Morgunblaðið - 28.02.1987, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. FEBRÚAR 1987
37
Ár liðið frá valdatöku Corazon Aquino, forseta Filippseyja:
Umþóttunartíim „Meyjarmn-
ar í Malacanang“ er liðinn
Corazon Aquino forseti gerir sigurmerki eftir að hafa ávarpað hundr-
uð þúsunda Filippseyinga við hátíðahöldin i gær.
- eftir Jens Erik
Rasmussen
Manila.
HÚN hefur verið borin saman
við Jóhönnu af Örk og kölluð
„Mærin í Malacanang" — forseta-
höllinni í Manila. Goðsaguasmið-
ir sáu í henni engil af himnum
sendan til að færa þjóðinni frelsi.
Öðrum sýndist þar komin hin
látlausa, hreinlynda Öskubuska
með stakan skó — öfugt við
Imeldu Marcos, sem átti 3000 pör
i klæðaskápnum, þegar henni var
útskúfað.
Ævintýrið um Corazon Aquino
hófst í ágúst 1983, þegar maður
hennar var skotinn til bana á flug-
vellinum í Manila. Eiginkona hans
varð ekkja og tákn um þjáningar
þjóðar sinnar. Fyrir um einu ári
lauk fyrsta kapítula þessa ævintýr-
is. Þá gerðu þjóðin og síðan herinn
friðsamlega uppreisn, kröfðust þess
að Aquino settist á forsetastól og
ráku einræðisherrann, Ferdinand
Marcos, og eiginkonu hans,
eyðsluklóna Imeldu, í útlegð. Næstu
kapítulamir voru ekki alveg eins
rósrauðir, og enn er ekki útséð,
hvort endirinn verður farsæll.
Þegar fyrstu vikumar eftir „hina
brosandi byltingu" í febrúar í fyrra
vom á enda mnnar og mesta gleði-
víman mnnin af fólkinu, vaknaði
Aquino til þess napurlega vemleika,
sem hún hafði hlotið í arf frá for-
vera sínum, bæði á sviði efnahags-
mála og stjómmála: Á annað
þúsund milljarðar króna í erlendum
skuldum, 23.000 kommúnískir og
múhameðskir skæmliðar undir
vopnum og óstýrilátur her, sem
gengið hafði í gegnum þykkt og
þunnt með Ferdinandi Marcosi í tvo
áratugi.
Nú hefur hún verið eitt ár við
völd: Skuldimar era jafnháar,
skæmhemaðurinn er í algleymingi
á ný, og mannfall síðustu vikur
hefur verið jafnmikið og þegar verst
gegndi í tíð Marcosar. Þar að auki
sýndi byltingartilraunin í janúar,
að hemum er illa treystandi.
Samt sem áður elskar mikill
meirihluti 55 milljóna Filippseyinga
forseta sinn enn í dag, og hún hef-
ur verið tilnefnd tii friðarverðlauna
Nóbels.
Þjóðaratkvæðagreiðslan um
stjómarskrána snerist upp í uppgjör
um það, hvort fólk væri með eða á
móti Aquino. Hún dró mikinn mann-
§ölda á kosningafundina og varð
hvað eftir annað að gera hlé á
ræðuhöldum vegna fagnaðarláta
stuðningsmanna sinna, sem hróp-
uðu gælunafn hennar „Cory -
Cory“.
Þar sem 77% kjósenda léðu henni
atkvæði sitt, taldi hún víst, að hún
nyti víðtækrar hylli með þjóðinni.
En vinsældir leysa ekki einar og
sér þau válegu vandamál, sem við
er að etja á Filippseyjum, og það
em að koma fram veilur í goðsögn-
inni. Forsetinn hefur nánast verið
alfriðaður fram að þessu í marglit-
um flölmiðlaheiminum á Filippseyj-
um og gagnrýninni verið beint að
ríkisstjóminni. En nú em menn
famir að setja spumingarmerki við
persónulegan vilja hans og getu til
að koma á raunvemlegum umbót-
um.
Sjálf telur Aquino, að hún sé
kölluð til starfans. Hún er innilega
trúuð kona og biðst fyrir klukku-
stundum saman dag hvem með
talnabandið í höndum að kaþólskum
sið. Sannfæring hennar veitir henni
sjálfstraust, sem geislar af henni
og hefur haft sterk áhrif á vest-
ræna stjómarerindreka á Filipps-
eyjum.
Á aðra verka þessi sterka trú og
vissa um köllun og getu til að túlka
vilja þjóðarinnar beinlínis fráhrind-
andi. Þeir óttast, að örlagatrú
hennar einangri hana frá raun-
vemleikanum í landinu og dragi úr
atorkusemi hennar.
Guðstrú forsetans og sjálfstraust
hafa ekki birst í ákveðni á stjóm-
málasviðinu. Hinir gagmýnu saka
hana um klókindi, linku og atorku-
leysi. Fýrsta árið hefur að lang-
mestu leyti farið í að fást við atburði
líðandi stundar, en frumkvæðið til
að ná stjóm á atburðarásinni hefur
látið á sér standa. Stuðningsmenn-
imir segja, að hún hafí staðið sig
með ágætum við erfíðar aðstæður
og hún geti verið ákveðin, þegar á
þurfí að halda. Síðustu mánuðina
hefur hún reynt að breyta ímynd
sinni og reynt að koma fram í hlut-
verki hins sterka leiðtoga. Ræður
hennar hafa verið beittari, en það
hefur verið langt á milli orða og
gjörða. Enginn vafí er á, að fólkið
vill, að hún noti það vald sem hún
hefur og láti til sín taka. Vinsældir
hennar jukust stórlega fyrir þjóðar-
atkvæðagreiðsluna, þegar hún
krafðist strangra refsinga yfir upp-
reisnarseggjunum úr hemum og
sagði: „Ég óska ekki eftir hefndar-
morðum, en ég óska þess enn síður,
að við verðum öll drepin."
Yfírgnæfandi fylgi við stjómar-
skrána kom lýðræðinu á Filippseyj-
um á blað og tryggir Aquino
embætti forseta til 30. júní 1992.
Væntingamar til forsetans em nú
eins miklar og á fyrstu vikunum
eftir brottvikningu Marcosar, og
kröfur um umbætur em ákafari en
nokkm sinni fyrr.
Atkvæðagreiðslan sýndi, að kjós-
endur em þreyttir á byltingarbrölti
og enn fremur, að herskáir vinstri-
menn njóta ekki þess stuðnings
meðal þjóðarinnar sem þeir hafa
haldið fram. Fólkið vill „frið, ró og
reglu", sagði Aquino glöð í bragði
eftir atkvæðagreiðsluna.
Biðtíminn getur orðið langur, því
að fátækt og eymd hverfa ekki við
kosningasigur. Aquino styrkti sig
vissulega í sessi, en þó að það kunni
að hljóma kaldhæðnislega, þá kann
stjómarskráin að valda ríkisstjóm-
inni nýjum vandkvæðum. Þing-
kosningar eiga að fara fram í
maímánuði og sveitarstjómakosn-
ingar í ágúst. Næstu sex mánuðim-
ir verða ein samfelld kosningabar-
átta og það getur valdið miklum
glundroða. Margir af ráðhermm
hennar og aðalráðgjöfum em í
framboði, og það getur haft í för
með sér endumýjaða valdabaráttu
í ríkisstjóminni. Þegar þingið kem-
ur saman, hefst slagur stjómmála-
mannanna um umbætumar í jarð-
næðismálum og landbúnaði — svo
og í fjárlagagerð. Aquino getur reitt
sig á, að þingið verður henni hlið-
hollt, en þingmenn fulltrúadeildar-
innar er valdir úti í hémðum
landsins — sem skipta þúsundum —
og þar verða margir hefndarþyrstir
stuðningsmenn fyrrverandi forseta
fyrir á fleti, staðráðnir í að komast
aftur á þing.
í nafni lýðræðisins verður forset-
inn hér eftir að deila völdum með
þinginu. Þar verða fulltrúar auðug-
ustu fjölskyldnanna í landinu
langfjölmennastir og munu sam-
kvæmt hefðinni taka þrönga
sérhagsmuni sína fram yfír nauð-
synlegar umbætur í þjóðfélags- og
efnahagsmálum.
Stuðningsmenn Aquino hafa þess
vegna hvatt hana tii að nota völd
sín og vinsældir til að þvinga um-
bætumar fram með lagasetningu
eins og henni er heimilt, þar til þing
hefur verið kjörið. En hún hefur
þegar sagt, að hún óski eftir að
„fresta eins miklu og auðið er, þar
til þing kemur saman“.
Þessi afstaða Aquino hefur vald-
ið því, að fátækir bændur og
verkamenn, hófsamir vinstrimenn
og umbótasinnar innan kirkjunnar,
era orðnir vantrúaðir á vilja forset-
ans til að standa fyrir bitastæðum
umbótum. Þeir kveða hana hægri-
sinnaða og benda á, að hún sé og
verði óaðskiljanlegur hluti auðfólks-
ins, sem óskar í mesta lagi sýnda-
mmbóta.
Fjölskylda Corazon Aquino á
6000 hektara sykurplantekm norð-
ur af Manila. Hún hlaut menntun
sína og bjó um árabil i Bandaríkjun-
um, og það hefur mótað afstöðu
hennar til efnahagamála. Hún er á
móti ríkisafskiptum í atvinnulífinu,
trúir á fijálst framtak einstaklings-
ins, en hefur hvorki tekist að
sannfæra innlend né erlend fyrir-
tæki um, að hagkvæmt sé að
fjárfesta á Filippseyjum. í ríkis-
stjómartíð hennar hefur hagvöxtur
aðeins verið óvemlegur, eða 0,13%.
Erlendu skuldimar em þó enn yfír
1000 milljarðar króna, og sjö af
hveijum tíu Filippseyingum hafa
tekjur undir opinbemm fátæktar-
mörkum, sem miðast við 4000
krónur á mánuði á hveija sex
manna fjölskyldu. Næringarskortur
er útbreiddur, og á eyjunni Negros
deyja mörg böm úr hungri, af því
að sykuriðnaðurinn á staðnum er
gjaldþrota.
Auðstéttin í landinu, sem er um
10% íbúanna, tekur um 40% þjóðar-
teknanna til sín og á yfír 90% af
öllu jarðnæði.
Það verkefni, sem var mest
knýjandi, að forsetinn tækist á við',
var einmitt réttlát skipting jarð-
næðisins. En það mál virðist nú í
vonlausri stöðu. Þrátt fyrir viljayfír-
lýsingar og áætlanir ríkisstjómar-
innar, virðist það eiga að koma í
hlut þingsins, sem að mestu er skip-
að stóijarðeigendum, að koma
þessum áætlunum í framkvæmd.
Ekki hefur Aquino heldur gengið
vel að ráða við ógnina, sem stafar
af skæmliðum. 60 daga vopnahléið,
sem um samdist milli hennar og
fulltrúa NPA-skæmliðahreyfíngar-
innar í byijun desember, var talinn
mikill sigur fyrir hana. Nota átti
tímann til samningaviðræðna um
varanlegan frið, en viðræðumar
steyttu fljótt á skeijum og snemst
upp í orðaskak og yfírlýsingastríð.
Til bardaga kom milli skæmliða og
stjórnarhersins, áður en vopnahléið
rann út 8. febrúar, og stuttu seinna
lýsti Aquino yfír stríði á hendur
skæmliðahreyfíngunni. Á síðustu
vikum hafa blöð, útvarp og sjón-
varp í Manila sagt frá blóðugum
átökum stríðsaðilanna, og yfir 100
hermenn, uppreisnarmenn og borg-
ar hafa fallið. Mannfallið er orðið
eins mikið og á síðustu ámm Marc-
osar í embætti.
Stíðsyfírlýsing Aquino var í aug-
um margra hópa innan hersins
viðurkenning þess, að vopnahléið
hefði aðeins verið tímasóun. Þeir
gagnrýndu hana frá byrjum fyrir
að vera svo einföld að trúa því, að
skæmliðar mundu leggja niður
vopn bara vegna þess, að hún bæði
þá um að gera það. Aquino heldur
þó opnum dyranum fyrir nýjum
samningaviðræðum, en flestir em
vantrúaðir á, að af þeim geti orðið
í bráð.
Það var mikið áfall fyrir hófsöm
öfl, bæði innan skæmliðahreyfíng-
arinnar og ríkisstjómarinnar, að
friðarviðræðumar skyldu fara út
um þúfur. Herinn þóttist hafa
reynst sannspár og gerir nú kröfur
um auknar fjárveitingar til barátt-
unnar við skæmliða. NPA hefur
nefnilega notað uppstyttuna til að
styrkja stöðu sína og samræma
baráttuna. Á meðan gafst kommún-
istum einnig færi á að fara með
áróðursvél sína inn í borgimar og
verða sér úti um óskipta athygli
fjölmiðlanna. Þetta olli miklum
úlfaþyt í hemum, og þar vom uppi
raddir um, að Aquino væri tor-
tryggnari út í herinn en skæmliða.
Óánægja þessi kom upp á yfírborð-
ið í þjóðaratkvæðagreiðslunni.
Aðeins tæplega 60% hermanna
sögðu já. Þá krafðist forsetinn þess,
að hver og einn þeirra skyldi sverja
stjómarskránni hollustueið eða
hverfa úr hemum ella.
Þrátt fyrir klaufalegar aðfarir
uppreisnarmanna í nýlegum bylt-
ingartilraunum, skyldi enginn
vanmeta herinn. Mörgum þeirra
250.000 manna, sem em undir
vopnum, er óljúft að sleppa úr hendi
ýmsum þeim forréttindum og
pólitísku áhrifum, sem þeim féllu í
skaut I stjómartíð Marcosar. Vera
má, að áætlanir um frekari upp-
reisnartiiraunir hafí nú verið lagðar
til hliðar í bili, en takist Aquino
ekki að ná árangri, sem fjöldinn
gerir sig ánægðan með, kann hlut-
verk hersins að fá aukið vægi á ný.
Tími kraftaverkanna er liðinn.
Aquino er sem fyrr eina sameining-
artáknið í þessu eyríki í Suðuraust-
ur-Asíu, en fyrsta stjómarár hennar
hefur verið heldur dáðlítið. Pólitísk-
um umþóttunartíma forsetans er
lokið, og á næsta ári kemur í ljós,
hvort Mærin í Maiacanang fær
haldið lífi í hinu unga lýðræði í
landinu eða hvort sundurlyndis-
^andinn nær undirtökunum.
Höfundur er druiskur blaðamaður,
sem starfar sjálfstætt.
Þessi mynd var tekin á kosningafundi í Manila fyrir þjóðaratkvæðagreiðsluna um hina nýju stjómar-
skrá Filippseyja.