttist móðir
mín í Seljahlíð en hún var búin að
bíða eftir því í sjö ár. Nú tók að birta
dálítið í lífi hennar við þetta. Hún
gladdist mjög því hún þekkti sym
marga og gat því á hverjum degi um-
gengizt fólk. Til gamans má geta
þess, að þegar hún fór að líta á hús-
næði í Seljahlíð fór meiri tími í að
tala við gamla og góða vini og kunn-
ingja en skoða húsnæðið. Það var
gleðilegt að sjá hvað hún var glöð á
þessari stundu. Ekki varð nú þessi
draumur móður minnar langur. Hún
fluttist þangað 20. janúar ’89 og var
til 8. ágúst ’89. Hálft ár fékk hún að
kynnast þessari sælu en þar með var
sá draumur úti. Móðir mín var mjög
minnug fram á síðasta dag en líka-
minn slitinn og búinn. Móðir mín
veiktist, fékk heilablóðfall og gat
ekki tjáð sig eða matast. Hún lagðist
inn á Landspítalann. Eftir fimm
daga lézt hún. Hún hefði ekki getai?* <•
hugsað sér að lifa þannig og það var
ósk hennar að þurfa þess ekki. 14.
ágúst, klukkan tíu að kvöldi, skildi
hún við. Hjá henni vora dóttir henn-
ar, Fjóla, og Sigríður Þóra, sem áður
er getið.
Móðir mín var mjög gætin í fjár-
málum og öllu því sem hún gerði.
Aldrei fór hún illa með fjármuni, en
það var ekki nízka, það orð var ekki
til í hennar orðabók. Hún var gjaf-
mild og gladdi þegar hún gat, það
voru svo margir sem höfðu glatt
hana á ævileið hennar. Því gleymdi
hún aldrei.
Nú er komið að lokum í lífi þessar-
ar dugmiklu konu. Hún gat þrátt fyr-
ir allt; fátækt, þrældóm, erfiðleika,
veikindi og mikið mótlæti, sýnt að
hún gat rétt börnunum sínum mjög
veglegt veganesti. Það var sterkt og
gott hugarfar, göfugmennska og
tryggð, sem alltaf var það æðsta.
Móðir mín var sátt við lífið, allt og
alla. Hún var mjög sáttfús kona. Hún
var mjög trúuð manneskja og dvelur
nú í birtu Guðs. Ein þessai'a setninga
sem ætíð er notuð við fráfall manna
er: „Minningin lifir.“ Minningin lifir
nefnilega ekki nema einhver sýni
þessari sömu minningu rækt og alúð.
Ég er viss um að það gera þeir seiap
þekkt hafa móður mína, ættingjar og*
vinir. Minning hennar lifir.
Ég kveð nú elskulega móður mína
og þakka henni allt, sem hún gerði
fyrir mig og systkini mín. Við höfum
ekki gert okkur grein fyrir því
hvernig líf okkar hefði orðið án henn-
ar. Ég er stoltur að vera sonur móð-
ur minnar.
Bcrgur Thorberg.