Morgunblaðið - 17.04.1998, Blaðsíða 58

58 FÖSTUDAGUR 17. APRÍL 1998
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
+ Sigríður Sæ-
mundsson fæddist
í Reykjavík 6. febrúar
1908. Hún Iést á
Landakoti 8. apríl síð-
astliðinn. Foreldrar
hennar voru Árni
Thorsteinsson, tón-
skáld, f. 15. október
1870, d. 16. október
1962, og kona hans
Helga Einarsdóttir, f.
22. október 1873, d.
16. febrúar 1959. Árni
faðir Sigríðar var son-
ur Árna Thorsteins-
sonar landfógeta og
konu hans Soffíu
Kristjönu Hannesdóttur. Foreldr-
ar Helgu voru Einar B. Guð-
mundsson, stórbóndi á Hraunum í
Fljótum, og kona hans Kristín
Páisdóttir, sálmaskálds í Viðvik.
Systkini Sigríðar voru Soffía Ric-
hards, fædd 7. ágúst 1901, d. 15.
júní 1996, maður hennar var John
Richards, bankastjóri í Bretlandi,
d. 27. febrúar 1962, Jóhanna, f.
23. ágúst 1903, d. 31. ágúst 1992,
Ami, lögfræðingur, f. 28. apríl
1917, d. 27. mars 1948.
Hinn 27. maí 1933 giftist Sigríð-
ur Jóhanni Sæmundssyni, yílr-
lækni og prófessor, f. 9. maí 1905
á Elliða í Staðarsveit. Jóhann lést
Elsku amma Dídí.
Hver minning dýrmæt perla að liðnum lífsins
degi,
hin ljúfu og góðu kynni af alhug þakka hér.
Þinn kærleikur í verki var gjöf, sem gieymist
eigi,
og gæfa var það öllum, er fengu að kynnast
þér.
(Ingibj. Sig.)
Takk fyrir allt, elsku amma, þín
Sigrún Drífa.
Nú er síðasta rósin hans Ama
Thorsteinssonar, tónskálds, og konu
hans Helgu Einarsdóttur horfin burt
yfir móðuna miklu.
Ég kynntist Sigríði Sæmundsson
um það bil hálfu ári áður en ég kynnt-
ist Gyðu, dóttur hennar, sem síðar
varð mágkona mín, og strákunum
hennar, Jóa og Jara, systrum Sigríð-
ar, Soffu og Jönnu. Sigríður kom á
stofuna til mín, en þar hófust okkar
fyrstu kynni. Nett og kvik í hreyfing-
um, þrátt fyrir bæklun í mjöðm. Hár-
ið svart og glansandi eins og hrafn-
tinna, en þeim háralit hélt hún til
dauðadags. Andlitið slétt og fagurt.
Eftir nokkrar heimsóknir á stofuna
sagði hún mér að hún væri ekkja,
maður hennar Jóhann Sæmundsson,
læknir, lést aðeins 50 ára að aldri.
Þau eignuðust tvær dætur, Helgu og
Gyðu. Sigríður talaði um dætur sínar,
einkum Gyðu, sem var búin að vera
ein í nokkur ár með sonum sínum, en
nú væri kominn viðkunnanlegasti
maður inn í líf hennar. Aldrei minnt-
ist hún á nafn hans. Um haustið komu
Gyða og strákamir á heimilið okkar.
Jólin nálguðust. Móðir okkar, Frið-
finna Hrólfsdóttir, sem þá var á lífi,
bauð Gyðu, strákunum og móður
hennar, Sigríði, á jóladag. Mikil var
undrun mín er ég opnaði fyrir þeim
og sá tilvonandi téngdamóður bróður
míns standa þarna. Hún brosti til mín
sínu Ijúfa brosi eips þg hún vildi
segja: Grunaði þig ekkert? Pannig
hófust til skiptis heimsóknh- á Mel-
haga 11 og Laugalækinn. Melhagi 11
var eitt stórt heimili á fjórum hæðum,
fyrsta hæð Soffa og Jönna, önnur
hæð frú Sigríður, kölluð af vinum sín-
um Dídí, þriðja hæð Helga og Jón M.
Samsonarson og dætumar fjórar,
fjórða hæð Gyða og Haukur Viktors-
son og synir Gyðu, Jói og Jari. Þama
vom allar dyr opnar, bæði fyrir háum
sem lágum. Það var ævintýri líkast að
hlusta á þær systur minnast gömlu
daganna hjá fóðurafa og -ömmu
þeirra, Ama Thorsteinssonar, landfó-
geta, og Soffíu, en þau bjuggu í Ausi>
urstræti 20, þar sem seinna var
Hressingarskálinn. Sigríður minntist
oft á dvöl sína í Englandi, en þá var
hún ógift. Er heim kom giftist hún
6. júní 1955. Foreldrar
Jóhanns voru Sæ-
mundur Sigurðsson,
oddviti, og kona hans
Stefanía Jónsdóttir.
Eftir andlát Jóhanns
starfaði Sigríður á
göngudeild Landspít-
alans þar til hún lét af
störfum fyrir aldurs
sakir. Dætur Sigríðar
og Jóhanns eru: 1)
Helga, þjóðlagafræð-
ingur, f. 28. desember
1935, maki Jón Marinó
Samsonarson, hand-
ritafræðingur, f. 24.
janúar 1930. Dætur
þeirra eru: Heiðbrá, stærðfræð-
ingur, f. 25. júní 1954, Svala,
myndlistarkennari, f. 17. júlí 1957,
Hildur Eir, viðskiptafræðingur, f.
4. desember 1971, Sigrún Drífa,
sálfræðinemi, f. 14. október 1974.
2) Gyða, skólastjóri, f. 27. aprfl
1944, maki Haukur Arnar Vikt-
orsson arkitekt, f. 21. maí 1935.
Synir Gyðu af fyrra hjónabandi
eru Jóhann Ámi Heigason, tölvu-
fræðinemi, f. 11. september 1971,
Jón Ari Helgason, nemi í grafískri
hönnun, f. 22. október 1973.
Utför Sigríðar verður gerð frá
Dómkirkjunni í dag og hefst at-
höfnin klukkan 15.
Jóhanni Sæmundssyni, lækni. Dvöldu
hjónin ásamt dætrum sínum hér
heima eða erlendis um árabil.
Elsku Gyða, mikið ert þú búin að
standa vörð um fjölskylduna og halda
henni vel saman, þrátt fyrir mikla örð-
ugieika og veikindi innan hennar. Við
systur samhryggjumst innilega
„ömmu Dídíar bömum“, en við getum
lika glaðst yfír að nú h'ður henni vel,
komin til eiginmannsins Jóhanns, sem
hún naut svo stutt, og systranna Soffú
og Jönnu.
Elsku Dídí, vænst þykir okkur um
að hafa fengið að kynnast þér og
njóta samvista við þig og þína.
Kveðjum þig með þakldæti og sökn-
uði.
Sigrún og Viktoría.
Hún amma mín er dáin, mér er
eiginlega orða vant, einhvem veginn
var hún eitt af því sem alltaf var til
staðar alveg frá því ég man eftir mér
og ég hafði ímyndað mér að hún yrði
alltaf þarna. Þetta er mjög skrítin
tilfínning, að hugsa til þess að ég sjái
hana ekki aftur, að minnsta kosti
ekki í þessu lífí.
Við bræðurnir bjuggum á efstu
hæð húss á Melhaganum, systir
mömmu og hennar fjölskylda á
næstu hæð og amma þar fyrir neðan
og í kjallaranum bjuggu tvær systur
hennar, þetta var því eitt stórt fjöl-
skylduhús og samgangur mikill á
milli hæða.
Á hverjum degi beið okkar bræðra
matur í hádeginu hjá ömmu þegar
við komum heim úr skólanum Og
þegar við veiktumst var amma dug-
leg að halda okkur í rúminu og færði
okkur flóaða mjólk með hunangi, en
á henni hafði hún tröllatrú, reyndar
við lítinn fíjgnuð okkar bræðra. Jólin
voru líka í fóstum skorðum, en þau
skyldi fjölskyldan halda saman hjá
ömmu. Það var auðvitað byrjað á
borðhaldi og kaffí á eftir, því næst
var dansað í kringum jólatréð og
sungin jólalög en að öllu þessu loknu
mátti opna gjafimar, ég man að bið-
in gat verið ansi erfið. Seinna þegar
við börnin á Melhaganum eltumst
fluttum við bræður burt af Melhag-
anum og gátum nokkuð séð um okk-
ur sjálfir á daginn og hittum ömmu
því ekki lengur daglega, en samt
héldu sér hefðirnar í kringum jólin
og mannfagnaði og amma var eins-
konar ættmóðir sem alltaf hálfstýrði
öllu en í bakgrunninum án þess að
maður áttaði sig á því að hún gerði
það. Seinna fluttist ég aftur á Mel-
hagann í kjallarann, þar sem amma
átti tóma íbúð, ásamt kærustunni
minni, Þóru Einarsdóttur, og nú hitti
ég og hún Ömmu Dídí á hverjum
degi, og þó það væri nokkuð frá-
brugðið því sem áður var var það
kunnugleg tilfinning. Meðan við
bjuggum þar eignuðumst við son,
Einar Helga, sem varð strax augna-
yndi langömmu sinnar, sem ég held
að hafi þótt leiðinlegt að geta ekki
verið með hann líkt og okkur bræð-
urna áður, sökum aldurs og heilsu-
leysis.
Amma var aldrei mikið fyrir að
kvai-ta þrátt fyrir að hafa lifað við
stöðug óþægindi vegna heilsubrests
og það tók mig og Þóru langan tíma
að fá hana til að leyfa okkur að
hjálpa sér með innkaup og annað
smálegt sem hún átti orðið erfitt
með, en þannig var hún bara.
En nú er hún farin á vit feðranna
og vonandi hittir hún afa þama fyrir
handan en honum kynntist ég aldrei,
hann dó langt fyrir aldur fram og
amma jafnaði sig aldrei alveg á því.
Það er með söknuði að ég kveð þig
nú amma mín og verst þykir mér að
sjálfsagt kemur sonur minn ekki til
með að muna eftir langömmunni sem
hann átti alltaf til bros handa og var
eitt af fáum hlutum sem þú gladdist
sérlega yfir þegar þú sást hann.
Bless í bili, sjáumst fyrir handan.
Jóhann Ámi Helgason
og íjölskylda.
Nú er hún amma Dídí farin frá
okkur. Við stöndum eftir með sökn-
uð í hjarta en jafnframt ótal minn-
ingar sem ylja okkur um hjartaræt-
ur. Systir ömmu, hún Janna, kvaddi
okkur haustið 1992 og Soffa um vor-
ið 1996 og finnst mér nú eins og við
séum að kveðja þær allar þrjár syst-
umar sem skipuðu svo stóran sess í
lífi okkar.
Amma ólst upp í Reykjavík hjá
foreldrum sínum ásamt þremur
systkinum sínum. Þetta var mikið
menningarheimili og amma var sann-
kölluð Reykjavíkurmær. Ung giftist
hún stóru ástinni í lífi sínu, afa mín-
um Jóhanni, sem var læknir. Þau
dvöldu um tíma í Danmörku og Sví-
þjóð og átti amma margar góðar
minningar þaðan sem hún leyfði okk-
ur að deila með sér. Því miður lést afi
fyrir aldur fram árið 1955 og söknuð-
ur ömmu var mikill, en minning hans
hefur lifað með fjölskyldunni.
Þegar afi lést voru þau amma að
reisa sér hús við Melhagann sem síð-
an hefur verið sannkallað fjölskyldu-
hús. Amma og systur hennar tvær
bjuggu þar árum saman ásamt
tveimur dætrum ömmu, þeim Helgu
og Gyðu, og fjölskyldum þeirra. Við
bömin vorum mjög heppin að eiga
þarna í húsinu hvorki meira né
minna en þrjár ömmur.
Amma var mjög glæsileg og sið-
fáguð kona og töluðum við fjölskyld-
an stundum um að hún amma væri
fædd „lady“ og held ég að hún hafi
bara verið það. Hún var hógvær og
barst ekki mikið á en allt í kringum
hana var svo fallegt. Hún var vel
klædd og átti einstaklega fallegt
heimili þar sem ríkti mikill friður og
alltaf var jafngott að koma til ömmu.
Ég hugsaði stundum um það þegar
ég sat í eldhúsinu hjá henni og horfði
á hana vinna hvað hún gerði það fal-
lega. Hún var ekkert að flýta sér
heldur var eins og hún bæri virðingu
fyrir hverri athöfn, hversu hvers-
dagsleg sem hún var. Rafmagnstæki
hennar voru mörg hver áratuga
gömul, vandaðir hlutir sem voru
alltaf eins og nýir, enda umgekkst
hún þá einnig af virðingu. Við syst-
urnar saumuðum t.d. ófáar flíkur á
Husquarna-saumavélina hennar,
sem orðin er hálfrar aldar gömul en
eins og ný.
Amma var mikil fjölskyldumann-
eskja og höfum við öll átt margar
ógleymanlegar stundir með henni í
stofunni á Melhaganum. Ég minnist
þess þegar ég sem bai-n bjó í Dan-
mörku og við komum heim á sumrin
og bjuggum hjá ömmu. Við fjölskyld-
an fengum gott herbergi, en við syst-
umar, sem þá vorum tvær, sváfum
til skiptis inni hjá ömmu og var það
alltaf tilhlökkunarnefni. Á fimmtu-
dagskvöldum sátum við öll saman á
fallegum sumarkvöldum í stofunni
hjá ömmu og hlýddum á útvarpsleik-
ritið. Þetta voru kyrrlátar stundir og
það var svo gott að vera saman. Jól-
unum fíjgnuðum við saman hjá
ömmu öll fjölskyldan þar tii fyrir
þremur árum og undir það síðasta
voru samankomnar fjórar kynslóðir.
Öll vonim við jafn sannfærð um að
okkar jól væru þau alskemintileg-
ustu og hátíðlegustu sem til væru í
öllum heiminum og aldrei vai’ gengið
til náða fyrr en í morgunsárið.
Þegar afi lést hóf amma störf á
Landspítalanum en það hafði áður
verið vinnustaður afa. Hún hafði
gaman af því að ganga og gekk oft í
vinnuna. Vinkonur mínar höfðu
stundum orð á því hvað hún gengi
greitt þessi fína og glæsilega kona. Á
spítalanum eignaðist hún marga
góða vini og var gaman að sjá þær
móttökur sem hún fékk í þau skipti
sem hún þurfti síðar að leggjast inn
á spítala. Alltaf hitti hún þar fyrir
gamla starfsfélaga og urðu fagnaðar-
fundir. Ég held að það hafi verið
henni mjög dýrmætt. Afi barðist á
sínum tíma ötullega fyrir almenn-
ingstryggingarkerfi og fannst mér
stundum eins og amma héldi þeirri
baráttu áfram þó að það væri ekki á
opinberum vettvangi. Fátt gat reitt
hana til reiði eins og þessi niður-
skurður í heilbrigðiskerfinu og
fannst henni að þarna væri verið að
rífa niður kerfi sem afi og fleirí hug-
sjónamenn höfðu unnið ötullega við
að byggja upp. Amma hafði sterka
réttlætiskennd og fyrir henni voru
allir menn jafnir.
Á góðviðrisdögum settust amma
og systur hennar oft með kaffibolla
út á svalir hjá ömmu og spjölluðu.
Ömmu fannst ósköp gott að láta sól-
ina aðeins skína á sig og varð strax
kolbrún. Við hin öfunduðum hana af
þessum fallega litarhætti hennar en
amma hló bara og minntist þess í
bernsku þegar mamma hennar
reyndi að skrúbba af henni litinn,
sem hún hélt að væru óhreinindi, og
sagði: „Ósköp ertu mórauð stelpa".
Þegar hún Helga mín fæddist fyrir
m'u árum bjuggum við um tíma á Mel-
haganum hjá ömmu. Það var svo gam-
an að sjá þau tengsl sem mynduðust
milli þeirra og varð amma stundum
sjálf eins og lítil stelpa í návist við
bamið, hló og flissaði og mátti ekki á
milli sjá hvor skemmti sér betur.
Hinn fyrsta apríl síðastliðinn
heimsótti ég ömmu á spítalann og
rifjaði upp þegar yngri systur mínar
og frændur stunduðu það árum sam-
an á þessum degi að senda ömmu
upp til mömmu og mömmu niður til
ömmu með þau skilaboð að þær vildu
tala hvor við aðra. Þær tóku alltaf
þátt í leiknum og hlupu apríl börnun-
um til mikillar skemmtunar. Þó að
amma hafi verið mjög máttfarin og
segði lítið sá ég að hún brosti að
minningunni og hlýnaði mér um
hjartarætur.
Nú er amma ekki lengur hjá okk-
ur og langar mig að rifja upp orð
Helgu minnai’ þegar Janna dó. Hún
sagði: „Nú hlýtur Guð að vera glaður
af því að Janna er komin til hans.“
Ég veit að það verða fagnaðarfundir
þegar amma bætist í hópinn. En við
sem eftir lifum minnumst hennar
með virðingu og þakklæti fyrir allt.
Svala.
Þegar ég kveð elskulega tengda-
móður mína, Sigríði Sæmundsson,
fædd Thorsteinson, koma upp í huga
mér orð skáldsins Tómasar Guð-
mundssonar.
I dag felldu blómin mín blöðin sín.
Og húmið kom óvænt inn til mín.
Eg hélt þó að enn væri sumar og sólskin.
Ég kynntist Dídí, eins og hún var
kölluð af þeim sem stóðu henni næst-
ir, þegar ég kvæntist Gyðu, yngi-i
dóttur hennar, og bjuggum við á Mel-
haga 11 fyrstu hjúskaparár okkar.
Díddí var glæsileg kona, gullfalleg
með hrafnsvart hár, blá augu og ein-
staklega kvenleg. Hún var hæglát í
fasi og bar ekki sorgir sínar á torg en
gladdist í góðra vina hópi. Við urðum
góðir vinir og sagði hún mér oft frá
æskuárum sínum. Hún ólst upp í
faðmi ástríkra foreldra og þriggja
systkina. Heimili foreldra hennar,
þeirra Árna Thorsteinsonar tón-
skálds og konu hans Helgu, var mikið
menningarheimili og listir í hávegum
hafðar. Það var öllum opið, þangað
vildu allir koma, ungir sem aldnir.
Henni vai’ð einnig tíðrætt um heimili
afa sín og ömmu, Árna landfógeta og
Soffíu konu hans. Hún naut þess að
heimsækja ömmu sína, en afi hennar
lést ári áðm- en hún fæddist.
Veganesti Dídíar úr föðurhúsum
var meðal annars fyrirmyndin af
hamingjusömu hjónabandi. Um
Ömmu hennar, Soffíu, segir í Sögu
SIGRÍÐUR
SÆMUNDSSON
Reykjavíkur að hún hafi verið kona
hamingjusöm. Hún vissi alltaf hvar
maður hennar var. Ef hann var ekki
í vinnunni þá var hann úti í garði og
hlúði að trjám og gróðri .
Mörgum Reykvíkingum er enn i
fersku minni minningin um Árna
tónskáld og konu hans Helgu þegar
þau leiddust um götur Reykjavíkur
háöldruð en ávallt eins og nýtrúlof-
uð. Þannig greiptist hornteinn far-
sæls hjónabands í huga tengdamóð-
ur minnar, það er ástríki og gagn-
kvæm virðing.
Af kynnum mínu við Dídí var
einnig augljóst að þannig hafði henn-
ar hjónaband einnig verið. Hún
kynntist manni sínum, Jóhanni Sæ-
mundssyni, ung að aldri og að sögn
systra hennar, Soffu og Jönnu, vann
hann hug hennar og hjarta þegar í
stað. Jóhann unni konu sinni heitt og
voru þau hjón mjög samrýnd. Jó-
hann var prófessor, og læknir af
köllun eftir því sem mér hefur verið
tjáð. Hann lét mikið að sér kveða í
þjóðmálum. Hann barðist fyrir upp-
byggingu almannatrygginga ásamt
öðrum hugsjónamönnum. Honum
var mjög annt um sjálfstæði íslands
og lýsti því bæði í ræðu og riti.
Áf kynnum mínum af fjölskyld-
unni hef ég heyrt að þrátt fyrir um-
fangsmikla þátttöku í þjóðmálum var
hann mikill fjölskyldumaður, kátur,
hygginn og sérstaklega næmur á
þarfir annarra. Minning hans er enn
mjög sterk í huga fjölskyldu hans.
Hann dó langt um aldur fram aðeins
fimmtugur að aldri og hlýtur sökn-
uður Dídíar að hafa verið sár. Þann
söknuð bar hún ein. Hún miðlaði
hins vegar dætrum sínum og tengda-
sonum, mér og Jóni, mikilvægi
hjónabandsins, það er að segja ást
og gagnkvæmri virðingu.
Dídí viðurkenndi störf Gyðu og
hafði fullan skilning á áhuga hennar
á framhaldsnámi. Henni þótti hins
vegar lítið til þess koma þegar Gyða
þurfti að fara tO útlanda vegna
starfa sinna án þess að ég færi með.
Þá var Dídí vön að segja: „Mikið
vildi ég að Haukur gæti farið með
þér, þið eigið að fara saman.“ Gleði
hennar var augljós í þau fáu skipti
sem ég ákvað að hitta konu mína í
þessum ferðum Hún hafði ánægju af
að sjá okkur uppábúin á leið á
mannamót. Ef til vill minnti þetta
hana á liðna daga með Jóhanni?
Áður en Jóhann lést hóf hann að
byggja fjögurra hæða fjölskylduhús
á Melhaga 11. Hann sá aldrei áform
sín rætast, Dídí hélt verkinu ófrauð
áfram ásamt Helgu dóttur sinni og
Jóni. Þau fluttu á Melhagann. Síðar,
eftir lát foreldra hennar, flutti Jó-
hanna systir hennar í kjallarann og
enn síðar Soffía, þá ekkja frá
Englandi. Dídí bjó 1. hæð, þá Jón og
Helga og dætur þeirra. Við Gyða,
Jóhann og Jari bjuggum á efstu
hæðinni, en í kjallaranum bjuggu
Janna og Soffa.
Þetta var eitt stórfjölskylduhús og
vai’ Dídí ættmóðirin, sem sá um að
allt væri í lagi. íbúð hennar stóð allaf
opin öllum og var samgangur mikill
á milli alfra hæða og voru krakkarnir
alltaf velkomnir. Ymsar venjur varð-
veittust frá fyrri tíð, eins og sunnu-
dagstedrykkja hjá Jönnu og Soffu,
og sameiginlegt jólahald hjá ömmu
Dídí þar sem gengið var í kringum
jólatréð og sungið langt fram á nótt.
Eftir að við Gyða fluttum af Mel-
haganum kom Dídí oft í heimsókn og
dvaldi nokki’um sinnum hjá okkur yfii’
styttri tíma. Vai’ þá oft setið framefth’
og spjallað um heima og geima. Þess-
ar heimsóknir tengdamóður minnar
voru mér mikis virði og fannst mér að
það væri gagnkvæmt. Þegar Jói og
Jari komu í heimsókn og shenýflask-
an var tekin upp varð þeim að orði:
„Mikið er gaman að amma er komin,
þetta er alveg eins og áður.“
Langömmubörnin voru henni sér-
staklega kær. Síðustu árin voru það
einkum þau sem löðuðu fram breið-
asta brosið á andliti hennar. Þau eru
Helga dóttir Svölu, Soffía og Einar
Baldvin, böm Heiðbrár og Einars
Baldvins eiginmanns hennar. Tinna
dóttir Jara og Ingu kærastu hans og
Einar Helgi sonur Jóa og Þóru, kær-
ustu hans.
Dídí miðlaði fjölskyldunni kærleik,
reisn og hógværð. Eiginleikar sem
höfðu gengið kynslóð fram af kyn-
slóð.
Blessuð sé minning hennar.
Haukur Á. Viktorsson.