Morgunblaðið - 28.02.1987, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. FEBRÚAR 1987
fHttgtmfrltifcife
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Augiýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, simi 83033.
Áskriftargjald 500 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 50 kr. eintakiö.
Erfiðleikar
Arnarflugs
Amarflug stendur enn einu
sinni á vegamótum. í at-
hyglisverðu viðtali við við-
skiptablað Morgunblaðsins í
fyrradag upplýsti Hörður Ein-
arsson, sem tók við stjómarfor-
mennsku í félaginu á sl. sumri,
að tap á rekstri þessa fyrirtæk-
is væri á 11 árum orðið tæpar
530 milljónir króna en upp í
það tap hefði reksturinn skilað
hagnaði, sem næmi um 64
milljónum króna. Jafnframt
skýrði stjómarformaður Amar-
flugs frá því, að eigið fé fyrir-
tækisins væri nú neikvætt um
235 milljónir króna og nýtt
hlutafé, sem lagt var fram á
sl. sumri að upphæð um 95
milljónir króna, væri uppurið
vegna þess, að tap á rekstri sl.
árs hefði verið margfalt meira
en nokkrum kom til hugar.
Margt vekur eftirtekt af því,
sem fram kemur í orðum Harð-
ar Einarssonar. í fyrsta lagi
er það náttúrlega umhugsunar-
efni, hvað þetta litla fyrirtæki
hefur tapað miklum fjármunum
á tiltölulega skömmum tíma. í
annan stað vekur þessi mikli
taprekstur auðvitað spumingar
um það, hvort nokkur grund-
völlur sé fyrir starfrækslu
tveggja flugfélaga hér. í þriðja
lagi hlýtur það að vekja undmn
fólks, að mikið tap hefur verið
á leiguflugi Amarflugs erlend-
is, en það em verkefni, sem
mikið hefur verið hampað bæði
af forráðamönnum félagsins
frá fyrri tíð og öðmm. Hvaða
tilgangi þjónar það að tapa
stórfé á leiguflugi í fjarlægum
löndum? í fjórða lagi hljóta
menn að hnjóta mjög um þau
orð Harðar Einarssonar, að
upplýsingar um raunvemlega
stöðu félagsins hafí alls ekki
legið fyrir, þegar nýir hluthafar
komu til sögunnar sl. sumar.
Þetta er í annað sinn á tveimur
ámm, sem það kemur í ljós,
að upplýsingar um stöðu fyrir-
tækja liggja ekki fyrir fyrr en
mörgum mánuðum seinna. Það
kom í ljós í rekstri Hafskips
og það liggur nú fyrir um rekst-
ur Amarflugs á sl. ári. Hafa
tölvuvæðing og nútíma-stjóm-
unarhættir algerlega farið
fram hjá þessum fyrirtækjum
og kannski öðmm?
Þrátt fyrir þennan mikia tap-
rekstur á undanfömum ámm
og þrátt fyrir að það nýja hlut-
afé, sem lagt var fram sl.
sumar, er uppurið er ljóst, að
enn eru þeir menn til í atvinn-
ulífí á íslandi, sem vilja leggja
fram fé til þess að rekstri Am-
arflugs verði haldið áfram. Sú
staðreynd sýnir náttúrlega að
fjölmargir kaupsýslumenn
mega ekki til þess hugsa, að
hér verði eitt flugfélag, sem
annist farþegaflutninga og
vömflutninga á milli landa og
em tilbúnir til þess að leggja
á sig erfíði, leggja fram íjár-
muni og taka verulega áhættu
til þess að koma í veg fyrir að
Flugleiðir búi við einokunarað-
stöðu í þessum efnum.
Er hægt að bjarga Amar-
flugi? Hörður Einarsson segir
í viðtali því, sem hér hefur ver-
ið vitnað til, að ef „við hefðum
haft réttar upplýsingar um
raunvemlega stöðu félagsins
hefðum við líklega ekki verið
tilbúnir til að leggja fram fjár-
magn til þess að endurreisa
Amarflug". En úr því, sem
komið er, sýnist ljóst, að stjóm-
arformaður Amarflugs og
samstarfsmenn hans ætli ekki
að gefast upp við þetta verk-
efni. En hefur eitthvað breytzt,
sem vekur vonir um það, að
rekstri félagsins verði komið á
réttan kjöl?
Sennilega er það fátítt, ef
ekki einsdæmi, að forsvars-
maður fyrirtækis leggi spilin á
borðið með þeim hætti, sem
stjómarformaður Amarflugs
gerði í viðskiptablaði Morgun-
blaðsins í fyrradag. Það vekur
traust. í annan stað er augljós-
lega búið að gjörbreyta rekstri
fyrirtækisins á hálfu ári.
Starfsmönnum hefur fækkað
um helming, viðamikið leigu-
flug í fjarlægum löndum hefur
verið lagt niður og öll áherzla
lögð á áætlunarflug á milli-
landaleiðum. Hér er augljós-
lega öðm vísi að verki staðið
en menn eiga að venjast.
Það hefur nokkuð tíðkazt
seinni árin, að lagt hefur verið
út í söfnun hlutafjár, sem num-
ið hefur tugum milljóna, til
þess að endurreisa fyrirtæki,
en þegar til kastanna hefur
komið hafa hinir nýju hluthafar
ekki lagt fram reiðufé, heldur
greiðsluskuldbindingar, sem
fyrirtækin hafa síðan fengið lán
út á, gjaman fyrir forgöngu
ríkisstjóma. Það er tæpast við
því að búast að það fyrirkomu-
lag á sölu hlutafjár geti gengið
til lengdar eða skilað nokkmm
árangri. En vinnubrögð nýrra
stjómenda Amarflugs hafa afl-
að þeim trausts, sem stuðlar
að því að þeir fái tækifæri.
fiöaisGai doéD
U msjónarmaður Gísli J ónsson 377. þáttur
Víkingur Guðmundsson á
Akureyri hefur sent mér fram-
haldsbréf. Hann er alltaf jafn
brennandi í andanum að halda
uppi heiðri og hreirileika móður-
málsins. Um sinn er hann heldur
svartsýnn á varðveislu íslenskr-
ar tungu. Hann segir meðal
annars:
„Á tímum hnignunar, kúgun-
ar og niðurlægingar tókst okkur
að varðveita málið, þrátt fyrir
lélega menntun, enga bama-
skóla og fáa málfræðinga. Nú
er svo komið að þeir sem hafa
lært íslensku í æðri skólum, hika
við að skera úr um hvað sé rétt
mál og hvað rangt. [Innskot
umsjónarmanns: Um þetta „úr-
skurðarhik" og annað því tengt
var rækilega fjallað í 308. þætti
12. okt. 1985, og fer líklega að
verða tímabært að endurtaka
það.] Þeir geta oftast bent á
hliðstæðu úr eldra máli og því
eldri sem vitleysan er því réttari
sé hún. Eða, ef nógu margir
tala vitlaust þá sé komin hefð á
vitleysuna og hún orðin rétt mál.
Afleiðingin er sú að nú leið-
réttir enginn annars málfar. Nú
hlær enginn að ambögum
manna. Nú eru allir í vafa um
málfar sitt. Mér virðast böm
hafa beygingu orða nokkuð á
hreinu, en svo fari þau í skóla
og læri að tala vitlaust."
Umsjónarmaður getur ekki
stillt sig um, í orðastað Víkings,
að skjóta hér inn vísu eftir
Bjama úrsmið (bragarháttur
úrkast):
Að skólanum er skömm og tjón
og skást að flýj’ ’ann,
ef þaðan koma fleiri flón
en fóru í ’ann.
Víkingur heldur áfram: „Þann
stutta tima sem eg var í skóla
var lagt mest kapp á að læra
málfræðireglur. Þær átti að læra
utan að, bæði heiti og leiðir til
að þekkja reglumar. En nota-
gildið skipti minna máli. T.d.
beygðust sagnir eftir tíðum og
háttum, og svo var staglast á
því að þekkja í hvaða tíð eða
hætti sögnin væri, en aldrei
minnst á að menn þyrftu að vita
hvenær ætti að hafa sögn í fram-
söguhætti og hvenær í viðteng-
ingarhætti. Eg ætla að leiða hjá
mér að tala um tíðir sagna núna,
því að eg held að þær heiti eitt-
hvað allt annað nú en áður,
heldur fínna því frekar stað sem
eg hef verið að segja.
Dóttir mín sex ára sagði: „Eg
veit ekki hvort hann sé heima."
Eg hugsaði mér að leiðrétta
bamið og benda því á að réttara
væri að segja: „Eg veit ekki
hvort hann er heima.“ En svo
fór eg að hugsa um hvort eg
hefði nokkuð réttara fyrir mér.
Eg breytti um tíð setningarinnar
og sagði. Eg vissi ekki hvort
hann væri heima. Eða, eg vissi
ekki hvort hann var heima. Eg
hætti við að leiðrétta bamið.“
Umsjónarmaður grípur hér
enn fram í fyrir bréfritara: Þetta
efni er afarþungt viðureignar.
Reynt var að kryfja það til
mergjar í 283. þætti 20. apríl
1985. Það tókst ekki til fullrar
hlítar.
★
Gefum Víkingi orðið enn: „En
síðan er fyrir löngu búið að gera
það í skólanum [þ.e. leiðrétta
bamið] og þar er hún búin að
læra að segja „mér hlakkar til“,
og „langar þér í“ og allt það sem
nú þykir fínt mál. Við kennara
vil eg segja þetta: Hlustið eftir
málfari bamanna og leiðréttið
þau og leiðréttið þau aftur og
aftur.
Eg hef oft skrifað hjá mér
setningar og setningahluta sem
eg hef heyrt í útvarpi og ekki
talið rétt mál. Langar mig nú
til að spuija þig hvort eg sé með
brenglað málskyn og hvar og
hvenær eigi að nota viðtenging-
arhátt. [Umsjónarmaður: Sjá
áður um 283. þátt, en gott mál-
skyn bréfritara dreg ég ekki í
efa og hef ekki gert.] Eg tel að
hér séu að verða kynslóðaskipti,
eða líklega staðbundin breyting
á málfari, en viðtengingarháttur
er að smáhverfa úr máli sumra
manna. Hefur þetta greinilega
mjög mikil áhrif á málfar manna
almennt. Em jafnvel m^lfræð-
ingar þar meðtaldir.
Heyrt í útvarpi: (eg set innan
sviga það sem eg tel réttara
mál).“
Nú tekur bréfritari mjög mörg
dæmi, þar sem hann telur að
réttara hefði verið að nota við-
tengingarhátt en framsöguhátt.
Umsjónarmaður birtir hér á eft-
ir 10 þeirra.
1. Verið er að kanna hvort
hægt er (sé) að opna
Steingrímsfjarðarheiði.
2. Er það virkilega svo að við
emm (séum) tilbúin til
að...
3. Það er spuming hvort ekki
á (eigi) að ...
4. Ég held að þeir starfa
(starfí) með almannaheill í
huga.
5. í dag verður tilkynnt í
Reykjavík hver hlýtur
(hljóti) bókmenntaverðlaun
Norðurlandaráðs.
6. Þýðir þetta það, að hægt
er (sé) að draga tilboðið til
baka?
7. Hann gætir þess að hann
fær (fái) það sem honum
ber.
8. Nú virðist ljóst að störfum
Alþingis lýkur (ljúki) ekki
fyrr en ...
9. Vissu aðeins fáir að hún var
(væri) til.
10. Þá gat hann þess að hrogn-
in em (væm) smærri í
vorgotssíld.
Umsjónarmanni fínnst að í
sumum þessara dæma orki
tvímælis hvort rétt sé (og annað
rangt) að nota viðtengingar-
hátt. í sumum dæmanna, t.d.
nr. 2, fínnst honum það ein-
boðið, og í dæmi 4 heldur hann
að um mismæli hafí verið að
ræða.
★
Síðari hluti bréfs Víkings
Guðmundssonar bíður í bili, en
orðið er hér fíjálst um efni þess
hvenær sem er. Og Hlymrekur
handan kvað:
Ég hugsa mér Halldóru í Firði
sem hæversk þess einasta spyrði
(eftir angistarsótt
langa andvökunótt)
hvort hún er eða sé einhvers virði.
— Hvort hún var eða væri einhvers virði.
Arnarhóll:
Gangstígar og stallar lagfærðir
Á þessu ári verður byijað á
fyrsta áfanga að breytingum á
Arnarhóli samkvæmt tillögu
Birnu Björnsdóttur innanhúss-
arkitekts, sem hlaut fyrstu
verðlaun í hugmyndasamkeppni
um endurbætur á hólnum.
Rúmlega fjórum milljónum hefur
verið veitt í fyrsta áfangann sem
felst aðallega í breytingu á stöllum
við styttuna_ og lagningu gangstígs
yfír hólinn. í tillögu Bjargar er gert
ráð fyrir útileikhúsi við Kalkofnsveg
og við enda Lindargötu er lagt til
að komið verði upp steintöflum með
áletruðu ágripi af sögu landnáms
Ingólfs og sögu Reykjavíkur. Þá
er einnig lagt til, með skírskotun
til öndvegissúlna Ingólfs, að komið
verði upp súlnaröð frá Hæstarétti,
vestur Lindargötu fram á Amar-
hól, þar sem súlnaröðin tekur
beygju og stefnir á Alþingishúsið
og Dómkirkjuna, framhjá Stjómar-
ráðshúsinu. Á gönguleið austan
stjómarráðsins er lagt til að svipuð-
um töflum verði komið fyrir sem
minni á sjálfstæðisbaráttu íslend-
inga. Á svæði sunnan við Seðla-
bankann er lagt til að komið verði
upp myndverki sem jafnframt er
ætlað bömum til að klifra í. Þar
skammt frá er lagt til að komið
verði upp söluskála.
í tillögum Bimu er gert ráð fyrir
Fyrsti áfangi að breytingum á Arnarhóli.
að gróðurinn á hólnum einkennist
af grasflötum og grasbrekkum eins
og nú, en tijágróður myndi umgjörð
um svæðið. Ahersla er lögð á að
sjónrænum tengslum við Lækjar-
götu sé haldið. Samstarfsmenn
Bimu við mótun tillögunnar vom
þeir Hilmar Þór Bjömsson arkitekt
og Einar E. Sæmundsen landslags-
arkitekt.