Morgunblaðið - 11.01.2000, Blaðsíða 24

24 ÞRIÐJUDAGUR 11. JANÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
NEYTENDUR
Áætlun umhverfísráðherra gegn campylobaktersýkingu kynnt
Aldrei hægt að útrýma
campylobakter að fullu
Stefnt er að því að draga verulega úr
campylobakteríumengum í alifuglum og að
hún verði minni en dæmi eru um í ná-
grannalöndum okkar.
STEFNT er að því að fækka
campylobaktersýkingum í fólki og
að þær verði færri en dæmi eru um í
nágrannalöndum okkar, að sögn
Sivjar Friðleifsdóttur, umhverfis-
ráðherra, sem kynnti í gær fram-
kvæmdaáætlun sem felst í því að
draga úr tíðni campylobakter í af-
urðum alifugla.
Til þess að ná framangreindum
markmiðum, sagði Siv, að m.a.
þyrfti að fækka menguðum eldis-
hópum alifugla, fyrirbyggja svo sem
hægt væri krosssmit og auka vökt-
un. Einnig þurfi að auka fræðslu til
almennings um smitleiðir, s.s. smit
úr afurðum alifugla, neysluvatni,
ógerilsneyddri mjólk og umhverf-
inu.
Guðni Ágústsson, landbúnaðar-
ráðherra, áréttaði hve mikilvægt
það væri fyrir búgreinina að árang-
ur næðist í baráttunni gegn
campylobaktersýkingum, en sagð-
ist bjartsýnn á að nú hefði náðst
samstarf milli allra þeirra sem
koma að málinu.
Sigurður Guðmundsson, land-
læknir, tók undir orð landbúnaðar-
ráðherra, en benti jafnframt á að
aldrei væri hægt að útrýma camp-
ylobakter algjörlega úr umhverfinu.
Kristinn Gylfi Jónsson, kjúkl-
ingabóndi, staðfesti orð landlæknis
og sagði, að ekki væri hægt að lofa
neytendum campylobakterlausum
kjúklingum. Hins vegar væri það
markmið framleiðenda að draga úr
campylobaktermengun í fram-
leiðsluferli kjúklingaafurða og
stefnt verði að því að útrýma henni.
I þeim efnum væri horft til þess ár-
angurs sem náðist í baráttunni við
salmonellu í kjúklingum á sínum
tíma.
Siv sagði ennfremur
að hvergi annars staðar
í heiminum hafi verið
gripið til jafti víðtækra
aðgerða gegn campyjo-
baktersýkingum og nú
er um að ræða hér á
landi. Þegar hafi náðst
samkomulag við ali-
fuglaframleiðendur
um, að frá og með 1.
febrúar nk. verði ein-
ungis notaðar lekaheld-
ar umbúðir og um leið
verði á þeim merki
undir yfirslíriftinm
„Gerum rétt“, þar sem
fram koma leiðbeining-
ar um rétta meðferð og
matreiðslu alifugla, en
síðar verði settar
reglur um þessa merk-
ingu.
Fræðsluátak
kostað af alifugla-
framleiðendum
í mars hefst fræðslu-
átak, sem beinist að
neytendum, framleið-
endum og þeim sem
starfa í matvælafyrirtækjum og
dreift verður sérstökiun fræðslu-
bæklingi.
Áætlaður kostnaður við fræðslu-
átakið er 5,5 milljónir króna en það
verður að mestu kostað af framleið-
endum alifugla.
Jafnframt skal að sögn Sivjar afla
frekari gagna um campylobakter í
umhverfinu og stefnt er að því að 1.
september nk. verði lokið við rann-
sókn á sýnum sem teldn verða um
allt land af neysluvatni í skipulögð-
um frístundahúsabyggðum og á
ferðaþjónustustöðum.
Áhrif frystingar og
loftkælingar könnuð
Að sögn Sivjar verður einnig gerð
rannsókn á áhrifum frystingar á
magn campylobakter í kjúldingum
og verða niðurstöðumar notaðar til
að skoða hvort frysting sé vænleg
leið til að draga úr mengun alifugla
og þar með hættu á sýkingum í
mönnum. Rannsókninni skal loldð
15. apríl nk.
Áætlað er að gerð verði úttekt á
Baráttan gegn
campylobakter
Framkvæmdaáætlun
Umbúðir alifugla verði lekaheldar og
merktar með leiðbeiningum um rétta
meðferð og matreiðslu fyrir 1. febrúar.
Fræðsluátak hefst 1. mars sem beinist
að neytendum og framleiðendum.
Rannsókn á áhrifum frystingar á fjölda
campylobakter í kjúklingum skal lokið
15. apríl.
Eftirlit með eldi alifugla hert til muna,
s.s. með reglubundnum sýnatökum.
Úttekt gerð á áhrifum loftkælingar á
alifuglum í sláturhúsum í stað
vatnskælingar, niðurstöður tilbúnar 1.
maí.
Nánari reglur um merkingu umbúða
til að tiyggja rekanleika vörunnar til
framleiðanda og eldishóps.
Afla skal frekari gagna um
campylobakter í umhverfinu. M.a.
verða tekin sýni af neysluvatni í minni
veitum um allt land fyrir 1. sept.
áhrifum loftkælingar á alifuglum í
sláturhúsum með samanburði við
vatnskælingu sem nú er notuð og
áhrifum þessara aðferða á örveru-
mengun. Ef niðurstaðan reynist sú
að æskilegt sé að koma á loftkæl-
ingu til að draga úr hættu á
campylobaktermengun skal gerð
áætlun um útskiptingu búnaðar í
sláturhúsum.
Settar frekari reglur
um eftirlit
Á næstunni verða settar reglur
um eftirlit með eldi alifugla s.s. með
reglubundnum sýnatökum. Þá
verða settar frekari reglur um innra
eftirlit á alifuglabúum og eru fram-
leiðendur, að sögn Sivjar, tilbúnir að
koma slíku eftirliti á. Einnig verður
haft sérstakt eftirlit með mengun í
alifuglum fyrir og eftir slátrun.
Heilbrigðiseftirlit sveitarfélaga
mun undir yfirumsjón Hollustu-
vemdar ríkisins hafa eftirlit með af-
Gerum rétt!
Blóðvökvi á ekki að komast í aðra
matvöru eða áhöld.
/
/
/
Látið frosið fuglakjöt þiðna í
umbúðunum.
Gætið að hreinlæti.
Kjötið skal vel steikt eða soðíð.
urðum kjúklinga sem dreift er á
markað og verða settar nánari
reglur um merkingu neytendaum-
búða til að tryggja rekjanleika vör-
unnar til framleiðanda og eldishóps.
Markmið neytenda að campylo-
bakter sé útrýmt að fullu
Jóhannes Gunnarsson, formaður
Neytendasamtakanna, sagðist
fagna því að stjómvöld hafi tekið á
þessu máli, þótt mátt hefði gera það
íyrr. Til að mynda hefði, um leið og
campylobaktersýkingin kom upp,
átt að taka fyrir þá slátrunaraðferð
sem hér tíðkast, að kæla kjúlding-
inn í ísvatni í stað loftkælingar eins
og gert er í öllum öðrum löndum
Vestur-Evrópu.
Hann segir, að það hljóti að vera
meginmarkmið, hvort sem það sé af
hálfu stjómvakla í matvælafram-
leiðslulandinu íslandi eða hjá ein-
stökum framleiðendum, að koma í
veg iyrir að sýkingar sem þessar
geti átt sér stað. Neytendasamtökin
telji einfaldlega að þegar verið er að
selja vöm með gerlum á borð við
campylobakter sé um að ræða vöm
sem haldin sé mjög slæmum ágalla.
Það sé afar mikilvægt að neytendur
geti gengið að því vísu að varan sé
laus við sýkingu og engin hætta sé á
að veikjast eftir að hafa neytt henn-
ar. Því eigi tvímælalaust að vinna að
því markmiði að engin matvæli inni-
haldi þessa gerla sem geta orsakað
mjög slæmar matarsýkingar hjá al-
menningi. Hann segist því ósáttur
við að neytendur eigi að sætta sig
við, að campylobaktermengun í al-
ifuglum verði haldið innan ákveð-
inna marka, ekki eigi að sætta sig
við neitt minna en að campylobakt-
er sé útrýmt með öllu.
Morgunblaðið/Sverrir
Fylgjast verður vel með því að smáböm stingi ekki hárklemmum upp
í sig enda fer þangað flest handbært fyrstu mánuðina. Ekki minni
hætta er á því að illa fari þegar fleiri en einn óviti em á heimilinu.
Hárklemmur
stundum varasamar
LITLAR hárklemmur í öllum
regnbogans litum hafa notið vax-
andi vinsælda upp á síðkastið. Ekki
síst hjá yngri kynslóðinni og eru
dæmi um að ung börn beri eina eða
flerri til prýðis í hárinu. Herdís
Storgaard, framkvæmdastjóri Ár-
vekni, bama- og unglingaslysa
verkefnis á vegum heilbrigðisráð-
uneytisins, vill koma því á framfæri
að gætur séu hafðar á litlum böm-
um með hárklemmur enda hafi
komið fyrir að hárklemma hafi set-
ið föst í kokinu á litlu bami.
Herdís sagðist sjálf hafa prófað
litla hárklemmu í svokölluðum kok-
hólki.
Með kokhólki er átt við sérstak-
an hólk til þess gerðan að mæla
hvaða hlutir, t.d. lítil leikföng, fest-
ast í koki yngri barna en þriggja
ára. Hárklemman sat föst í kok-
hólknum og getur því valdið því
eins og sannast hefur að slys hljót-
ist af.
Herdís tekur sérstaklega fram
að ekki sé við innflytjenda hár-
klemmanna að sakast enda sé ekki
um bamaleikfang heldur skraut að
ræða. Aðeins þurfti að brýna fyrir
umsjónarmönnum barna að gæta
að því að þau fari sér ekki að voða
með því að stinga upp í sig smáhlut-
urn á borð við hárklemmur.
Áðumefndan kokhólk er hægt að
fá í apótekum og víðar þar sem ör-
yggisbúnaður vegna smábarna er
til sölu.
Enginn skilaréttur tryggður í íslenskum lögum
Margar kvartanir á dag
vegna skilareglna verslana
Morgunblaðið/Kristinn
Ef gjafabréf gilda ekki á útsölum þurfa slíkar
upplýsingar að koma skýrt fram.
ENGINN skilaréttur er
tryggður í íslenskum lögum
og verslunareigendum er því
í sjálfsvald sett hvort versl-
anir þeirra taka við vöram og
sldpta í aðrar, endurgreiða
eða gefa innleggsnótu. Eina
undantekningin er ef um
gallaða vöru er að ræða. Þá
þarf verslunareigandinn að
taka vörana til baka.
Telma Halldórsdóttir er
lögfræðingur Neytendasam-
takanna. Hún segir að mjög
margar kvartanir hafi að
undanfömu borist til Neyt-
endasamtakanna vegna
þessa. „Skilaboð neytenda
era skýr. Þeir era mjög
óánægðir og daglega fáum
við margar kvartanir vegna
þessara viðskiptahátta.
Fólk hefur ekki getað skil-
að eða skipt jólagjöfum og ef
það hefur fengið inn-
leggsnótur er í flestum til-
vikum ekki hægt að nýta
þær fyrr en að loknum út-
sölum. Þá vora nokkrar
verslanir hér í borg sem hófu
útsölu strax eftir jól, þannig
að neytendur fengu engan
frest til að skila jólagjöfun-
um. Þá neituðu sumar þeirraað
taka við vöram aftur nema á útsölu-
verði ef fólk hafði ekki kassakvitt-
un. Slíkir viðskiptahættir eru neyt-
endum ekki boðlegir."
Hún segist einnig hafa orðið vör
við óánægju með skilarétt á bókum
í stórmörkuðum. „Margir kaupa
bækur í stórmörkuðum í þeft-ri trú
að fólk geti þá bara skipt eftir jólin
og fengið sér eitthvað annað ef bók
hentar ekki.
En í mörgum þeirra er eingöngu
hægt að skipta bók í bók og í einum
stórmarkaðnum vora allar bækur
teknar niður 5. janúar og ekki hægt
að skila bókum eftir það.“
Er eðlilegt að ekki sé hægt að
nota innleggsnótur á útsölum?
„Þar sem engar reglur eru í gildi
um skilarétt stenst það lög en
við erum að sjálfsögðu mjög
óánægð með þá framkvæmd.
Við gerum á hinn bóginn þær
lágmarkskröfur að það komi
skýrt fram í versluninni og
innleggsnótunum ef ekki er
hægt aðnota þær á útsölu.“
Þegar Telma er spurð
hvað neytendur geti gert til
að sporna við þessum við-
skiptaháttum segir hún að
Neytendasamtökin hvetji
fólk til að kanna hvernig skil-
um á vöra sé háttað í viðkom-
andi verslun áður en vörurn-
ar eru keyptar.
En má almennt nota gjafa-
bréf á útsölum?
„Það er alls ekki alltaf og
okkur hafa einmitt borist
margar kvartanir þar að lút-
andi. Við höfum gert athuga-
semdir við gjafabréf og bent
á að ef þau sé ekki hægt að
nota á útsölum þurfi þær
upplýsingar að koma fram í
versluninni og greinilega á
gjafabréfinu. Þá er einnig
nokkuð um að gildistíminn sé
takmarkaður.
Neytendasamtökin era
þeirrar skoðunar að slíkar
takmarkanir á gjafabréfum séu
óeðlilegar enda eru gjafabréf lítið
annað en peningar.
Sé gildistími gjafabréfa mjög
stuttur eða skilyrði að öðru leyti
mjög þröng telja samtökin að þau
geti fallið undir ósanngjarna samn-
ingsskilmála og þá sé hugsanlegt að
víkja þeim til hliðar á grundvelli
samningalaga."