Morgunblaðið - 11.01.2000, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
ÞRIÐJUDAGUR 11. JANÚAR 2000 45
bróðir hans og hefur eílaust notið
nokkui-s uppáhalds af því.
Það var alltaf gott á milli þessara
systkina og ég sem þetta rita naut
sem barn og fram á þennan dag góðs
af því. Fyrsta minning mín um Þór-
hall mun vera frá vorinu 1929 en þá
stundaði hann vinnu í Borgarnesi.
Þai' var þá töluverður uppgangur í
sambandi við brúarsmíði og hafnar-
gerð. Þá hélt hann til hjá foreldrum
mínum og ég sem barn leit náttúr-
lega mikið upp til þessa stóra frænda
míns sem þá var 18 ára gamall.
Það mun hafa verið þegar ég var
sjö ára gamall að amma mín, Guðrún
Olína, sem þá átti heima norður á
Langanesströnd, var einhverra
hluta vegna lögð inn á Landspíta-
lann í Reykjavík. Þá tók faðir minn
sér ferð á hendur til Reykjavíkur og
tók mig með sér. Við fórum með
Suðurlandinu sem var undanfari
Laxfoss. Við vorum eina fjóra
klukkutíma á leiðinni, enda komið
við á Akranesi og í Viðey. Þarna hitti
ég ömmu mína sem er í minni mínu
lítil, lagleg og snarleg kona þó hún
þarna væri búin að eiga 13 börn og
koma 9 til fullorðinsára. Hún kom
þarna gangandi eftir spítalagangin-
um og mér fannst sópa að henni þar
sem hún gekk til móts við okkur.
Hún kom í Borgarnes seinna
þennan vetur og var hjá okkur á
annan mánuð, en undi þá ekki lengur
og vildi komast heim í átthagana þar
sem hún hafði slitið barnsskónum.
Rúmum tveimur árum seinna fór-
um við feðgar aftur til Reykjavíkur
og þá með Laxfossi. Þá hafði Frið-
finnur afi minn verði lagður inn á
Landspítalann. Þegar suður kom
fói-um við heim til Guðrúnar og Þór-
halls sem þá voru nýlega gift og
bjuggu að mig minnir við Njálsgötu
74. Mér er það enn í minni þegar ég
kom með föður mínum inn í stofuna
að þar stóð kona í hvítum slopp við
enda á vöggu nýfædds sonar síns.
Hún var svo falleg. A þessa minn-
ingu hefur ekki slegið fölva þó liðinn
sé nær hálfur sjöundi áratugur síð-
an.
Þetta var hún „Gunna frá Fells-
koti“ sem alla tíð sagði við mig það
sem henni bjó í brjósti en var samt
alltaf svo ósköp góð. Og ég átti eftir
að gista hjá þeim hjónum oft og
mörgum sinnum eftir þessa heim-
sókn og var alltaf eins og ég væri í
heimahúsum. Svo var það einnig hjá
öðrum föðursystkinum mínum og
þeirra fólki.
Föðursystkini mín höfðu ríka
kímni og frásagnargáfu. Þegar þau
komu í heimsókn í Borgames þegar
ég var barn og hvar annarsstaðar
sem þau hittust var yfirleitt talað um
Vopnafjörð og Langanesstrandu.
Svo mikið er víst að þegar ég kom í
Vopnafjörð í fyrsta skipti með Krist-
jáni föðurbróður mínum sumarið
1945 þá þóttist ég þekkja töluvert
mikið til þarna eystra.
Þórhallur vai' fyllilega liðtækur í
þessai-i frásagnarlist. Hann sagði
mér sögur af sérkennilegu fólki og
erfiðri lífsbaráttu, sérstaklega á
Langanesströnd um 1920 og fram á
þriðja áratuginn, en þá hélt hann á
vit tækifæranna fyrir sunnan. Einn-
ig sagði hann mér frá skemmtilegri
vist í kaupavinnu hjá sérstæðum
bónda í Borgarfirði.
Það er óhætt að fullyrða að þeim
hjónum tókst vel að spila úr þeim
ævintýmm sem urðu á vegi þeirra.
Þau voru samhent hamingjufólk sem
eignuðust góða fjölskyldu, börn,
tengdabörn og barnabörn. Að vísu
urðu þau og fjölskyldan öll fyrir
stóru áfalli þegar einkasonurinn
varð bráðkvaddur frá konu og ung-
um börnum, en þau stóðu það áfall af
sér með reisn.
Með Þórhalli hverfur af sjónar-
sviði okkar síðasti strengurinn af
þeim sem fæddust og ólust upp í
Haga og á Borgum í Vopnafirði 1890
til 1919.
Það er ómetanlegt að kynnast og
eiga samleið með góðu og skemmti-
legu fólki, fyrir það verð ég ævinlega
þakklátur.
Við Hanna, synir okkar og fjöl-
skyldur sendum Kolbrúnu, Erling,
Helgu og afkomendum þeirra okkar
innilegustu samúðarkveðjur og biðj-
um Guð að blessa minningar þeirra
um gott fólk.
Ragnar Sveinn Olgeirsson.
+ Ásmundur
Bjarnason, físk-
matsmaður, var
fæddur í Bæjarstæði
á Akranesi 11. júlí
1903. Hann lést á
heimili sínu að Suð-
urgötu 25 á Akra-
nesi 1. janúar síðast-
liðinn. Foreldrar
hans voru Bjarni
Brynjólfsson, f. 15.
ágúst 1873 í Móakoti
á Akranesi, bóndi og
sjómaður, d. 28.
mars 1955 og k.h.
Hallfríður Steinunn
Sigtryggsdóttir, f. 20. maí 1874 í
Bræðraparti, d. 26. apríl 1962.
Ásmundur ólst upp í Bæjarstæði
á Akranesi ásamt fímm systkin-
um: Sigtryggur, f. 7. mars 1899,
d. 14. apríl 1980, Guðjón, f. 12.
september 1900, d. 9. ágúst
1907, Haraldur, f. 8. janúar
1905, d. 16. janúar 1998, Guðjón,
f. 16. desember 1911, og Dóra, f.
27. desember 1912, d. 11. janúar
1997.
Ásmundur giftist 6. júlí 1929
Halldóru Gunnarsdóttur, f. 29.
júní 1907 í Kjalardal, síðar í
Fellsaxlarkoti. Þau hjónin
bjuggu öll sín búskaparár á
Akranesi, fyrst í Bæjarstæði og
síðan í Nesi, en árið 1931 reistu
þau þriggja hæða íbúðarhús að
Suðurgötu 25 og bjuggu þar síð-
an. Halldóra lést 1. september
1977. Börn þeirra urðu níu: 1)
Margrét Valdís, f. 20. júní 1925,
d. 11. maí 1994, maki Þórir Har-
aldsson, d. 25. febrúar 1995. 2)
Bjarni Bergmann, f. 11. septem-
ber 1926, maki Sigurbjörg Sæ-
mundsdóttir. 3) Hallfríður Stein-
unn, f. 4. febrúar 1928, maki
Þegar afi er kvaddur hvarflar
hugurinn ósjálfrátt aftur til þess
tíma þegar ég sem ungm' drengur
átti ásamt fleirum úr hópi barna-
bama Ásmundar og Halldóru at-
hvarf við leik hjá þeim á Suðurgöt-
unni á Akranesi. Raunai' var það svo
á þessum árum að leiksvæði okkar
var ekki bundið við lóðina að Suður-
götu 25, þó að hún væri rúmgóð,
heldur áttum við okkur ævintýra-
land í „Hólnum" sem skildi að Suð-
urgötuna og hafnarsvæðið og það
var ekki langt að fara niður í fjöru
við höfnina eða út í slipp. Kindurnar
í kofanum voru líka fastur punktur í
tilveru okkar krakkanna. Einn stað-
ur átti þó öðru fremur hug okkar.
Afi hafði gegnum tíðina dregið að
ýmis handverkfæri til smíða og þeim
var komið fyrir í einu herbergi í
kjallaranum á Suðurgötu 25. Það
var líka passað upp á að þar væri til-
tækur hæfilegur smíðaviður. Þarna
fengum við krakkarnir að smíða
nánast eins og okkur lysti og gjarn-
an voru það bátasmíðar. Því lífið á
Skaganum snérist um báta og fisk.
Stundum fengum við að heyra ein-
hverjar athugasemdir frá foreldrun-
um um að þetta væri hættulegt þeg-
ar við vorum að handleika hamra og
sagir sem voru heldur í stærra lagi
fyrir litlar hendur. Þá áttum við
krakkarnir einn traustan banda-
mann sem jafnan var tilbúinn til að
leiðbeina okkur og hjálpa. Það var
Ásmundur afi og hann hafði ekki
hátt þegar hann taldi þörf á að beina
áhuga okkar krakkanna að öðru við-
fangsefni.
Ef til vill er það einmitt minningin
um þá einstöku ró og umhyggju sem
fylgdi afa sem situr hvað sterkast
eftir á kveðjustund. Það var ekki
bara að þetta birtist í samskiptum
hans við okkur krakkana, heldur
minnist ég einnig þeirra stunda sem
ég fékk að fylgja honum þegar hann
var að meta skreið og saltfisk. Þó að
mikið gengi á við pökkun og starfs-
fólkið væri jafnvel með einhver ærsl,
lét Ásmundur það ekki raska ró
sinni við að handleika og flokka fisk-
inn. En það var líka stutt í glettnina
hjá honum og hann gat verið stríð-
inn á sinn góðlátlega hátt. Þá sá
Gunnar Tryggva-
son, d. 15. júlí 1984.
4) Kristinn Ingvar,
f. 5. aprfl 1929,
maki Una Magnús-
dóttir. 5) Hafdís
Lilja, f. 26. ágúst
1932, maki Jónas
Garðarsson. 6) Ár-
mann Þór, f. 19. maí
1934, maki Sigrún
Karlsdóttir. 7)
Jenney Bára, f. 20.
október 1936. 8)
Huldar Smári, f. 31.
mars 1938, d. 9.
október 1979, maki
Björg Sigurðardóttir. 9) Ólafur
Bergmann, f. 11. desember 1940,
maki Málfríður Ólína Viggós-
dóttir. Barnabörn Ásmundar og
Halldóru eru 31, barnabarna-
börnin 78 og barnabarnabarna-
börnin eru orðin 21.
Ásmundur hóf að starfa hjá
Haraldi Böðvarssyni & Co að
loknu skólanámi 14 ára gamall.
Árið 1921 fór hann á vertíð til
Sandgerðis og næstu árin var
hann á bátum sem gerðir voru út
þaðan og frá Akranesi, ýmist á
sjó eða sem landmaður við beit-
ingar. Ásmundur hóf síðan aftur
störf hjá Haraldi Böðvarssyni &
Co árið 1938 og tók fljótlega að
sinna þar fiskmati. Hann hlaut
síðar löggildingu sem fískmats-
maður og starfaði við það á
Akranesi, einkum hjá HB, allt
þar til hann hætti störfum kom-
inn hátt á áttræðisaldur. Ás-
mundur og Halldóra voru jafnan
með nokkrar kindur í fjárkofa á
lóð sinni að Suðurgötu 25.
Útför Ásmundar fer fram frá
Akraneskirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 14.
maður hvemig brosið færðist yfir
andlit hans.
Æviskeið afa spannar ótrúlegt
breytingarskeið í lífi þjóðai'innar.
Hann tók við þeim arfi forfeðra
sinna að sinna sjómennsku, úr-
vinnslu afla og halda búfénað til að
mæta þörfum heimilisins fyrir af-
urðir. Áfi minnist oft ferða sinna og
dvalar í Sandgerði á vertíð þar en
þangað fór hann fyrst innan við tví-
tugt. Síðar tóku við störf á bátum og
við fiskvinnslu í landi. Lengst af var
starfsvettvangur afa hjá Haraldi
Böðvarssyni & Co. Um 1940 fór afi
að sinna fiskmati en þá var áskilið í
lögum að allur fiskur sem fluttur var
út frá íslandi væri metinn af löggilt-
um matsmönnum og háður eftirliti
þeirra. Sem löggiltur og sjálfstæður
fiskmatsmaður var Ásmundur ekki
eiginlegur starfsmaður HB og hann
kom einnig að mati hjá öðrum fyrir-
tækjum. Hann fékk að fylgja þeirri
umbyltingu sem orðið hefur í sjávar-
útvegi íslendinga á líðandi öld, bæði
í veiðum og vinnslu. Og sameining
fyrirtækja á þeim vettvangi varð
honum tilefni til að riija upp að á ný
hefðu Akurnesingar stofnað til
tengsla við Sandgerði.
Þegar ég horfi til baka rifjast upp
fyrir mér hversu lítið afi breyttist í
útliti og að atgervi frá því ég man
fyrst eftir mér í návist hans. Hann
var þá um sextugt og þó að tugir
bættust við aldurinn var litla breyt-
ingu að sjá nema hvað síðustu árin
var farið að draga úr mætti hans til
hreyfinga utan dyra. En alltaf var
það eins. Það bættust barnabörn,
langafaböm og börn þeirra í hópinn
og öll fundu þau athvarf hjá gamla
manninum. Hann var þeim félagi.
Spurði frétta og ræddi við þau. Þau
fundu hjá honum hlýju.
Og þó að árin færðust yfir og afi
hætti undir áttrætt að grípa í fisk-
matsstörfin var greinilegt að hann
fylgdist áfram vel með hvað var að
gerast í útgerðinni á Akranesi. Ég
minnist þessa sérstaklega vegna
þess að í störfum mínum undanfarin
ár lá leið mín stundum upp á Skaga
til að sinna þar málum. Þegar komið
var við á Suðurgötunni spurði afi
frétta, en það fór nú jafnan svo að
þegar ég kvaddi var það ekki ég sem
hafði sagt honum fréttirnar, heldur
fór ég fróðari af fundi hans. Hann
sagði mér frá aflabrögðum á Skag-
anum, hvaða breytingar verið væri
að gera á bátunum og vinnslunum.
Og afi spurði ekki síður frétta þegar
leið mín lá um Skagann á ferðum
mínum út um sveitir. Við áttum sam-
eiginlegt umræðuefni sem voru mál-
efni sveitanna og landbúnaðarins.
Þó að lífsstarf afa væri fyrst og
fremst á vettvangi sjávarútvegs
hafði hann alla tíð tengsl við land-
búnað. Hann var jafnan með nokkr-
ar kindur í kofa á Suðurgötunni þar
til að hann þurfti að flytja þær í hús
inn á „Stykki“. Fyrr á árum mun
hann einnig hafa verið með kú til að
hafa mjólk fyrir heimilið. Það að
fara inn í „Stykki“, sem var land-
spilda sem afi hafði á leigu inn við
Garða, var hluti af sumardvöl á
Skaganum. Þar sinnti afi heyskap og
sýslaði við kindurnar. Ég fann það
líka síðar þegar til þess kom að dótt-
urdóttir hans Hrönn og Ólafur mað-
ur hennar fóru að búa að Þaravöllum
í Innri-Akraneshreppi að afi naut
þeirra stunda sem hann átti þar við
að sinna fénaði meðan kraftar hans
leyfðu.
Það er vissulega margs að minn-
ast frá þeim samverustundum sem
ég átti með afa og Halldóru ömmu
meðan hún lifði. En það voru ekki
bara þau sem við krakkarnir áttum
athvarf hjá á Suðurgötu 25. Jenney
móðursystir mín hélt þar heimili
með foreldrum sínum og þegar
kraftar ömmu og síðar afa tóku að
þverra nutu þau umhyggju Jenneyj-
ar. Þannig annaðist Jenney afa síð-
ustu árin. Hann vildi fyrir alla muni
fá að eyða ævikvöldinu á heimili sínu
að Suðurgötu 25 allt til loka og þar
naut hann umhyggju Jenneyjar.
Fyrir þá umhyggju er ástæða til að
þakka. Ásmundi afa fylgjum við nú
síðusta áfanga leiðar hans hér og
sem stundum áður liggur leiðin inn
að Görðum og í huganum rifjast upp
ferðirnar inn í „Stykki“: Það er farið
á reiðhjóli. Þannig fór afi sinna ferða
um Akranes.
Tryggvi Gunnarsson.
Löngun til að vekja upp minning-
una um tengdaföður minn og afa
okkar er kveikjan að þessari minn-
ingargrein. Það skiptir ekki máli að
kvaddur er aldraður maður. Það er
annarskonar sorg sem maður finn-
ur. Það er hægt að ímynda sér að
hann hafi kvatt lífið sáttur, en fyrir
þá sem eftir sitja er þessi tilfinning,
að stór hluti úr lífi manns sé horfinn.
Bæði er að okkur þótti afskaplega
vænt um þennan aldna öðling og
þegar hugsað er til alls þess er
hverfur með honum fær maður
þessa einkennilegu tilfinningu að
hafa misst af tækifærinu til að varð-
veita þann hafsjó alþýðumenningar í
sinni bestu mynd.
Það var því miður ekki nóg að
hugsa um, en úr því verður ekki
bætt, hve nauðsynlegt væri að festa
á blað eða snældu það sem hann var
að segja okkur á rólegum stundum
um áhugamál sitt alla tíð, fiskveiðar
og verkun aflans. Við það vann hann
en það var ekki aðeins lífsviðurværi
heldur lagði hann metnað sinn í að
rækja verk sitt eins vel og hægt var.
Aldrei slaka á gæðakröfum vegna
löngunar einhvers í rneiri hagnað
heldur hugsa lengra fram í tímann
og standa klár á sínu. Hann gat sagt
frá einhverjum einum skreiðar- eða
saltfiskfarmi frá því fyrir löngu
hvernig hann verkaðist vegna veð-
urfars eða annara orsaka og vegna
nákvæmni hans í frásögn og orð-
færni þá fannst okkur, fáfróðum um
fiskverkun, við alveg finna og skilja
tilfinningu hans fyrir öllu því sem
gerði fiskinn góðan og auðseljanleg-
an.
Þó við af eðlilegum ástæðum
kynntumst Ása afa ekki fyrr en
hann var miðaldra þá er auðvelt að
sjá hann fyrir sér af frásögnum son-
ar hans, Huldars Smára, en hann
talaði að sjálfsögðu oft um foreldra
sína og brá upp svipmyndum af
þeim. Ég sé hann fyrir mér þegar
hann kemur heim að loknum vinnu-
degi, börnin setja hann á stól á
miðju gólfi þar sem þau greiða hon-
um, snyrta og láta vel að honum. Lét
ÁSMUNDUR
BJARNASON
hann sér vel líka. Hann var ljúfur við
þau en oft var stutt í smá stríðni.
Ásmundur var gæddur þeim
sjaldgæfa eiginleika að kunna að
þiggja þannig að gefandinn gladdist'"
ekki síður. Það var síðastliðið sumar
að eitt af sonarbörnum hans, ungl-
ingspiltur, kom í heimsókn. Hann
langaði að sýna afa sínum væntum-
þykju og skrapp út í búð og keypti
neftóbaksdós. Erfitt var að sjá hvor
var glaðari, afinn eða pilturinn, þar
sem þeir ljómuðu báðir.
Eitt var það sem veitti honum
hvað mesta ánægju á efri árum, að
sjá um rolluskjáturnar sínar. Hann
hafði þær fyrst heima álóð en síðan
varð hann að flytja þær út fyrir
bæinn og alltaf lengra og lengra.
Um síðir varð það honum um megn '
að hjóla svona langt en þá varð það
honum til happs að inn í fjölskyld-
una tengdist ungur bóndi af Innnes-
inu. Hann fóstraði fyrir hann hópinn
og fáar betri stundir átti hann en
þær er hann kom að fylgjast með
hvernig gengi með búskapinn.
Ekki er hægt að rifja upp góðar
stundir í lífi Ása án þess að minnast
á Gústa vin hans. Ási hefúr vafalítið
sýnt Gústa hlýju er hann var í fóstri
hjá honum og Dóru eftir að faðir
hans lést og móðir hans þurfti að
vinna fyrir þeim mæðgininum. Gústi
launaði vel fóstrið. Það sem Ási sá af
landinu var að mestu leyti í ferðum
með Gústa auk ótal annarra sam-
verustunda í og utan vinnu. 4
Við kveðjum nú elskulegan vin og
þökkum honum alla þá blíðu og nær-
gætni er hann sýndi okkur alla tíð.
Far í friði, Ásmundur Bjarnason.
Björg Sigurðardóttir,
Sigvai'ður Ari, Hróðný
María og Eðna Hallfríður
Huldarsbörn.
Það er ekki það sama sorg og
söknuður. Þetta sagði mér eitt sinn
mætur maður. Gamalt fólk sem búið,-T.
er að lifa góða ævi, koma upp böm- '
um og vinna heila starfsævi kveðjum
við með söknuði en ekki sorg. Þessi
orð koma nú upp í huga mér er ég
set á blað nokkrar línur um afa á
Akranesi sem kvaddi þennan heim á
fyrsta degi ársins.
Afi á Akranesi var ákaflega sér-
stakur maður. Ávallt var hann með á
nótunum og minnið hjá honum var
einstakt. Það eru ógleymanlegar
stundir þegar hann sagði frá ýmsu
því sem á daga hans hafði drifið.
Sögur um veiðiferðir og eggjatökur í
fjallinu, sögur frá uppvaxtarárum í
sveitinni og sögur af Akranesi á
yngri árum. Á 95 ára afmælinu hans
þegar við sögðum honum að við vær-
um að fara að byggja okkur hús fP*^-
Hafnarfirði sagði hann okkur ná-
kvæmlega hvað allt hafði kostað í
húsið sitt á Suðurgötunni sem byggt
var um 1930.
Kæri afi, við munum geyma vel öll
minningarbrotin um samverustund-
irnar með þér, bæði á Akranesi og
ekki síður þá ógleymanlegu daga
þegar þú komst í heimsókn austur á
Hvolsvöll og farið var í stuttar ferðir
um sunnlenskar sveitir.
Minningarbrotin geymum við og
hlúum vel að þeim. Við kveðjum þig
því, ekki með sorg heldur söknuði og
þakklæti fyrir allt sem þú kenndir
okkur og vonandi getum við miðlað
því áfram til okkar afkomenda.
Brynja Dadda, Hafþór, "■
Ingvi Rafn og íris.
Formáli
minningar-
greina
ÆSKILEGT er að minningar-
greinum fylgi á sérblaði upp-
lýsingar um hvar og hvenær sá,
sem fjallað er um, er fæddur,
hvar og hvenær dáinn, um for-
eldra hans, systkini, maka og
börn, skólagöngu og störf og
loks hvaðan útför hans fer
fram. Ætlast er til að þessar
upplýsingar komi aðeins fram í
formálanum, sem er feitletrað-
ur, en ekki í greinunum sjálf-
um.