Morgunblaðið - 17.04.1998, Blaðsíða 50

50 FÖSTUDAGUR 17. APRÍL 1998
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ

KRISTJÁN
G UÐMUNDSSON
•' Kristján Guð-
I mundsson fædd-
-ist á Hamraendum í
Stafholtstungum 8.
maí 1905. Hann lést á
Dvalarheimili aldr-
aðra, Borgarnesi, 4.
apríl síðastliðinn.
Foreldrar hans voru
hjónin Guðmundur
Kristjánsson, f. 23.
apríl 1862, d. 28.
febrúar 1934, póstur
í 25 ár, fyrst á milli
" ' Akraness og Stykkis-
hólms og síðan milli
Borgarness og Búð-
ardals, og Guðbjörg Ólafsdóttir, f.
5. júní 1871, d. 9. júní 1952. Systk-
ini Kristjáns voru: Guðrún, f. 30.
ágúst 1896, Steinunn, f. 20. nóv-
ember 1897, Ingibjörg, f. 5. janú-
' ar 1900, Kristján, f. 13. september
1901, d. 1902, Gunnhildur, f. 11.
desember 1907, Ólafína, f. 30.
desember 1909, Ragnheiður, f.
27. september 1911. Eina hálf-
systur, samfeðra, átti Kristján,
;j Sigurbjörgu frá Svignaskarði, f.
| 6. janúar 1899. Systumar em all-
ar látnar, Ragnheiður, sú yngsta,
lést í vetur. Fyrstu 12 árin átti
C>
Blessaður karlinn hann Kristján
vinur minn frá Asbjamarstöðum er
dáinn og kominn yíir í sælli veröld
þar sem án vafa er vel tekið á móti
mönnum eins og honum. Kristján
var orðinn háaldraður og upp á
síðkastið hafði hann þrátt fyrir
dugnað sinn og jákvætt lífsviðhorf
orðið að lúta í lægra haldi fyrir Elli
kerlingu og skæðum sjúkdómi.
'V Þegar ég var ung var ég í kaupa-
vinnu á Asbjamarstöðum eins og
við fleiri Fljótstungusystur hver
fram af annarri. I Fljótstungu var
alltaf nóg af stelpum og með skyld-
um að skipta, því að við Gunna er-
um systkinadætur. Þama var gam-
an að vera. Þar var ég meira að
segja eingöngu í útiverkum, aðal-
lega heyskap, sem var reyndar mín
besta skemmtun. Þetta var þjóð-
legur heyskapur, enda var öld
dráttarvélanna ekki gengin í garð
heldur notast við orf og hrífu,
hestasláttuvél og -rakstrarvél og
-ýtu, sem var dregin af hestum,
góðum og vel tömdum eins og
vænta mátti. Það var gaman að
~y vinna með Kristjáni. Hann kenndi
mér að slá umskæfumar með orfi
og ljá, því að sjálfur þoldi hann illa
orfasláttinn vegna bakveiki. Hann
var einstaklega laginn og þolin-
móður að búa í hendumar á mér og
þó að teigurinn væri í fyrstunni
eins og kýrkropp lagaðist það
furðu fljótt og kaupakonan var hin
ánægðasta. Henni hentaði vel að
ganga að fóstu verki, sem þarfnað-
ist engrar sérstakrar hugsunar.
Hann kenndi henni líka að binda
sátur, sem síðan vom fluttar á
hestvagni. Það kunni hún ekki fyr-
ir, því að hún átti eldri bræður.
Ekki var hægt að hugsa sér
^ betri húsbónda en Kristján. Aldrei
vakti hann kaupakonuna á morgn-
ana heldur fór sjálfur og sótti
kýmar í hagann. Satt að segja kom
fyrir að hann væri búinn að mjólka
eina eða jafnvel tvær, þegar kaupa-
konan drattaðist á fætur. Þegar
hún baðst afsökunar sagði Krist-
ján:
„Mér hefur nú fundist að þegar
unglingar sofa á morgnana sé það
bara af því að þeir þurfi þess með.“
Svona svar gleymist ekki, enda
þótt brátt sé liðinn mannsaldur síð-
^ an.
_ Snyrtimennska sat í fyrirrúmi á
Asbjarnarstöðum bæði úti og inni
og Gunna frænka var og er mynd-
arleg húsmóðir - jafnvel einum of
að einu leyti - og þetta þarfnast
vissulega skýringar. Hún átti
nefnilega alltaf eitthvað gott með
kaffinu og slíkt ber síst að lasta,
enda kunni ég vel að meta það
Krislján heima á
Hamraendum en
fluttist síðan með
foreldrum sínum að
Brekku í Norðurár-
dal þar sem þau voru
í eitt ár og fluttu þau
þá á Sleggjulæk í
Stafholtstungum.
Eftirlifandi eigin-
kona Kristjáns er
Guðrún Halldórs-
dóttir frá Ásbjarnar-
stöðum í Staf-
lioltstungum. Þau
giftust 13. maí 1934.
Foreldrar hennar
voru Halldór Helgason, bóndi og
skáld frá Ásbjamarstöðum, f. 19.
september 1874, d. 7. maí 1961,
og Vigdís Valgerður Jónsdóttir
frá Fljótstungu í Hvítársíðu, f. 26.
september 1880, d. 24. október
1938. Dóttir Kristjáns og Guðrún-
ar er Vigdís Valgerður, f. 17. apr-
íl 1935.
Kristján og Guðrún bjuggu á
Ásbjamarstöðum frá 1934 til
1980, þá fluttu þau í Borgames.
títför Kristjáns fer fram frá
Borgaraeskirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 14.
þangað til áratugum seinna, þegar
þetta gloppaðist upp úr henni:
„Þegar ég á ekkert með kaffinu
fer ég stundum með vísur fyrir
gestina í staðinn.“ Stundum fékk
ég hvort tveggja, en hún var samt
miklu örlátari á kökumar sínar en
vísumar sínar, þangað til ég komst
í þá skemmtilegu aðstöðu að safna
skáldskap eftir borgfirskar konur á
bók fyrir nokkrum ámm. Þá gerði
ég góða ferð til Gunnu. Hún reynd-
ist eiga efni í heila bók af bráð-
skemmtilegum kveðskap enda á
hún til þeirra að telja í hina ættina,
ekki okkar sameiginlegu. Þetta lá í
landi á Asbjamarstöðum mann
fram af manni, enda greinilega arf-
gengur eiginleiki.
Kristján var líka með skemmti-
legri mönnum og hafði ríkulega
kímnigáfu. Hann var hafsjór af
fróðleik og kunni m.a. mikið af vís-
um. Hann hafði áhuga á öllu mann-
legu og var þarafleiðandi svolítið
forvitinn í jákvæðri merkingu, því
að hann var mikill mannvinur og
vildi öllum vel, enda leið öllum vel í
návist hans. Hann var traustvekj-
andi drengskaparmaður og ærleg-
ur fram í fingurgóma, gestrisinn og
afskaplega notalegur á heimili, sem
sagt hvorki hlaðkaldur né bað-
stofukaldur eins og Kiljan skil-
greindi mótsetninguna.
Hann var afar natinn skepnu-
hirðir. Vel hirtar og vel fóðraðar
skepnur hlutu að gefa góðan arð og
honum búnaðist vel í samræmi við
það. Fyrir allmörgum áram fluttu
hann og Gunna ásamt dóttur sinni
Vigdísi frá Ásbjarnarstöðum og
keyptu íbúð á Borgarbraut 18.
Jörðin gekk þó ekki úr ættinni.
Frændi Gunnu keypti hana og býr
þar síðan og situr jörðina vel. Það
gladdi gömlu hjónin, því að okkur
búandfólki er hreint ekki sama
hvað verður um ættaróðul okkar.
Guðmundur Böðvarsson kunni að
segja frá þeirri tilfinningu:
Hér bjó afi og amma
einsogpabbiogmamma;
eina ævi og skamma
eignast hver um sig,
stundum þröngan stig.
Enþúáttaðmuna
alla tilveruna
að þetta land á þig.
Kristján kunni vel við sig í Borg-
amesi. Hann var afar duglegur að
fara í gönguferðir þangað sem
helst var manna von, því að hann
naut þess að blanda geði við fólk,
enda þekkti hann flesta Borgfirð-
inga meira og minna og var afar
vinsæll.
Hugurinn leitaði oft upp í sveit-
irnar og hann fylgdist ótrúlega vel
með öllu, sem þar gerðist. I vetur
eftir að heilsu Kristjáns hrakaði
veralega fluttu þau hjónin á Dval-
arheimili aldraðra í Borgarnesi.
Nú, þegar Kristján er allur, er
söknuður, virðing og þakklæti efst
í huga vina og vandamanna. Við,
sem þekktum hann best, mátum
hann mest. Það segir mikið um
mannkosti hans og slíkt er aðal
góðra manna.
Blessuð sé minning hans.
Ingibjörg Bergþórsdóttir,
Fljótstungu.
Nú er elsti vinur minn látinn,
Kristján á Ásbjamarstöðum, sem
ég er búin að þekkja frá því ég man
eftir mér.
Kristján var giftur móðursystur
minni, henni Gunnu frænku, sem
alltaf heitir svo. Minningamar
streyma fram. Lítil stúlka gengur
við hlið hávaxins manns, í bláum
samfestingi og stígvélum, smeygir
litlum lófa í stóra og trausta hendi.
leiðin liggur út götu, það er
snemma morguns og dögg enn á
grasi þó sólin skíni. Stúlkan talar
og hlær og þeim líður vel saman.
Nú skal sækja kýmar. Þama er
Síðufjall, Stallamir og svo Rauð-
hóll, Sleggjulækur, Sandhi-yggur.
Það var margt sem litla stúlkan
átti eftir að læra um nánasta um-
hverfið í sveitinni sinni þar sem
mamma hennar og Gunna frænka
ólust upp. Kýmar vora við Stekkj-
armóann, grasið náði hátt á litlu
manneskjunni,. langt upp fyrir
stígvélin. „Kristján, sjáðu, ég óð í
lærin“. Þetta er setning sem alltaf
var rifjuð upp á hverju sumri í
rúma hálfa öld, stundum fannst
mér þetta asnalegt af mér að hafa
sagt þetta, en þegar ég þroskaðist
fór ég að líta á þetta með sömu
augum og Kristján og fannst þetta
skemmtilegt. Einnig var gæluorðið
sem hann kallaði mig oft notað
fram á okkar síðasta fund, en það
var „rýjan mín“, það var sagt hlýtt
og brosandi.
Kristján var í Reykjavík, litla
stúlkan orðin svona átta eða níu
ára, fór með rútu frá Hveragerði til
að hitta vin sinn. Það var vor,
a.m.k. í endurminningunni. Krist-
ján í bláteinóttu sparifötunum sín-
um og í leðurskóm. Nú var gengið
um götur Reykjavíkur, niður að
tjöm, í Hljómskálagarðinn, keypt-
ur ís í rauðu fallegu garðhúsi, rætt
um hitt og þetta og hlegið. Kristján
ólst upp í stórum systrahópi og
kunni að umgangast stelpur á öll-
um aldri. Eftir á að hyggja finnst
mér að ég hafi verið í uppáhaldi hjá
honum, og mér þótti mjög vænt um
hann.
Eg varð þeh’rar gæfu aðnjótandi
að fá að koma að Asbjamarstöðum
á hverju sumri, frá því ég fæddist
og þangað til Kristján, Gunna
frænka og Vigdís dóttir þeirra
fluttu í Borgarnes. Fyrst kom ég
alltaf með pabba og mömmu, síðan
ein og eftir að ég eignaðist fjöl-
skyldu sjálf, kom hún með mér. Síð-
asta sumarið mitt í sumardvöl þar
var ég 15 ára og með starfsheitið
kaupakona. Þó við Kristján höfum
alltaf verið mjög góðir vinir voram
við ekki alltaf sömu skoðunar um
starfsaðferðir, t.d. þegar átti að
smala þá gerði ég alltaf allt öðravísi
en átti að gera, og skildi ekki af
hverju þyrfti að tala svona hvasst
við mann. Mér vora fljótlega falin
einhver önnur verkefni sem ég gat
leyst betur af hendi og þurfti líka að
leysa. Það að fara með mjólkina út í
Kleifar eða að Sleggjulæk var aldrei
eins skemmtilegt og þegar allir hin-
ir vora hóandi upp um allt Síðufjall.
Kristján lést í svefni, sofnaði og
vaknaði ekki aftur hjá okkur. Þetta
er sá dauðdagi sem við óskum okk-
ur eftir langa ævi.
Elsku Gunna frænka og Vigdís,
það var gott að Kristján fékk hvíld-
ina, samt er söknuður en einnig
þakklæti fyrir að hafa fengið að
kynnast þessum stóra, góða manni.
Heiðdis Gunnarsdóttir.
+ Mikael Þorfinns-
son fæddist í
Hrísey 27. nóvember
1911. Hann lést á
Fjórðungssjúkraliús-
inu á Akureyri 9.
apríl síðastliðinn.
Foreldrar hans voru
Sigríður Jóhannes-
dóttir og Þorfínnur
Jónsson. Mikael ólst
upp í Hrísey ásamt
tveimur systkinum
sem bæði eru látin.
Mikael var í sam-
búð með Hallfríði
Gunnarsdóttur sem lést árið
1982.
títför Mikaels fer fram frá
Akureyrakirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 13.30.
Elskulegur og kær fjölskylduvin-
ur lést nú skömmu fyrir páska, ald-
urhniginn, en lengst af léttstígur á
ferð sinni í gegnum lífið. Þegar
skrifa skal minningargrein, hvað
skrifar þá rúmlega fertugur maður
um nágranna sinn jafnlengi, vin og
gleðigjafa, já, sannan gjafara til
hinsta dags? Kannski örfá, fátækleg
orð sem í litlu gera góðum manni og
hans fjölskyldu sanngjöm skil. Það
er lán hverjum einstaklingi að fá
gott uppeldi í ákjósanlegu umhverfi.
Við systkinin áttum þessari gæfu að
fagna, að alast upp í þeirri frómu
götu Rauðumýri á Akureyri í sam-
félagi við mikið sómafólk af alþýðu-
stétt, Mikki og Hallfríður í númer 9
og við í 7 og seinna í 18. Forfeður og
ættir Mikaels Þorfinnssonar þekld
ég ekkert nema af nokkram frá-
sögnum hans sjálfs. Margar þeirra
hafa líklega ekki verið sagðar af
sagnfræðilegri nákvæmni en höfðu
þeim mun ánægjulegra inntak, enda
sumar orðnar sígildar í vinahópi.
Kynni mín af Mikka hefjast um
leið og ég fékk eitthvert vit í haus-
inn. Hann hafði ásamt Hallfríði
Gunnarsdóttur, sambýliskonu
sinni, og Öldu Þorvaldsdóttur, dótt-
ur hennar, skapað sér fallegt og
snyrtilegt heimili í litlu einbýlishúsi
í næsta húsi við okkur. Þetta var
farsælt nábýli. Eg held að það hafi
verið gæfa Mikka að kynnast þess-
ari einstaklega ljúfu og blíðu konu
sem nú er reyndar látin fyrir all-
mörgum áram. Mér varð snemma
ljóst að hann bar traust til Hallfríð-
ar og virti hana mikils og hún umb-
ar með aðdáun hina dæmigerðu
veikleika í fari karlpeningsins. Hún
var okkur krökkunum í hverfínu
fyrirmynd hins ljúfa og milda valds,
það hvarflaði ekki að neinum að
brúka sig eða hafa í frammi ofstopa
þegar hún var annars vegar. Það
var líka algjörlega mislukkað að
gera hjá henni bjölluat eða kveikja í
saltpétri og sykri fyrir framan úti-
dyrnar því það var enginn séns að
æsa þar til ófriðar að nokkru gagni,
hún tók öllu með ró og fyrirgaf.
Garðurinn þeirra var fallegur, vel
gróinn og hirtur og við drengirnir í
hverfinu gengum um eignir Mika-
els og Hallfríðar af tillitssemi. Eg
held að segja megi að matjurtareit-
urinn í suðausturhorninu hafi feng-
ið frið að mestu leyti, en það var
frekar undantekning en hitt að gul-
rætur og blómkál í hverfinu næði
að taka út sumarþroska sinn að
fullu því víða vora svangir munnar,
hraðar hendur og fljótir fætur. Þótt
Mikael væri grandvar búmaður, þá
var hann ekki sérlega fyrir garð-
vinnu eða blómarækt, þótt hann
gerði sín skylduverk eins og til
stóð. Hann var fyrst og fremst sjó-
maður í anda og verki, enda rak
hann á sínum yngri áram um tíma
útgerð í Hrísey. Þótt hann stundaði
síðar ýmis störf i landi, þá var hann
alla tíð nátengdur sjómennskunni.
Hann kom t.d. íyrir á lóðinni mynd-
arlegu stýrishúsi og notaði sem
geymsluskúr fyrir ýmislegt af þeim
búnaði sem hann átti og taldi nauð-
synlegt að hafa við höndina ef svo
bar undir. Þetta þótti
mér í æsku minni mik-
ið ævintýri, það væri
ekki á hvers manns
færi að standa fyrir
svona mannvirki sem
angaði af salti og tjöru
langar leiðir. Skúrinn
var harðlæstur og að-
eins fáir fengu að
koma þar inn fyrir og
alls ekki krakkaormar.
Mikael hugsaði vel
um heimili sitt og var
eilíft að draga björg í
bú, bæði sjávarfang og
kjötmeti af öllu tagi. I ski’afi heima í
stofu bar oft á góma það sem hann
hafði verið að afla til heimilisins,
bæði stærð, lögun og staðsetningu
bestu bitanna á þeirri skepnu sem
um var rætt. Þá brá hann gjaman á
það ráð að mæla út og staðsetja á
sjálfum sér til skýringar fyrir okkur
bjálfana. Þessar mæliaðferðir era
enn talsvert mikið notaðar hjá mínu
fólki og er þar með tekinn af allur
vafi á því hvað um er rætt.
„Sælla er að gefa en þiggja."
Þetta gamla orðtak á við minn
gamla og elskulega vin. I minning-
unni var það regla að Mikki kom
við á föstudögum í lok vinnuviku
hjá Eyþóri vini sínum í súkkulaði-
verksmiðjunni Lindu og þeim fé-
lögum í Akra og fékk hjá þeim
bæði ískex og súkkulaði og Ákra-
karamellur og -brjóstsykur sem
ekki hafði formast samkvæmt
kröfum markaðarins. Þessa feng-
um við krakkarnir í hverfinu svo
að njóta, enda var bragðið af góð-
gætinu það sem skipti máli, skítt
með útlitið.
Mikki átti alltaf eitthvað til að
gefa, hann gaf og gaf. Hann var
gleðimaður, söngmaður, dansari og
mikil félagsvera. Mikki lét sig ekki
vanta ef góður gleðskapur var á
döfinni. Myndimar í minningunni
era enn ferskar um manninn sem
skundar upp götuna í snjáðum
vinnugallanum að loknu dagsverki
beint úr sútunarverksmiðju Sam-
bandsins, hverfur til síns heima.
Við leikum okkur áfram í forinni
og eftir nokkra stund stígur út um
dyrnar á nr. 9 prúðbúinn maður, lá-
varður í dökkum fótum, gljáandi
skóm, í frakka og með hatt, ilmandi
af Williams-rakspíra, tilbúinn í
hvaða veislu sem var, söng og gleði.
Þau eru ómetanleg þessi minninga-
brot sem koma upp í hugann á
þessum tímamótum þegar komið er
að kveðjustund. Allar eru minning-
arnar um Mikka hlýjar og
fölskvalausar. Eg leyfi mér að
segja að hann hafi stundað verk sín
í víngarði drottins af mikilli trú-
mennsku. Hann reyndist sínum
nánustu vel og rækti sínar skyldur
við þá og samfélagið af fyllstu ein-
lægni. Það var gæfa beggja að leið-
ir hans og Hallfríðar lágu saman á
sinni tíð og Alda naut þess án efa í
uppeldinu að búa við gott atlæti.
Það duldist heldur engum að hon-
um þótti afar vænt um hana og síð-
ar bamabörnin þegar þau fæddust,
enda naut hann mikillar ræktar-
semi af þeirra hálfu alla tíð.
Yfir höfuð, þá gladdist Mikki
með glöðum, naut þein-a stunda
sem hann átti í samkvæmum með
góðu fólki og naut þess í gleði og
kunni að meta að verðleikum hið
gullna tár, aldrei í sút.
Minn kæri vinur, Mikael
Þorfinnsson, við fjölskyldan minn-
umst þín með virðingu og finnum
enn fyrir þeirri einföldu lífsgleði
sem fylgdi þér alltaf, stundirnar
með þér voru bætandi og a.m.k. ég
er vís með að taka mér si sona eins
og eina fingurbjargarfylli af góðu
víni í dag þér til heiðurs, þó ekki
pennadropa fram yfir, taka hressi-
lega í nefið og biðja svo Himna-
kónginn að taka vel á móti þér og
gefa þér gott svigrúm á dansgólf-
inu. Blessuð sé minning þín.
Guðjón S. Brjánsson.
MIKAEL
ÞORFINNSSON