Morgunblaðið - 11.01.2000, Blaðsíða 32

32 ÞRIÐJUDAGUR11. JANÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Kaffi tilnefnt til
leikskáldaverðlauna
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Dómnefnd Leiklistarsambands Islands ásamt höfundi. Frá vinstri:
Magnús Þór Þorbergssson, Bjami Jónsson, María Kristjánsdóttir og
Hávar Sigurjónsson.
LEIKRIT Bjarna Jónssonar,
Kaffi, er tilnefnt af íslands hálfu
til Norrænu leikskáldaverðlaun-
anna fyi'ir tímabilið 1998-2000.
Þórhildur Þorleifsdóttir, formað-
ur stjórnar Leiklistarsambands Is-
lands, kynnti niðurstöðu íslensku
dómnefndarinnar á blaðamanna-
fundi í gær en leikskáldaverðlaun
Norðurlanda verða afhent í fimmta
sinn í sumar. Fyrst til að hljóta
verðlaunin árið 1992 var Hrafn-
hildur Hagalín fyrir leikrit sitt Ég
er meistarinn.
Kaffl var frumsýnt á Litla sviði
Þjóðleikhússins 6. febrúar 1998 og
var síðan valið sem framlag Is-
lands á tvíæringinn í Bonn í júní
1998.
Islensku dómnefndina skipuðu
Hávar Sigurjónsson leiklistarfræð-
ingur, Magnús Þór Þorbergsson
leiklistarfræðingur og María
Kristjánsdóttir leikstjóri.
í máli Hávars Sigurjónssonar,
formanns dómnefndarinnar, kom
fram að valið hefði staðið á milli tíu
leikrita sem falla undir skilmála
Norrænu leikskáldaverðlaunanna.
Dómnefndin hefði verið einróma
sammála í niðurstöðu sinni með
eftirfarandi rökstuðningi:
„Kaffi er frumraun eins af leik-
ritahöfundum okkar af yngstu
kynslóð. Aður hafa verið flutt af
áhugaleikfélögum eða í sviðsettum
lestri atvinnuleikhúsa þrjú verka
hans, en uppfærsla Þjóðleikhússins
á Kaffí var fyrsta sviðsetning at-
vinnuleikhúss á leikriti eftir
Bjarna Jónsson. Bjarni hefur auk
leikritaskrifa verið mikilvirkur
þýðandi leikrita og skáldsagna á
umliðnum árum og m.a. þýtt önd-
vegisverk höfunda á borð við Giint-
er Grass og Roddy Doyle.
I Kaffi birtast skýr og ákveðin
höfundareinkenni Bjarna Jónsson-
ar. Honum er lagið að endurskapa
eðlilegt tungutak fólks en gæða
það skáldlegri hrynjandi svo raun-
sætt málfar fær ljóðrænan hljóm,
næmt eyra höfundarins fyrir smá-
atriðum í málfari venjulegs fólks
nýtur sín vel í texta hans. Þetta er
jafnframt lykill að persónusköpun
hans þar sem dregin er upp á ytra
borðið mynd.. af hversdagsfólki í
kunnuglegum aðstæðum en undir
kraumar dramatískur þungi. Sið-
venjur hversdagslífsins, s.s. slátur-
taka (matargerð) og kaffi- og áf-
engisdrykkja umlykja persónurnar
og veita tilfinningum þeirra í viss-
an farveg, sem gerir þeim ókleift
að gera upp fortíð sína, bældar
minningar og kæfðar ástríður.
Kaffi er heiðarleg tilraun ungs
höfundar til að skilgreina samfélag
sitt og beita aðferðum leikhússins
við að flétta saman nútíð og þátíð
þeirra sem heyja daglega lífsbar-
áttu sína á Islandi við aldamót."
Bjarni Jónsson sagði í samtali
við Morgunblaðið að þetta væri
vissulega ánægjulegt. „Fyrir hönd
verksins er ég þakklátur fyrir
þessa viðurkenningu. Þetta verður
mögulega til þess að vekja athygli
á Kaffi á Norðurlöndunum."
Kaffi verður flutt í Útvarpsleik-
húsinu á Rás 1 í lok janúar í leik-
stjórn Kristínar Jóhannesdóttur.
Að sögn Bjarna stendur einnig til
að verkið verði fiutt síðar á þessu
ári í þýskri þýðingu á ríkisútvarps-
stöðinni í Köln.
Samnorræn dómnefnd velur svo
úr tilnefndum verkum og tilkynnir
niðurstöðu sína í vor. Leikskálda-
verðlaun Norðurlanda verða af-
hent á Norrænum leiklistardögum
í sumar.
Lávarður
leikhúsanna
London. Morgunblaðið.
LLOYD-Webber, lávarður og söng-
leikjahöfundur, er nú réttnefndur
lávarður leikhúsanna í London eftir
að hann festi kaup á tíu leikhúsum
nú um helgina.
Fyrirtæki Lloyd-Webber, The
Really Useful Group, sem átti þrjú
leikhús í West End keypti tíu önnur
leikhús af Stoll Moss fyrirtækinu,
sem er í eigu ástralskrar konu,
þein-ar auðugustu þar í landi, Janet
Holmes a Court. Það vom margir
um hituna, þegar Stoll Moss kynnti
áhuga á að selja leikhús sín í West
End, þar á meðal Skotinn Cameron
Mackintosh, sem á þrjú leikhús í
West End, jafnmörg og Lloyd
Webber til þessa og hefur margt
verið ski-afað og skrifað um keppni
þeirra tveggja um að ráða fyrir sem
flestum leikhúsum í London.
í samtölum við fjölmiðla eftir
kaupin um helgina sagði Lloyd-
Webber, að hann hygðist ekki setj-
ast við stjórnvölinn í leikhúsunum,
eða stjórna þeim úr aftursætinu.
Minn staður er við píanóið, mitt er
að semja tónlist, sagði hann. Hann
sagðist heldur ekki hafa keypt leik-
húsin með eigin söngleiki í huga.
Ástæðuna fyrir kaupunum sagði
hann vera þá, að hann hefði óttast
að leikhúsin kynnu að falla í hendur
mönnum, sem hugsuðu ekki um
annað en peninga og litu fram hjá
því hlutverki leikhúsa að sýna djörf-
ung og veita nýjungum brautar-
gengi.
Við kaupin um helgina gekk fyrir-
tæki Lloyd-Webber til samstarfs við
fjármálafyrirtækið NatWest Equity
Partners, en sagt er að samningur-
inn hljóði upp á 87,5 milljónir pund.
Með leikhúsunum þrettán á Lloyd-
Webber helming stóru leikhúsanna í
London, en sætaframboð þeirra er
vel yfir helmingnum.
Meðal þeirra leikhúsa, sem skiptu
um eigendur nú um helgina, eru
Her Majestýs, þar sem söngleikur
Lloyd-Webbers, Óperudraugurinn,
er nú sýndur í London Palladium,
Aldwych, Queens, Lyric, Gielgud og
Theatre Royal Drury Lane.
Póstkonubragur
TðNLIST
Hljónidiskar
ÉG HYLLI ÞIG HÚNA-
ÞING
Lillukórinn. Stjórnandi: Ingibjörg
Pálsdóttir. Undirleikari: Guðjón
Pálsson. Hljóðritun fór fram í Fé-
lagsheimili Hvammstanga 16. Októ-
ber 1999. Upptaka: Stúdfó Stemma.
Framleiðandi: Dan Disk. Upp-
tökumaður: Sigurður Rúnar Jóns-
son. Útgefandi: Lillukórinn. LKH
001
LILLUKÓRINN var stofnaður
árið 1992, en kórstjórinn frá byrjun,
Ingibjörg Pálsdóttir (Lilla), var sum-
sé aðalhvatamaður og.einn af stofn-
endum. Þetta er kvennakór, 31 kona
á ýmsum aldri og héðan og þaðan úr
Húnaþingi vestra. Koma þær saman
á dimmum vetrarkvöldum og syngja
sér til ánægju. Hefur kómum stund-
um verið líkt við “syngjandi sauma-
klúbb“, sel það ekki dýrar en ég
keypti. Þess má einnig geta að
stjórnandinn, sem er að sjálfsögðu
Vestur-Húnvetningur í marga ætt-
liði og er búsett á Hvammstanga, var
kirkjuorganisti um árabil og kennir
við Tónlistarskóla Vestur-Húna-
vatnssýslu.
Þetta er góður kór og vel þjálfað-
ur, sem þýðir ekki að undirritaður
hafi haft jafn mikla ánægju af söng-
skránni og meðlimir kórsins. Þetta
eru mestmegnis alþýðulög og gamlir
slagarar, svosem Hláturspolki og
Póstkonubragur, með dúmm-dúmm-
dúmm undirleik. Það má alveg skilja
(með góðum vilja) að kórinn hafi
gaman af að syngja þetta, en hvort
þetta á allt erindi á hljómdisk, nema
fyrir vini og vandamenn, vefst fyrir
mér. Afturámóti kemur í ljós hvað
kórinn er góður, í raun og veru, þeg-
ar hann syngur án undirleiks í laginu
Nótt við texta Þorsteins Erlingsson-
ar. Virkilega fallega sungið. Og fleiri
lög eru að finna sem er ánægjulegt
að hlusta á, svosem hið látlausa lag
Carls Billich, Óli lokbrá (texti: Jakob
Hafstein), svo dæmi sé nefnt.
Þetta er m.ö.o. góður kór sem
syngur leiðinleg lög af mikilli
ánægju og sönggleði. Og það er vel
af sér vikið.
Allt í lagi með upptökuna.
Oddur Björnsson
Fínn frávillingur
TONLIST
Hljómdiskar
KLAKKI
í kjól úr vatni. Tónlistin um íslensk
nútímaljóð samin og útsett af Nínu
Björk Eliasson og Hasse Paulsen,
nema 14 (Martin Bregnhöj) og 10
(útsett af Iver Kleive). Nína Björk
Elíasson (vocal). Hasse Paulsen
(acoustic guitar), Martin Bregnhöj
(percussion), Olafur Gudnason
(double-bas). Iver Kleive (organ).
Thomas Sandberg (percussion & vi-
braphon).Hljóðritað í Havnelev-
kirkju 24-26 júní 1998. Tæknimað-
ur: Jesper Jörgensen, nema 8, 12 og
16 hljóðrituð í Sound track hljóð-
veri í Kaupmannahöfn.
Tæknimaður: Öle Hansen. Fram-
leitt í Þýskalandi SHD32 tutl
FYRIR einum fimm árum fjall-
aði ég um hljómdisk Nínu Bjarkar
Elíasson, Hasse Poulsen o.fl. með
frumsömdum eða frumlega útsett-
um lögum við texta íslenskra og
danskra skálda, ef ég man rétt.
Þessi plata var „öðruvísi" einsog
menn segja, fallega gefin út og
tónlistin sérkennileg með býsna
frumlegum töktum. Og hét á
dönsku „Sortner du sky“. Svo er og
um þessa nýjustu plötu Nínu
Bjarkar og félaga (tveir hinir sömu
og á fyrri disk, Hasse Poulsen og
Martin Bregnhöj), sem nefnist í
kjól úr vatni - KLAKKI. Hér eru
textar eingöngu eftir íslensk skáld
(Steinunni Sigurðardóttur, Sjón,
Sigurð Pálsson, Nínu Björk Árna-
dóttur og Lindu Vilhjálmsdóttur).
Enn sem fyrr er meðferð Nínu
Bjai'kar Elíasson, sem bæði semur
og syngur, og félaga (5 lög eftir
HP, 1 eftir MB og IK) mjög sér-
stök og ósjaldan með óvæntum
töktum ef ekki dálítið „geníal". Það
gildir einnig um sjálfar útsetning-
arnar (hljóðfærin innifalin), sem
eru auðvitað hluti af eigin lagasmíð.
Oft nokkuð „monoton" með „ein-
földum rytma“, jafnvel svolítið
„leikhúslegar“. Textarnir eru einn-
ig góðir og sumir snjallir, nema
hvað!
I rauninni liggur ekki alveg ljóst
fyrir hvort Nína Björk Elíasson er
skáld, tónskáld eða söngvari
(tvennt það síðastnefnda er nú
reyndar á hreinu) - eða allt þetta og
ég hallast að því. Ég væri reyndar
ekkert hissa þó að hún væri líka
myndlistarmaður. Eða leikari. Eða
bara lífskúnstner, sem hefur á valdi
sínu að gera fína hluti - mjög fína!
Og mjög „spes“, svo maður bregði
nú fyrir sig nútímaíslensku. Hún er
svona einsog frávillingur, sem vind-
arnir hafa slegið og rigningin hent
gaman af - og danska vorið vakið til
lífsins - á annarlegri heiði. Kannski
á Suður- Jótlandi. Einhverjum
kann etv. þykja þetta svolítið til-
gerðarlegt allt saman.
Mér þykir þetta afar „fínn frá-
villingur" - frá því hefðbundna.
Hljóðritun mjög góð og plötuum-
slagið (sem fyrr) einstaklega vand-
að og fallegt.
Oddur Björnsson
Á fíngerðum nótum
TÖNLIST
Salurinn
Samleikur á selló og píanó
Hrafnkell Orri Egilsson og
Sezi Seskir fluttu verk eftir
Beethoven, Debussy,
Ilhan Baran og Schubert.
Sunnudaginn 9. janúar.
TÓNLEIKARNIR hófust á F-
dúr-sellósónötunni op 5. nr. 1 eftir
Beethoven. Meistarinn samdi tvær
sellósónötur (í F-dúr og g-moll), sem
hann frumflutti í Berlín 1796 ásamt
Louis Duport á tónleikum hjá Vil-
hjálmi II. Prússakonungi, en auk
þess hafði hann samið tilbrigði fyrir
selló og píanó yfii- lagið „See the
conqúring hero comes“ eftir Hándel;
líklega til heiðurs konunginum. I
þessari ferð kynntist hann Zelter, en
meðal nemenda Zelters voru Nicolai,
Loewe, Meyerbeer og Mendelssohn,
en Mendelssohn þáði af kennara sín-
um áhuga á verkum J.S. Bachs og
hvatningu um að uppfæra Mattheus-
arpassíuna, sem reyndist verða einn
þýðingarmesti viðburður tónlistar-
sögunnar.
F-dúr-sellósónatan er í raun
píanósónata með undirleik sellós, svo
sem tíðum gerðist með samleiksverk
á fyrstu árum klassíska tímans. Sezi
Seskir lék sónötuna af glæsibrag og
þótt ekki reyndi mikið á sellistann
átti hann fallega mótaðar tónhend-
ingar hér og hvar, sérstaklega í inng-
anginum (Adagio). Annað viðfangs-
efnið var sellósónatan í d-moll eftir
Debussy, sem er eitt af þremur síð-
ustu verkum meistarans. Hann hafði
hugsað sér að semja sex sónötur fyr-
ir mismunandi hljóðfæraskipan en
auðnaðist aðeins að semja sónötur
íyrir selló, fiðlu og meistaraverkið;
sónötuna fyiir flautu, lágfiðlu og
hörpu. Sellósónatan er, eins og
Debussy sjálfur sagði með stolti,
„næstum klassísk", í bestu merkingu
orðsins. Þessi geðþekka tónlist var
fallega flutt en þó með þeim fínleika
hjá sellistanum, að píanistinn þurfti
að leika einum of veikt, auk þess sem
flygillinn var „lokaður". Þrátt fyrir
fallegt tóntak hjá einleikaranum og
sérkennilega áhrifamiklar andstæð-
ur í styrk hjá báðum flytjendum var
heildarsvipur verkins einum of á
fíngerðu nótunum.
Sezi Seskir lék þriggja þátta
píanóverk eftir landa sinn Ilhan Bar-
an (1934-), er lærði í Ankara og Par-
ís og kennir tónsmíðar við konserva-
toríið í Ankara. Verkið er þrjár
stemmningar, undir yftrheitinu Bláa
Anatólía. Fyrsti þátturinn heitir
Vindurinn við strendur Svartahafs,
annar Sálmur og þriðji Tyrkneskt
aksag (í þrí- og tvískiptum takti).
Jaðarþættirnir eru í raun stemmn-
ingsríkar tokkötur, þar sem unnið er
úr einni megintónhugmynd, en mið-
þátturinn er fjölbreyttari að gerð.
Verkið í heild er mjög áheyrileg tónl-
ist, sem gefur píanistanum tækfæri
til að sýna leikni sína, og það gerði
Sezi Seskir svo sannarlega. Hér er á
ferðinni mjög efnilegur píanisti og
var í raun skaði, að hún hélt sig um of
til hlés í lokaverkinu, Arpeggione-
sónötunni eftir Schubert. Hrafnkell
Orri lék margt fallega í þessu meist-
araverki Schuberts, en það vantaði
hinn hljómríka söng í verkið og í
heild þá reisn og það stóra, sem býr í
þessu „syngjandi fagra“ verki. Oft
mátti heyra músíkfalleg tilþrif hjá
Hrafnkeli; lifandi hryn, fallegt og
ómþýtt tóntak, töluverðar andstæð-
ur í styrk og músíkalska mótun tón-
hendinga, svo ekki fer á milli mála að
hér fer efnilegur og listfengur sell-
isti. Sezi Seskir stal stundum sen-
unni með einstaklega skýrum leik og
oft skemmtilegum tilþrifum, en hélt
sig annars of til hlés í það heila, þeg-
ar um samspil var að ræða.
Jón Ásgeirsson