Morgunblaðið - 28.02.1987, Blaðsíða 49

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. FEBRÚAR 1987
49
1986-87. - 1056 ár frá slofnun Alþingis.
109. Iðggjafarþing. - 315. mál.
Sþ. 557. Tillaga til þingsályktunar
um varnir gegn mengun hafsins við ísland.
Flm.: Gunnar G. Schram, Pétur Sigurðsson,
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Alþingi skorar á rikisstjórnina að efna til ráðstefnu hér á landi um vamir gegn mengui
við ísland og annars staðar í Norðaustur-Atlantshafi þar sem sérstakiega verði fjallað um þ;
hættu sem fiskistofnunum á þessu svæði er búin af hennar völdum. Til ráðstefnunnar verð
boðið fulltrúum ailra þeirra rikja sem hér eiga hlut að máli og alþjóðastofnunum sem un
þessi mál fjalla.
Greinargerð.
Á síðustu árum hefur mengun farið mjög vaxandi á mörgum hafsvæðum í Norðaustur
Atlantshafi. Er nú svo komið að slík mengun hefur þegir haft alvarleg áhrif á vöxt O'
viðgang fiskistofnanna á þessum slóðum þannig að sums staðar horfir til algerrar ördeyðu
Mengun og ofvciði hefur þegar haft veruleg áhrif á fiskistofnana í Norðursjó með þein
afleiðingum að gripið hefur verið til þeirra ráðstafana að minnka veiðiheimildir
ýsustofninum þar um 37% og veiðiheimildir í þorskstofninn um 26%. Þá er alkunna at
selastofnarnir í Eystrasalti og ýmsir fiskstofnar eru í verulegri útrýmingarhættu vegn
mengunar.
Pótt mengun hafsins sé mun minni eftir því sem norðar dregur er þó ljóst að hætta er;
vaxandi mengun innan efnahagslögsögu íslands ef ekkert verður að gert. Pað sýnir þróunin
Norðursjó og Eystrasalti svo ekki verður um villst.
Orsakir slíkrar mengunar geta verið margvíslegar. Þar er m.a. um að ræða þau eiturefn
sem í hafið berast frá landi, ekki síst frá iðnaði í þeim löndum sem liggja að Norður
Atlantshafi. Er skemmst að minnast hinnar miklu mengunar sem átti sér stað (ánni Rfn m
fyrr ( vetur, en sú mengun átti sér raunar upptök í Sviss. Þá er einnig um að ræða ólögleg;
losun eitur- og úrgangsefna í hafið, svo sem átti sér stað fyrir nokkrum árum milli íslands oj
Noregs. Alþjóðasamningur var gerður um takmarkanir og bann við losun slíkra efna 197;
scm Island er aðili að. En spyrja má að hve miklu leyti ákvæði þess samnings séu virt
framkvæmd.
Þá er ótalinn sá mengunarvaldur sem hvað hættulegastur getur orðið í framtfðinni et
það er mengun frá geilsavirkum úrgangsefnum sem í hafið berast.
Áætlanir eru nú uppi í Bretlandi um að byggja stóra endurvinnslustöð fyrir brennsluefn
kjarnaofna í Dounreay á norðurströnd Skotlands við Pentlandsfjörð. Munu afköst þessarai
stöðvar verða um 60-80 tonn á ári af brennsluefni.
I greinargerð um kjarnorkuverið í Dounreay og þessa endurvinnslustöð, sem samin vat
(desember 1986 af-íslenskum sérfræðingum, Geislavörnum ríkisins, Hafrannsóknastofnun
Siglingamálastofnun og Magnúsi Magnússyni prófessor, er komist að þeirri niðurstöðu ac
,'yegna ríkjandi hafstrauma muni geislavirk efni sem losuö verða í sjó frá stöðinni berast c
hafsvœðið umhverfts ísland, m.a. fiskislóðina milli Jan Mayen og íslands", eins og segii
orðrétt í skvrslunni. . _________ ________
Þingsályktunartillaga þingmanna Sjálfstæðisflokks um varnir gegn
mengun hafsins.
Hættuuppspretta í Do-
unreay?
Vaxandi mengun sjávar í inn-
höfum og við strendur Norður- og
Austur-Evrópu hefur haft ríkuleg
áhrif á almenningsálitið. Matthías
Bjamason, samgönguráðherra,
sagði í umræðu á Alþingi um um-
hverfismál og mengunarvamir, að
almennur mengunarótti gæti skað-
að viðskiptalega hagsmuni sjávar-
vöm löngu áður en heilsufarsleg
atriði segðu til sín. Kjamokmslylsið
í Chemobyl og eftirleikur þess tal-
aði ským máli þar um. Læra þyrfti
af reynslunni.
Ráðherrann vék einnig að fyrir-
hugaðri byggingu endurvinnslu-
stöðvar fyrir brennsluefni
kjamaofna nyrst í Skotlandi (Doun-
reay). Ráðherra hefur nú falið
Siglingamálastofnun, Geislavöm-
um, Hafrannsóknarstofnun og
fulltrúa íslands hjá Alþjóðakjam-
okmmálastofnuninni að undirbúa
upptöku þessa máls, þ.e. mengunar-
hættu af starfsemi slíkrar endur-
vinnslustöðvar, á aðalfundi
samningsaðila Parsísarsamningsins
um vamir gegn mengun sjávar frá
landstöðvum, sem haldinn verður í
júní í sumar. Leitað verður eftir
samstöðu Norðurlanda í andófi við
byggingu þessarar stöðvar.
Ráðherra skýrði jafnframt frá
því að fram fæm nú viðræður milli
Siglingamálastofnunar, Hafrann-
sóknarstofnunar og Geislavama um
mælingar á geislavirkum efnum í
sjó hér við land, sem fyrirhugaðar
em á þessu ári, og nýr tækja-
bnúnaður Geislavarna gerir mögu-
legar.
Miklir hagsmunir í húfi
Mengun í sjó berst með straum-
um og lífverum um hafíð. Vitneskja
um þetta efni mætti þó meiri vera
og mikilvægt er að efla hverskonar
rannsóknir á þessu sviði.
„Lega landsins í leið öflugra haf-
strauma gefur sérstakt tilefni til
þess að við fylgjumst vel með þróun
mengunar hafsins í heiminum og
þá sérstaklega á nærliggjandi haf-
svæðum", sagði Matthías Bjama-
son, samgönguráðherra, í
þingræðu.
I greinargerð Gunnars G.
Schram, Péturs Sigurðssonar og
Eyjólfs Konráðs Jónssonar, þing-
manna Sjálfstæðisflokks, með
tilögu þeirra um vamir gegn meng-
un hafsins við íslánd segir orðrétt:
„Þótt mengun hafsins sé mun
minni eftir því sem norðar dregur
er þó ljóst að hætta er á vaxandi
mengun innan efnahagslögsögu Is-
lands ef ekkert verður að gert. Það
sýnir þróunin í Norðursjó og Eystra-
salti svo ekki verður um villst.
Orsakir slíkrar megnunar geta
verið margvíslegar. Þar er m.a. um
að ræða þau eiturefni sem í hafíð
berast frá landi, ekki sízt frá iðnaði
í þeim löndum sem liggja að N-
Atlantshafí. Er skemmst að minnst
hinnar miklu mengunar sem átti
sér stað í ánni Rín nú fyrr í vetur,
en sú mengun átti sér raunar upp-
tök í Sviss. Þá er einnig um að
ræða ólöglega losun eitur- og úr-
gangsefna í hafíð, svo sem átti sér
stað fyrir nokkmm árum milli ís-
lands og Noregs. Alþjóðasamningur
var gerður um takmarkanir og bann
við losun slíkra efna 1973 sem ís-
land er aðila að. En spyija má að
hve miklu leyti ákvæði þess samn-
ings séu virt í framkvæmd.
Þá er ótalinn sá mengunarvald-
ur, sem hvað hættulegastur geturð
orðið í framtíðinni, en það er meng-
un frá geislavirkum úrgangsefnum
sem í hafíð berast".
í greinargerðinni er og vikið að
endurvinnslutstöðinni í Dounreay.
Vitnað er til umsagnar íslenzkra
sérfræðinga, þar sem segir m.a.:
„vegna ríkjandi hafstrauma munu
geislavirk efni, sem losuð eru í sjó
frá stöðinni berast á hafsvæðið
umliverfís ísland, m.a. fiskislóðina
milli Jan Mayen og íslands". Af
þessum sökum beri Islendingum að
hafa frumkvæði um, að kölluð verði
saman ráðstefna þeirra ríkja, sem
hér eiga hlut að máli, þar sem rædd
verði mengunarhætta í Norðaust-
ur-Atlantshafi og hvem veg skuli
við bmgðist til varðveizlu nytja-
físka.
UM
STAM
SKÓIABARNA
Bæklingur um
stam skólabarna
HJÁ Námsgagnastofnun er kom-
inn út nýr bæklingur sem ber
heitið Um stam skólabarna.
Bæklingurinn er þýddur úr
sænsku og eru dæmi tekin úr
sænskum skólum.
í bækling þessum er m.a. reynt
að svara eftirfarandi spumingum:
Hvað er stam?, hver er orsök
stams?, hve algengt er stam? og
hvemig má meðhöndla stam?
Það eru talkennaramir Guðfínna
Guðmundsdóttir, Helga Ingibergs-
dóttir, Hildur Þórisdóttir og Pétur
Pétursson sem hafa annast þýðingu
en höfundar eru Karin Svanholm_
talkennari og Lennart Larsson tal-
meinafræðingur.
Bæklingurinn er 27 bls. í litlu
broti.
VZterkurog
k J hagkvæmur
auglýsingamiöill!
/IILISDEILD HEIMILISDEILD HEIMILISDEILD HEIMILISDEILD HEIMILISDEILD HEIMILISDEILD HEIMILISDEILD HEIMILISDEILD HEIMILISDEI
INADEILD BARNADEILD BARNADEILD BARNADEILD BARNADEILD BARNADEILD BARNADEILD BARNADEILD BARNADEILD BARNADI
:erradeild herradeild herradeild herradeild herradeild herradeild herradeild herradeild herradeild herradei
DÖMUDEILD DÖMUDEILD DÖMUDEILD DÖMUDEILD DÖMUDEILD DÖMUDEILD DÖMUDEILD DÖMUDEILD DÖMUDEILD DÖMUDEILI
3EILD SKÓDEILD SKÓDEILD SKÓDEILD SKÓDEILD SKÓDEILD SKÖDEILD SKÖDEILD SKÓDEILD SKÓDEILD SKÓDEILD SKÓDEILD SKÓDI
iILISDEILD HEIMILISDEILD HEIMILISDEILD HEIMILISDEILD HEIMILISDEILD HEIMILISDEILD HEIMILISDEILD HEIMILISDEILD HEIMILISDEl
tNADEILD BARNADEILD BARNADEILD BARNADEILD BARNADEILD BARNADEILD BARNADEILD BARNADEILD BARNADEILD BARNADI
ERRADEILD HERRADEILD HERRADEILD HERRADEILD HERRADEILD HERRADEILD HERRADEILD HERRADEILD HERRADEILD HERRADEÍ
JÖMUDEILD DÖMUDEILD DÖMUDEILD DÖMUDEILD DÖMUDEILD DÖMUDEILD DÖMUDEILD DÖMUDEILD DÖMUDEILD DÖMUDEILl
JEILD SKÓDEILD SKÓDEILD SKÓDEILD SKÓPEILP SKÓDEILD SKÓDEILD SKÓDEILD SKÓDEILD SKÖDEILD SKÓDEILD SKÓDEILD SKÖDÍ