Morgunblaðið - 28.02.1987, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. FEBRÚAR 1987
Styrkjum stöðu
Útvegsbankans
eftir Einar Örn
Björnsson
íslandsbanki hf. var lýstur gjald-
þrota á kreppuárunum, fall hans
var mikið deiluatriði á Alþingi, enda
mikið áfall fyrir atvinnulífið eins
og á stóð. Á rústum íslandsbanka
var Útvegsbanki íslands stofnaður
og hefur síðan verið aflgjafi og lyfti-
stöng fyrir atvinnureksturinn í
landinu, einkum á sviði sjávarút-
vegs, þó hann hafi einnig verið
lánastofnun fyrir aðra atvinnustarf-
semi.
Á ýmsu hefur gengið á vegferð
hans í gegnum tíðina. Þess má
minnast að bankinn hefur ekki far-
ið varhluta af ýmsum holskeflum,
og er þess að minnast þegar síldin
brást seint á sjöunda áratugnum.
Þá var mikill vandi á höndum og
skapaði bankanum mikla erfíðleika
en við því var brugðist af festu og
fyrirhyggju.
Á Austurlandi hafði Útvegs-
bankinn eitt útibú, og var það á
Seyðisfirði.
Bankastjóraskipti urðu í bankan-
um og við tók Matthías Guðmunds-
son, sem verið hafði starfsmaður
bankans í Reykjavík. Undir stjóm
hans varð margs að gæta enda var
brugðist við af festu og framsýni.
Bankinn tók mikinn þátt í að
bátar vom keyptir og síðar togarar
sem áttu að sinna hráefnisöflun.
og gerðu það, enda hefur sú stefna
haldist æ síðan og eflst til mikilla
muna.
Útvegsbankinn á Seyðisfirði
studdi að annarri starfsemi og færði
út kvíamar til Vopnafjarðar,
BakkaQarðar og Breiðdalsvíkur,
einnig voru skipasmíðar efldar og
byggðar voru skemmur yfir þær.
Fiskvinnslan á Seyðisfirði var
sett í fullan rekstur með nýjum eig-
endum, Ólafur M. Ólafsson fór þar
fyrir, og varð til þess að skaffa
vinnu allt árið, sem hefur haldist
síðan.
Matthías vann ötullega að því
að verksmiðjumar á Seyðisfírði
tækju á móti loðnu, þannig var
Útvegsbankinn og útibú hans um
land allt mikill gerandi í uppbygg-
ingu atvinnuiífs í landinu.
Vestmannaeyjagosið var mikið
áfall og ekki síst fyrir Útvegs-
bankann. íslenska þjóðin tók virkan
þátt í endurreisnarstarfinu í yest-
mannaeyjum og var forysta Ólafs
Jóhannessonar þáverandi forsætis-
ráðherra mikilvæg. Útvegsbankinn
Stullinní
okkur öllum
eftir Guðrúnu H.
Sederholm
Menn em ekki á einu máli um
Stulla í Stundinni okkar. Það er
auðvitað ekki sjálfsagt að menn séu
á einu máli. Við skulum skoða
Stulla nánast. Hvers konar persóna
er hann?
Stulli er samkvæmur sjálfum
sér, heilsteyptur að því leyti að
hann er trúr sínum innri manni.
Stulli er sama persónan í öllum
þáttunum. Hann er ímynd hins góð-
lega, óömgga og ekki alltaf full-
komna manns. Þetta fer sennilega
fyrir bijóstið á hinum fullkomnu
karlmönnum sem á hann deila og
kunna ekki að meta framkomu hans
né fyndni. Þessir sömu menn em
alltaf að leita að sjálfum sér í hinni
fullkomnu ímynd Supermans,
Skarphéðins Njálssonar og He-
mans. Stulli stenst eðlilega ekki
samanburð bamsins við hinn full-
komna mann, hann stenst hins
vegar samanburð barnsins við hina
ófullkomnu ímynd mannsins og
þeirra sem ekki hafa allt sitt á
hreinu. Stulli er mótvægi við hinar
áður nafngreindu persónur. Stulli
er ekki fullskapaður og leitar styrks
í umhverfi sínu eins og böm gera
og er þar af leiðandi „raunvemleg-
ur“ í þeirra augum.
Stulli er leitandi í öllu sem hann
gerir, hvort sem hann verslar í fata-
verslun eða tekur bílpróf. Hann
þarf staðfestingu á því sem hann
er að gera til að sannfærast um
eigið ágæti. Stulli er samkvæmur
sjálfum sér en er samt í molum,
því hann hefur einfaldlega ekki
fundið sjálfan sig f þjóðfélagi sem
leggur allt í sölumar fyrir fullkom-
leika og framþróun vísinda og
tæknivæðingar, frekar en mennim-
ir sem á hann deiia.
Böm sjá hins vegar í gegnum
blekkinguna og sjá eigin persónu í
Stulla og elska þetta einfalda, ein-
læga mannsbam, sem blygðunar-
laus gengst við sínum vanköntum,
fullur hlýju og þolinmæði. Stulli
„í menningarlegn tilliti
er ekki síðra að þekkja
hið ófullkomna í sjálf-
um sér en hið full-
komna sem enginn veit
hvað er og vísindin geta
ekki svarað.“
þarf ekki að styðjast við skrum því
hann er heilsteyptur í sinni marg-
brotnu mynd.
Það er nóg komið af því að full-
orðnir leggi sína mælistiku á allt
og alla, undir því yfírskini að flytja
menningararfinn áfram. Stulli er
bömum það sem Bjartur í Sumar-
húsum var fullorðnum þegar
íslenska þjóðin viðurkenndi hann
og hætti að skammast sín fyrir
höfundinn.
Gefið bömunum svigrúm til að
dæma án ykkar íhlutunar. Við höf-
um ekki öll líkamlegt atgervi
Skarphéðins Njálssonar né visku
Njáls á Bergþórshvoli. í menningar-
legu tilliti er ekki síðra að þekkja
hið ófullkomna í sjálfum sér en hið
fullkomna sem enginn veit hvað er
og vísindin geta ekki svarað. Það
er hollt og gott fyrir alla að horfa
á persónu sem Stulla og sjá sjálfan
sig endurspeglast þar að einhveiju
leyti.
Stulli hefur ákveðna sérstöðu í
bamaefni sjónvarpsins að því leyti
að hann er persónugerðar en er
ekki dýr eða hálfmaður eins og
bömum hefur verið gert að horfa
á oft áður. Stulli tekur þátt í dag-
legu lífi eins og við hin og tekst
yfírleitt að ráða fram úr sínum
málum á mannlegan hátt fremur
en ofurmanr.Iegan. Þess vegna vilja
böm horfa á klúðurslegar aðfarir
hans og vandræðaleg tilsvör því þau
þekkja þetta allt af eigin raun. Lif-
ið heil en ekki í molum. Ræktið
Stullan í sálu ykkar og gleymið
honum ekki.
Höfundur er kennari.
átti einnig mikinn þátt í þeirri far-
sælu lausn.
Greiðsluþrot Hafskips hf. var
mikið áfall fyrir Útvegsbankann.
Þáttur fjölmiðlapressunnar í því
máli var með eindæmum, og jók á
þá erfiðleika er við blöstu og tor-
veldaði betri lausn en ella.
Alþingi tók málið fyrir og þeytti
upp miklu moldviðri er ekki leiddi
til lausnar á þeim vanda er við var
að etja, og ýmis öfl voru að verki
og sáu sér leik á borði að koma
höggi á Útvegsbankann er riði hon-
um að fullu.
Aðförin mislukkaðist og nú er
ákveðið að starfsemi hans haldi
áfram en talað er um aukið hlutafé
og jafnvel hluttöku erlendra lána-
stofnana er stuðli að því að styrkja
stöðu hans.
Útvegsmenn um allt land og aðr-
ir velunnarar bankans eiga hver
eftir sinni getu að taka þátt í endur-
reisnar-starfinu, og ríkisvaldið á
ekki að láta sinn hlut eftir liggja.
Stjómendur og starfslið bankans
er vel tygjað til að valda því verk-
efni, vegna áratuga reynslu í
málefnum hans, oft við erfiðar að-
stæður.
Dr. Gunnlaugur Þórðarson
hæstaréttarlögmaður hefur skrifað
ágæta grein um Útvegsbankann og
þá erfiðleika sem að steðja, eins og
hans var von og vísa, er hafði mik-
il áhrif á þá ákvörðun er ríkisstjóm-
in tók.
Undirritaður vill með þessum fáu
orðum taka undir orð hans og um
leið heita á alla ábyrga menn í
landinu að vinna að eflingu Útvegs-
bankans og dreifa því á nokkur ár,
Ríkisvaldið og Seðlabankinn eiga
að stuðla að slíkri lausn.
Það Ijölnuðlafár sem þeytt var
upp vegna greiðsluþrots Hafskips
hf. var ekki til þess að leysa úr
vom að skynsemin hefði beðið ósig-
ur.
Islendingar verða að forðast slík
ósköp og gæta að því að fjölmiðlar
verða að halda sig innan þeirra
marka er þeim er falið hveiju sinni
en stunda ekki skefjalausan áróður
er gæti látið það þjóðfélag sem við
byggjum riða til falls.
Höfundur býr í Mýnesi á Héraði.
Einar Örn Björnsson
„Utvegsmenn um allt
land og aðrir velunnar-
ar bankans eiga hver
eftir sinni getu að taka
þátt í endurreisnar-
starfinu, og ríkisvaldið
á ekki að láta sinn hlut
eftir liggja.“
vandanum, miklu fremur til að
koma í veg fyrir eðlilega lausn við
þær aðstæður er við blöstu. Ekki
má gleyma því að Hafskip hf. starf-
aði um árabil og átti mikinn þátt í
nútíma skiparekstri og mddi braut-
ina fyrir vömflutninga í gámum er
önnur skipafélög tóku upp síðar.
Starfsmenn Hafskips hf. áttu um
sárt að binda, en það kom fjölmiðl-
unum ekkert við.
Það sem er ámælisvert í hinum
ábyrgðarlausa áróðri var að koma
í veg fyrir að heilbrigð skynsemi
yrði í hávegum höfð.
Alþingi var ekki eftirbáturinn
eins og mönnum ætti að vera í
fersku minni.
Eins og fjölmiðlar beittu áróðri
í þessu máli og mörgum öðmm er
ekki góð framvinda og gæti leitt
til ófamaðar fyrir þjóðina. Afdrif
„Væmarlýðveldisins" þýska ætti að
vera víti til vamaðar. I grein í
Morgunblaðinu um afdrif þess var
því lýst hvemig ill öfl komust til
valda sem hleyptu af stað síðari
heimsstyijöldinni með öllum þeim
hörmungum og afleiðingum sem
henni fylgdu.
Ályktunarorð Morgunblaðsins
Háskóla-
kórinn með
opið hús
HÁSKÓLAKÓRINN verður
með opið hús í Odda, húsi
Háskóla íslands, 1. hæð, sunnu-
daginn 1. mars frá kl. 14.00
til 16.00.
Á opna húsinu verða seldar
bollur og kórinn tekur lagið.
Allir em velkomnir.
Vorferð til
Danmerkur á
vegumLaug-
arnessóknar
DAGANA 22.-29. maí verður far-
ið í vorferð til Danmerkur á
vegum Laugarnessóknar í
Reykjavík. Á undanförnum árum
hefur verið farið i stuttar safnað-
arferðir hér innanlands, síðast
var farið til Vestmannaeyja.
Að þessu sinni er ætlunin að fara
til Danmerkur og dvelja í sumar-
húsum í Karlslunde, rétt fyrir utan
Kaupmannahöfn. Farið verður í
skoðunarferðir til Kaupmannahafn-
ar og jafnvel til fleiri staða.
Fararstjóri verður Jón D. Hró-
bjartsson sóknarprestur en einnig
verður fararstjóri frá Samvinnu-
ferðum-Landsýn, en ferðin er farin
á þeirra vegum.
Allar nánari upplýsingar um
ferðina em gefnar í Laugames-
kirkju alla virka daga nema
mánudaga frá kl. 15.00-17.00.
(Frétt frá Laugarneskirkju)
Réttlæti og mannvit
eftir Benjamín
Eiríksson
Hér fara á eftir tvær athuga-
semdir, tvær tillögur. Önnur er um
mikið hagsmuna- og réttlætismál,
hin um hagsmunamál sem ekki
verður leyst nema mannvitið komi
til hjálpar, því að hreppapólitík og
stjómmál em oftast máttvana í
svona málum. Þessi mikilvægu mál
sýnast of stór. Hér þurfa allir lands-
menn að koma til, hver með sinn'
skerf, og leysa þessi mál.
Réttlætismálið er það, að setja
eitt verð um allt land á heitt vatn
sem selt er til húshitunar. Þetta
verð yrði að vera jöfnunarverð, sem
greiddi allan kostnað allra hitaveita
á landinu, og helzt vel það. Yfir-
stjóm yrði að koma til, til þess að
koma í veg fyrir sóun, en hætta
yrði á sóun, þegar fjárhagsvandi
hinna smærri hitaveita væri þeim
ekki lengur sami hvatinn til hag-
kvæms rekstrar og skynsamlegra
framkvæmda og áður. Hinn gífur-
lega ójafni upphitunarkostnaður
veldur ónauðsynlegri byggðarösk-
un. Ég hefi áður vikið að þessu
máli opinberlega, nánar til tekið
árið 1979. (ÉG ER bls. 39.) Þá
kallaði ég hið lága verð heita vatns-
ins í Reykjavík, sem haldið var lágu
að tilhlutan ríkisstjómarinnar, —
það er að segja verðlagninguna —
öfluga byggðaröskunarstefnu.
Reykvíkingar eiga ekki einir
náttúru íslands og hennar gæði,
frekar en bændumir. Til þeirra er
þjóðin öll borin jafnt.
Hitt málið — mannvitsmálið —
er það að friða stór landsvæði fyrir
Dr. Benjamín Eiríksson
„Það þarf að girða nú
þegar af Suður- og Suð-
vesturland, svo og
heiðarnar norðanlands,
fjárheldri girðingu. Hin
girtu landsvæði myndu
taka algjörum stakka-
skiptum áður en öld
væri liðin.“
sauðfé, þjóðinni til mikils gagns og
ánægju, einkum þegar frá líður.
Það þarf að girða nú þegar af Suð-
ur- og Suðvesturland, svo og
heiðamar norðanlands, fy'árheldri
girðingu. Hin girtu landsvæði
myndu taka algjömm stakkaskipt-
um áður en öld væri liðin. Bændur
utan hinna friðuðu svæða sætu ein-
ir að markaðinum fyrir sauðfjár-
afurðir, nema innflutningur kæmi
til. En trúlega myndi vaxa áhugi á
friðun einr.ig í þeirra sveitum, þeg-
ar menn sæu árangurinn sunnan
girðingar. Landgæðin myndu auk-
ast mikið.
Búskaparhættir sunnan girðing-
ar myndu breytast. Þeir eru nú
þegar í örum breytingum hvort sem
er. Kostnaðurinn af girðingunni
yrði smávægilegur miðað við kostn-
aðinn sem nú er af sauðfjárbú-
skapnum og gjafastefnunni f
markaðsmálunum. Hinn logni áróð-
ur um gæði kindakjötsins og
markaðsöflun erlendis er stöðugur
blaðamatur árið út og árið inn, og
ruglar bænduma. Það bezta sem
sagt verður um íslenzka kindakjötið
er að það er ómengað.
Girðingin ætti að liggja af Snæ-
fellsnesi eða úr Hnappadal norður
fyrir hinar illa fömu heiðar Norð-
vesturlands, þaðan suður, sennilega
í Jökulsá á Sólheimasandi. Sauð-
fjárbændur sunnan girðingar yrðu
að fá bætur vegna breyttra búskap-
arhátta. Ég nefni sem dæmi að
þeir fengju einn þriðja af andvirði
meðalinnleggs sauðfjárafurða
greiddan á ári í þijú ár.
Ég ræði ekki kostnaðinn af þess-
um framkvæmdum frekar. Hann
yrði að skoðast í ljósi þess kostnað-
ar sem nú er af sauðfjárbúskapnum.
Hversvegna ekki láta kosning-
amar, sem nú standa fyrir dyram,
einnig snúast um alvöra lífsins, svo
sem eins og náttúrana og hennar
gæði?
Höfundur erfyrrv. bankastjóri og
fyrrum efnahagsráðunauturríkis-
stjómarínnar.