Morgunblaðið - 28.02.1987, Blaðsíða 52

52
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. FEBRÚAR 1987
Háskóli á Akureyri verði
sjálfstæð stofnun sem sér-
hæfi sig í ákveðnum greinum
Morgunblaðið birtir hér í heild
tillögur háskólanefndar Akur-
eyrar, sem skipuð var af bæjar-
stjórn Akureyrar, um starfsemi
háskóla á Akureyri.
l.Inngangur
Háskólakennsla á Akureyri hefur
verið til umræðu um nokkurt skeið.
A vegum menntamálaráðuneytisins
hefur starfað nefnd sem unnið hef-
ur að undirbúningi málsins, auk
undimefnda sem §allað hafa um
einstakar námsgreinar. Frá því í
nóvember 1985 hefur nefnd á veg-
um Akureyrarbæjar unnið að
framgangi þessa máls í samvinnu
við aðra undirbúningsaðila.
Á því rúma ári sem liðið er frá
skipun háskólanefndar Akureyrar
hefur nefndin unnið að söfnun upp-
lýsinga sem nauðsynlegt hefur þótt
að lægju fyrir áður en ráðist yrði
í stofnun háskóla á Akureyri.
Við könnun nefndarinnar á ytra
umhverfi væntanlegs háskóla á
Akureyri hafa engin þau atriði kom-
ið fram sem hefta ættu framgang
hugmyndarinnar eða gera hana of
erfíða í framkvæmd. Hins vegar
hafa ýmis atriði komið fram sem
ótvírætt benda til þess að á Akur-
eyri séu aðstæður og umhverfí er
henti háskólastarfsemi vel.
Fyrir liggja tvær skýrslur um
störf háskólaneftidar Akureyrar frá
nóvember 1985 til nóvember 1986.
Þar koma m.a. fram upplýsingar
um rannsóknaraðstöðu hjá fyrir-
tækjum og stofnunum á Akureyri,
hugsanlega lausn á húsnæðisvanda
og bóka- og gagnasafnsmálum
ásamt fleiru. Vísað er til þessara
gagna sem fylgiskjala.
Tilgangurinn með þessari skýrslu
er að setja fram meginhugmyndir
háskólanefndar Akureyrar um
kennslugreinar við háskóla á Akur-
eyri svo og að reyna að sjá fyrir
væntanlega stærð skólans og
rekstrarkostnað.
2. Háskóli á Akureyri
Háskólanefnd Akureyrar telur
rétt að stefna að því að væntanleg-
ur háskóli á Akureyri verði nokkuð
sérhæfður skóli. Stefnt skal að
sjálfstæðri stofnun sem dreifir ekki
um of kröftum sínum en sérhæfír
sig í vissum greinum og lagar sig
að þörfum atvinnuvega þjóðarinnar.
Leitast skal við að vera í sem nán-
ustum tengslum við atvinnufyrir-
tæki, Háskóla íslands og erlenda
háskóla.
Háskóli á Akureyri mun skapa
ný störf og efla með beinum hætti
atvinnulíf við Eyjaljörð. Gildi slíkrar
stofnunar fyrir Eyjaijarðarsvæðið
og landsfjórðunginn í heild er þó
ekki síður fólgið í ýmiss konar
óbeinum áhrifum á atvinnu- og
menningarlíf. Háskóli á Akureyri
er ekki aðeins líklegur til að verða
lyftistöng fyrir Akureyri og byggðir
Éyjafjarðar, heldur mun hann efla
byggð í landsQórðungnum og stuðla
að jafnvægi í byggðaþróun.
Meginmarkmið háskóla á Akur-
eyri skal vera að veita nemendum
hagnýta menntun sem gerir þá
hæfa til að takast á hendur sér-
hæfð störf og stjómunarstörf í þágu
atvinnuveganna. Má þar nefna t.d.
stjómunarstörf í útgerðar- og físk-
vinnslufyrirtækjum, sem og smærri
iðnfyrirtækjum. Stefnt skal að því
að skólinn bjóði upp á tiltölulega
stutt nám sem hægt yrði að bæta
við annars staðar, nám sem hefur
enn hagnýtara gildi í atvinnulífinu
en þær námsbrautir sem nú bjóðast.
Háskólanum er ekki ætlað að
vera fyrir Norðlendinga eina heldur
nýr kostur í skólakerfi landsmanna,
sicóli með þá sérhæfíngu og í þeim
gæðaflokki að nemendur hvað-
anæva af landinu muni sækja hann.
Einnig verði leitast við að gera skól-
ann áhugaverðan fyrir erlenda
námsmenn sem vilja sækja til okkar
þekkingu á þeim sviðum þar sem
Islendingar standa framarlega, t.d.
í útgerð og fískvinnslu.
Almennt skilyrði til inntöku í
skólann er stúdentspróf eða sam-
bærileg menntun. Á vissum
námsbrautum er ástæða til að krefj-
ast starfsreynslu.
Leitast skal við að skipuleggja
námsbrautir á þann hátt að þær
verði ýmist tveggja eða þriggja ára.
Lagt er til að kennsluár skólans
skiptist í tvær annir, haustönn og
vorönn. í þeim hugmyndum sem
hér eru settar fram er gert ráð fyr-
ir að námið samsvari 30 einingum
á hverju námsári, þar sem ein ein-
ing sé að jafnaði einnar viku vinna.
3. Námsbrautir
Háskólanefnd Akureyrar leggur
til að við skólann verði sem fyrst
boðið upp á nám á eftirtöldum Qór-
um námsbrautum:
— matvælafræði
— iðnrekstrarfræði
— rekstrarhagfræði
— sjávarútvegsfræði.
Hér á eftir fylgir rökstuðningur
nefndarinnar fyrir þessum náms-
brautum auk grófra hugmynda um
innihald.
Auk þeirra námsbrauta sem hér
eru til umfjöllunar er hafínn undir-
búningur kennslu í hjúkrunarfræði
á Akureyri og annast sérstök nefnd
það undirbúningsstarf. Háskóla-
nefnd Akureyrar telur rétt að benda
á að hjúkrunarfræði tengist að mjög
takmörkuðu leyti þeim greinum sem
hér eru gerðar tillögur um. Því tel-
ur nefndin ekki ástæðu til að íjalla
frekar um hjúkrunarfræði í þessari
skýrslu.
Neftidin vill leggja á það áherslu
að stutt, hagnýtt nám í tölvufræði
er mjög aðkallandi í íslensku skóla-
kerfi og félli vel að þeim tillögum
sem hér eru settar fram. Háskóla-
nefnd Akureyrar vill því beina því
til væntanlegra yfírmanna háskól-
ans að auk þeirra námsbrauta sem
hér eru nefndar verði skipulagt
stutt nám (e.t.v. tveggja ára) í
tölvufræði þar sem sérstaklega
verði leitast við að kenna notkun á
tölvum og þjálfa menn í meðferð
þeirra.
Háskólanefndin vill einnig benda
á að tveggja ára ritaranám á há-
skólastigi fer nú víða fram erlendis
og myndi slíkt nám falla vel að
ofannefndum tillögum. Ástæða er
því til að athugaðir verði möguleik-
ar á stofnsetningu slíkrar náms-
brautar við háskóla á Akureyri.
3.1.Námsbraut í
matvælafræði
Háskólanefnd menntamálaráðu-
neytisins hefur myndað starfshóf
til að undirbúa kennslu í matvæla:
fræði við háskóla á Akureyri. í
starfshópnum eiga sæti fulltrúar
frá Félagi íslenskra iðnrekenda,
Sambandi íslenskra samvinnufé-
laga og Sölumiðstöð hraðfrystihús-
anna. Stefnt mun að því af hálfu
nefndar ráðuneytisins að náms-
braut í matvælafræði taki til starfa
haustið 1988.
Háskólanefnd Akureyrar tekur
undir ofannefnda stefnumörkun
ráðherranefndarinnar. Jafnframt
leggur hún áherslu á að námið verði
í beinni tengslum við atvinnulífíð
en núverandi nám í matvæiafræði
við Háskóla íslands.
Að mati Háskólanefndar Akur-
eyrar ber að efla þekkingu og
Háskóli á Akureyri er
ekki eins líklegur til að
verða lyftistöng fyrir
Akureyri og byggðir
Eyjafjarðar, heldur
mun hann efla byggð í
landsfjórðungnum og
stuðla að jafnvægi í
byggðaþróun.
kunnáttu í matvælafræði en það
getur haft úrslitaáhrif á möguleika
til aukinnar sóknar matvælafram-
leiðslunnar á innlendum og erlend-
um mörkuðum. Hvarvetna í
heiminum gera neytendur auknar
kröfur um hollustu og náttúruleg
hráefni í matvælaframleiðslu.
Möguleikar íslendinga til útflutn-
ings matvæla aukast samfara
auknum umhverfísvandamálum
hinna iðnvæddu ríkja Evrópu og
Norður-Ameríku. Ljóst er að þessir
möguleikar munu ekki nýtast okkur
nema með aukinni þekkingaröflun
og þróunarvinnu í matvælaiðnaði.
Grunnurinn að uppbyggingu Ak-
ureyrar sem iðnaðarbæjar er
landbúnaður og fiskveiðar. Þjón-
ustustarfsemi við þessar greinar svo
og framleiðslufyrirtæki sem stunda
úrvinnslu afurðanna hafa verið og
munu um ókomna tíð verða mikii-
vægur afigjafi fyrir ailt atvinnulíf
á Akureyri og í nágrenni. Háskóla-
nefndin telur því að á Akureyri séu
einstaklega góð skilyrði til að
byggja upp hagnýta háiskólamennt-
un í matvælafræði. Sú menntun
yrði í beinum tengslum við þann
öfluga matvælaiðnað sem fyrir er
í bænum, en segja má að á Akur-
eyri séu allar helstu greinar
matvælaiðnaðar stundaðar.
3.2.Námsbraut í
iðnrekstrarfræði
Menntamálaráðuneytið stefnir að
því að nám í iðnrekstrarfræði hefl-
ist á Akureyri haustið 1987. Nefnd
sem ráðuneytið skipaði vegna und-
irbúnings námsbrautarinnar hefur
skilað áliti sínu og leggur hún til
að námið verði að öilu leyti sam-
bærilegt við nám í iðnrekstrarfræði
við Tækniskóla íslands.
Þar sem nám í iðnrekstrarfræði
við Tækniskólann hefur verið skipu-
lagt í samráði við hagsmunasamtök
iðnrekenda, og þeir aðilar sem leit-
að hefur verið álits hjá telja námið
vera í réttum farvegi, lýsir háskóla-
nefnd Akureyrar sig sammála
ofannefndum hugmyndum.
Áhuginn á námi í iðnrekstrar-
fræði við Tækniskóla íslands hefur
verið mikill og er það samdóma
álit flestra þeirra sem til þekkja að
námsbraut sem þessi sé mjög mikil-
væg fyrir iðnaðinn í landinu og þá
ekki síst hin ijölmörgu smáiðnaðar-
fyrirtæki sem svo einkennandi eru
fyrir íslenskan iðnað.
Að mati háskólanefndarinnar
ætti námið fyrst og fremst að vera
sniðið að þörfum lítilla og meðal-
stórra iðnfyrirtækja. Það er alþekkt
að fyrstu vaxtarskeið fyrirtækja,
þ.e. þegar starfsmannafjöldinn er
að vaxa frá 1—2 starfsmönnum í
10—15 starfsmenn eru fyrirtækjum
oftast erfíðust því þá er þörfín fyr-
ir rekstrar- og stjómunarþekkingu
orðin meiri en frumkvöðullinn getur
uppfyllt. Það er einmitt við stjómun
og rekstur slíkra meðalstórra iðn-
fyrirtækja sem iðnrekstrarfræðing-
ar ættu að nýtast hvað best.
I þeim spám sem gerðar hafa
verið um þróun atvinnulífs á íslandi
næstu ár og áratugi kemur fram
að hlutdeild sjávarútvegs og land-
búnaðar í mannaflanum mun að
öllum líkindum minnka. Það er því
í iðnaði og þjónustu sem ný störf
verða að skapast ef takast á að
halda uppi fullri atvinnu. Ljóst er
að búa verður sem allra best að
iðnaðinum í landinu til að fyrirtæk-
in eigi möguleika á að standast þá
síauknu samkeppni sem er á mörk-
uðum fyrir iðnvaming.
Aukinn fyöldi iðnrekstrarfræð-
inga mun án efa bæta mjög alla
stjómun og rekstur smærri fyrir-
tækja og þar með samkeppnisstöð-
una. Þess má geta að samkeppni
við innfluttar vömr er mun algeng-
ari hjá smáiðnaðarfyrirtækjunum
en innbyrðis samkeppni þeirra í
milii. Samkvæmt tölum frá Þjóð-
hagsstofnun fyrir árið 1982 vom
skráð í landinu samtals 6.431 iðn-
fyrirtæki og var stærðardreifing
þeirra eins og sýnt er í meðfylgj-
andi töflu:
Tafla 3.1. Fjöldi íðnfyrirtækja
og starfsmannafjöldi.
Fjöldi
starfsmanna
1-2
2-5
5-20
20-40
40 ogyfir
Samtals
Fjöldi
fyrirtælqa
4.077
1.068
932
179
175
6.431
Af töflunni sést að af samtals
6.431 iðnfyrirtæki í landinu vom
6.007 með starfsmannafjölda
1—20. Sljómunarvandamál em al-
þekkt í fyrirtækjum af þessari
stærð og á það í flestum tilfellum
rætur að rekja til þess að stjómand-
inn hefur iðnaðarmenntun en
skortir að vemlegu leyti þekkingu
á rekstrarlegum þáttum. Menntun
fleiri iðnrekstrarfræðinga er án efa
mikilvægt skref í átt til að bregð-
ast við þessum vanda.
Markmið námsins í Tækniskóla
íslands er að veita almenna undir-
stöðuþekkingu í rekstrartækni
þannig að námið nýtist við stjómun-
arstörf í smáum og meðalstómm
fyrirtækjum á sviði verkskipulagn-
ingar, vinnuhagræðingar, rekstrar-
eftirlits, áætlanagerðar, sölu- og
markaðsmála og flármálastjómun-
ar.
Námstími er IV2 ár að undan-
gengnu einu ári í undirbúnings-
námi. Inntökuskilyrði er að
umsækjendur séu 20 ára og eldri
og hafí minnst 2 ára starfsreynslu
skv. nánari skilgreiningu. Hafí
umsækjandi lokapróf frá iðnskóla
þarf hann að stunda 1 árs undirbún-
ingsnám, en hafí hann stúdentspróf
fer hann beint inn á námsbrautina.
Vemlegur hluti þeirra greina sem
kenndar em í iðnrekstrarfræði em
samskonar eða nátengdar greinum
sem kenndar yrðu í rekstrarhag-
fræði eða sjávarútvegsfræði. Fylgir
hér listi yfír greinar iðnrekstrar-
fræðinnar í Tækniskólanum. Merkt
er R við greinar sem samnýtast
með rekstrarhagfræði og S við
greinar sem samnýtast með sjávar-
útvegsfræði. Með samnýtingu er
átt við að sömu kennarar gætu
kennt á báðum/öllum námsbraut-
unum og í sumum tilfellum gæti
verið um sameiginlega fyrirlestra
og sameiginlegt námsefni að ræða.
Hagfræði RS
Bókfærsla RS
Reikningshald RS
Fjármál RS
Stjómun og fjármál RS
Skattskil R
Virðisgreining og þróunarstj.
Afurðaþróun
Starfsmannastjóm R
Verkstjóm
Vinnurannsóknir og
kauptaxtar R
Verksmiðjuskipulag S
Framleiðslaogbirgðastýring RS
Öryggis- og vinnuvistfræði
Stærðfræði RS
íslenska
Tölvunotkun RS
Markaðssvið:
Markaðsstjóm RS
Markaður og sala RS
Lög, reglugerðir, skjöl RS
Verslunarbréf R
Enska R
Framleiðslusvið:
Framleiðslustjóm RS
Framleiðslueftirlit RS
Afl og orkunotkun
Burðarþol og eftii
Hagræðing og viðhald
3.3. Námsbrautí
rekstrarhagfræði
Háskólanefnd Akureyrar leggur
til að við háskóla á Akureyri verði
tekin upp kennsla í rekstrarhag-
fræði. Námið verði 3 ár og inntöku-
skilyrði verið stúdentspróf eða
sambærileg menntun.
Námið skal sérstaklega miða að
því að mennta stjómendur fyrir
smærri fyrirtæki og verkefnisstjóra
fyrir vöruþróunarverkefni og mark-
aðssetningu hjá stærri fyrirtækjum.
Sérstök áhersla skal lögð á mark-
aðsfræði og leitast skal við að þjálfa
nemendur í sjálfstæðum vinnu-
brögðum.
Með aukinni tækniþróun og sam-
keppni styttist líftími hverrar
vömtegundar stöðugt. Markviss
vömþróun og markaðsstarf er því
orðin gmndvallarforsenda hverju
fyrirtæki sem vill halda eða styrkja
stöðu sína á markaðnum. Markað-
urinn fyrir flestar iðnframleiðslu-
vömr hefur á nokkmm ámm breyst
úr seljenda- í kaupendamarkað þar
sem framboð vara er nú yfírleitt
meira en eftirspum. Framtíð
íslensks iðnaðar er háð því að til
starfa fáist fólk sem leitt getur
þróunarvinnu og nýsköpun. Neftid-
in vonast til að hægt sé að útskrifa
fólk af námsbraut í rekstrarhag-
fræði sem gæti svarað þeirri þörf
sem nú er fyrir kunnáttufólk á
þessu sviði.
Hér á eftir fylgja frumdrög að
þriggja ára námi í rekstrarhag-
fræði, þar sem gerð er tillaga um
greinar og vægi þeirra. Rétt er að
benda á að um grófar tillögur er
að ræða 0g því ekki gerðar neinar
innihaldslýsingar á einstökum
greinum. Lagt er til að fyrirlestra-
§öldi verði mjög takmarkaður, eða
um 10 fyrirlestrar á viku auk 2—4
verklegra tíma og umræðutíma. Að
öðm leyti fari tíminn í sjálfstæða
vinnu nemenda. Á lokaönn er gert
ráð fyrir að nemendur velji sér 3
eininga námsgrein og vinni loka-
verkefni í tengslum við hana.
Rekstrarhagfræði
1. ár Einingar
Stærðfræði/tölfræði 6
Tölvunotkun 6
Bókhald 3
Reikningshald 3
Fjármál fyrirtækja 3
Stjómun 3
Viðskiptamál (enska) 6
30
2. ár
Rekstrarhagfræði 6
Þjóðhagfræði 6
Peningamál 3
íslenskt viðskiptalíf 3
— tollar
— bankar
— tryggingar
— skattar
— verðbréfamarkaður
Markaðsfræði 12
— markaðir
— sala/sölustefna
— dreifileiðir/auglýsingar
— vömþróun/líftími vara
— markaðsrannsóknir
— kauphegðun
Útflutn. og utanríkisverslun 3
Framleiðsla 3
Innra eftirlit 3
Stjómun starfsmannamála 3