Morgunblaðið - 17.04.1998, Blaðsíða 42

42 FÖSTUDAGUR 17. APRÍL 1998
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Kyrrstaðan
rofin?
Kjarni málsins er sá ad stjórnmála-
jlokkar á Islandi hafa á síðustu ára-
tugum smíðað kerfi sem kallað hefur
fram slík viðhorf gagnvart almenningi
og getið hefur afsér heldur lítilmótleg-
ar hugmyndir um forréttindi.
S
ISLAND er kyrrstöðusam-
félag; hér á landi leika
ekki sviptivindar um þjóð-
félagið í sama mæli og
þekkist víðast hvar er-
lendis. A þessu eru ýmsar skýr-
ingar: í slíkum dvergríkjum ráða
leikreglur kunningjasamfélagsins
auk sameinandi hagsmuna fá-
mennrar valdastéttar.
Með uppsögnum þriggja
bankastjóra Landsbankans vakn-
ar sú spuming hvort kyrrstaðan
hafí verið rofín og hvort vænta
megi þess að hafíst verði handa
við að vinda ofan af því kerfí póli-
tískra embættisveitinga og gagn-
kvæmrar hags-
UinUHDE munavörslu
vitmunr sem íslenskir
Eftir Ásgeir stjórnmála-
Sverrisson flokkar hafa
byggt upp í
þessu landi á síðustu áratugum.
Jafnframt gerist sú spurning
áleitin hvort fólkið í landinu geti
nú gert sér vonir um að nýjar
leikreglur verði innleiddar, ekki
aðeins í bankakerfínu heldur
einnig í ráðuneytum og stofnun-
um, til að tryggja að fjármunum
skattborgaranna sé ekki á glæ
kastað eða þeim varið til að
standa undir skemmtunum
þeirra sem fengin hafa verið há
embætti, oft á undarlegum for-
sendum. Þessum spumingum
verður ekki svarað fyrr en unnt
verður að meta hvort orð og
efndir hafí farið saman hvað
varðar viðbrögð stjórnmálaafl-
anna í landinu.
Þau harkalegu viðbrögð, sem
upplýsingar um laxveiðikostnað
ráðamanna í Landsbankanum
hafa vakið, hafa um flest verið
ágætlega þjóðleg. Athyglinni hef-
ur verið beint að upphæðum þeim
sem fjallað er um í skýrslu Ríkis-
endurskoðunar en ekki þeim við-
horfum sem réðu því að pening-
um skattborgaranna var varið
með þessum hætti. Og enn á ný
hefur komið í ijós að menn vega
þyngra en málefni á íslandi.
Vitanlega skiptir upphæðin
engu höfuðmáli því hún ein og sér
getur aldrei ráðið úrslitum þegar
lagt er siðferðislegt mat á þetta
athæfí stjómenda Landsbank-
ans. Gerist menn sekir um mis-
notkun á almannafé er gjörðin
söm hvort sem þar ræðir um þús-
undir króna eða milljónir. Hugur-
inn að baki verknaðinum er hinn
sami; hann felur í sér virðingar-
leysi fyrir fólkinu í iandinu og
heldur dapurlega upphafningu
eigin mikilvægis í samfélaginu.
Líkt og svo oft áður í opinber-
um umræðum á íslandi beinist
athygiin nú að tilteknum mönn-
um, að þessu sinni stjórnendum
Landsbankans. Ekki verður unnt
að leggja endanlegt mat á fram-
göngu þeirra fyrr en sams konar
könnun hefur verið gerð í öðrum
ríkisbönkum. Slík könnun þarf og
að taka til fleiri þátta en laxveiða
enda má auðveldlega hlunnfara
skattborgarana með öðrum
hætti, líkt og alkunna er. Menn
sem telja sjálfsagt að almenning-
ur greiði kostnaðinn þannig að
þeir geti stundað áhugamál sín
eru augljóslega ekki hæfir til að
gegna ábyrgðarstörfum. Þá
skiptir engu máli hvort viðkom-
andi hafa sent skattborgurunum
reikningana vegna veiðitúra
sinna, áfengiskaupa eða vegna
öldungis ástæðulausra ferðalaga
erlendis svo nærtæk dæmi séu
tekin.
Almenningur spyi’ sig eðlilega
að því hvernig menn á ofurlaun-
um í háum embættum í þjóðfé-
laginu geti gerst sekir um slíkan
dómgreindarbrest. Skýringin er
nærtæk og hennar er að leita í
því kerfí pólitískra embættisveit-
inga sem stjórnmálaflokkar á Is-
landi hafa komið upp og bera nú
ábyrgð á. Abyrgðarleysi er inni-
byggt í það kerfí vegna þess að
þeir sem ráðnir hafa verið á slík-
um forsendum geta ekki þakkað
það eigin hæfni eða verðleikum
að þeir skuli hafa verið hafnir
upp til að gegna þessum embætt-
um. Þá upphefð eiga þeir að
þakka pólitískum tengslum sín-
um, stjórnmálaflokkunum, sem
öllu hafa ráðið í þessu landi og
allir hafa komið nálægt ákvörð-
unum, sem tengjast þessum lax-
veiðum íslensku forréttindastétt-
arinnar.
Þannig hafa margir menn í
æðstu stöðum á íslandi verið
undanþegnir kröfum „verðleika-
þjóðfélagsins" sem flestar siðaðai-
þjóðir telja verðugt og háleitt
markmið í samfélagsþróuninni. I
ljósi þessa má ef til vill heita eðli-
legt að hinir útvöldu fulltrúar
stjórnmálaflokkanna telji sig fýr-
ir ofan og handan samfélagið og
siðareglur þess. Kerfíð er smíðað
fyrir þá en ekki til þess að
tryggja hagsmuni skattborgar-
anna.
Líkast til má halda þessari
greiningu áfram og komast að
þeirri niðurstöðu að það sé fólkið
í landinu sem á endanum beri
ábyrgð á því að ráðamenn Lands-
bankans og hugsanlega annarra
ríkisfyrirtækja og stofnana hafí
komist upp með að láta skatt-
borgarana borga skemmtanir
sínar. Alltjent hefur fólkið í land-
inu haldið áfram að kjósa stjórn-
málaflokkana og sýnilega látið
sér í léttu rúmi liggja að þessi
sömu samtök tilnefni í besta falli
misjafnlega hæfa menn og á afar
hæpnum forsendum til að gegna
slíkum embættum á ofurlaunum
með þeim óeðlilegu fríðindum
sem þeim hafa íylgt og öllum hef-
ur verið fullkunnugt um.
Siðvæðingarkrafan er ekki ný
af nálinni á Islandi. Hana hefur
hins vegar jafnan tekist að kæfa
ekki síst vegna þagnar, doða og
áhugaleysis almennings í landinu.
Verði nú breyting þar á verður
það með réttu talið til sögulegra
tímamóta þegar fram líða stundir.
Sá vandi sem laxveiðar Lands-
bankamanna hefur leitt í ljós er
engan veginn bundinn við þá
stofnun. Kjami málsins er sá að
stjórnmálaflokkar á íslandi hafa
á síðustu áratugum smíðað kerfí
sem kallað hefur fram slík við-
horf gagnvart almenningi og get-
ið hefur af sér heldur lítilmótleg-
ar hugmyndir um forréttindi.
Viðhorf sem þessi eru tíma-
skekkja en verða áfram ráðandi á
meðan að íslenskir valdamenn slá
um þau skjaldborg.
Spennandi kosn-
ingar í Reykjanes-
kjördæmi í vor
ÞAÐ verður sameig-
inlegt framboð í öllum
sveitarfélögum í
Reykjaneskjördæmi,
nema Hafnarfirði, í
sveitarstj órnarkosn-
ingunum í vor. Fáir
hefðu búist við svo
breiðri samstöðu um
framboðsmál í kjör-
dæminu fyrir ári og
sýnir það best hve
sameiningarhugmynd-
inni hefur vaxið fískur
um hrygg. Æ fleiri
skynja að nú er lag, að
það er jarðvegur fyrir
uppstokkun í stjórn-
málum. Stuðningur við
sameiginleg framboð í anda jafnað-
arstefnu og félagshyggju er víð-
tækur og á mörgum stöðum hefur
Kvennalistinn skipað sér í þessa
sveit. Fólk er orðið langþreytt á því
hvað bilið breikkar stöðugt í þjóðfé-
laginu á milli þeirra sem hafa lítið
handa á milli og hinna sem hafa
mikið. Þessu verður að breyta og til
þess þarf sameinaðan pólitískan
kraft.
Gömul ágreiningsmál
lögð að baki
Sums staðar er gömul hefð fyrir
sameiginlegu framboði. Það á við í
Garðinum, í Sandgerði, Vogunum
og Bessastaðahreppi, auk þess sem
sameiginlegur listi hefur verið á
Seltjarnarnesi, en þar er Fram-
sóknarflokkurinn með eins og í
Reykjavík. Annars staðar er um
nýtt framboð að ræða. Reykjanes-
bær og Kópavogur riðu á vaðið síð-
stliðið haust og hægt og sígandi
íylgdu fleiri í kjölfarið. Á mörgum
stöðum er brotið blað með þessari
samvinnu þar sem menn leggja að
baki áratuga sundrungu og rótgró-
inn ágreining. Það sem hrífur mest
þegar fólk fer að vinna saman er
hve auðveldlega menn
finna tóninn og hvað
það er raunverulega
margt sem sameinar.
011 framboðin eiga það
sameiginlegt að sam-
hent lið karla og
kvenna trúir að tími
breytinga í íslenskri
pólitík sé runninn upp.
Það verður ekki
aftur snúið
I umræðunni um
sameiginlegt framboð
á landsvísu heyrist
stundum að það sé bú-
ið að tala of mikið um
sameiningu en lítið
gerist. Þetta er rangt. Það má ekki
gleyma því að aðlögun þarf sinn
tíma, en boltinn rúllar og samstað-
an eykst. I öllum sveitarfélögum í
Boltinn rúllar,
segir Rannveig Guð-
mundsdóttir, og
samstaðan eykst.
Reykjanesi starfa nú sérstök bæj-
armálafélög sem tekið hafa við því
hlutverki sem áður var hjá félögum
stjórnmálaflokkanna. Þama mæta
menn til skrafs og ráðagerða og
leggja línumar í kosningabarátt-
unni. Fólk ætlar að breyta for-
gangsröðun í sveitarfélaginu sínu
SAMAN, skapa pólitískar áherslur
SAMAN og síðast en ekld síst NÁ
ÁRANGRI SAMAN.
Bæjarstjóraefni Kópavogslist-
ans, Valþór Hlöðversson, segir í
viðtali við málgagn listans í Kópa-
vogi að „ef vel gangi með sjálft hug-
takið um sameiningu í kosningun-
um 23. maí, þá verði sú þróun ekki
stöðvuð fyrir þingkosningarnar
1999“. Hann bendir líka á að höfuð-
ástæða þess að Sjálfstæðisflokkur-
inn hefur verið fjöldahreyfing ára-
tugum saman er sú að almenningi
hefur ekki verið boðið upp á al-
mennilegan stórpólitískan valkost á
móti. Margir deila þessu viðhorfí
Valþórs. Þess vegna hefur hug-
myndin um sameiginlegt framboð í
sveitarstjórnarkosningum farið
eins og bylgja um landið. Þess
vegna verður sameiginlegt framboð
á landsvísu sá valkostur sem fram
að þessu hefur skort.
Konur hlusta
Konurnar sem vinna að samein-
ingarmálum í flokkunum þremur
fóru saman í fundaherferð. Þær
heimsóttu marga staði á landinu
undir yfíi'skriftinni ,Konur hlusta".
Með því var undirstrikað að ekki
var um hefðbundna stjórnmála-
fundi að ræða heldur kallað eftir
viðhorfum og sótt í þekkingar-
bnmn kvenna um land allt, líka
þeirra kvenna sem hingað til hafa
ekki sótt stjórnmálafundi. Þetta
voru áhrifaríkir fundir þar sem
drepið var á flest það sem skapar
farsæla umgjörð um líf og starf
fjölskyldu. Það var alveg sérlega
skemmtilegt að fínna hve sameig-
inlegt framboð á mikinn hljóm-
grunn og að margar konur telja að
nú sé sú breyting í farvatninu sem
þær hefur lengi dreymt um og
skila muni árangri.
Við eigum að halda áfram á þess-
ari braut. Það er fólkið í landinu
sem ráða mun ferð í næstu kosn-
ingum. Þeim kosningum verður
ekki stjórnað ofan frá að þessu
sinni. Boltinn rúllar, bylgjan vex og
hrífur fólk með sér - það er það
sem skiptir máli.
Höfundur er formnöur þingflokks
jafnaðarmanna.
Rannveig
Guðmundsdóttir
Atvinnumiðstöðin
í DAG verða veru-
legar umbætur í at-
vinnumálum náms-
manna þegar Bjöm
Bjarnason mennta-
málaráðherra opnar
formlega Atvinnumið-
stöðina, sem Félags-
stofnun stúdenta mun
reka í Stúdentaheimil-
inu við Hringbraut. At-
vinnumiðstöðin verður
sjálfstæð rekstrarein-
ing innan FS, sú sjötta
í röðinni, en fyrir rekur
Félagsstofnun 360
íbúðir í 12 stúdenta-
görðum, fimm kaffi-
stofur, tvo leikskóla, bóksölu og
ferðaskrifstofu.
Auk Félagsstofnunar stúdenta
eru Stúdentaráð Háskóla íslands,
Bandalag íslenskra sérskólanema,
Iðnnemasamband Islands og Félag
framhaldsskóla aðilar að Atvinnu-
miðstöðinni. Samstarfsaðilar eru
Coopers & Lybrand - Hagvangur
hf. og Nýsköpunarsjóður náms-
manna en einnig koma mennta-
málaráðuneytið, iðnaðar- og við-
skiptaráðuneytið, Reykjavíkur-
borg, Háskóli Islands og ýmis fyr-
irtæki að miðstöðinni.
Með Atvinnumiðstöðinni verða
samræmd undir einni stjóm þau
fjölmörgu úrræði sem boðið hefur
verið upp á í atvinnumálum náms-
manna á undanfömum ámm.
Markmiðið er að fjölga atvinnu-
tækifærum með námi og eftir að
Guðjón Ólafur
Jónsson
því lýkur, auðvelda
námsmönnum leit að
störfum sem tengjast
námi þeiri-a og at-
vinnurekendum að
finna fólk með rétta
faglega og fræðilega
þekkingu.
Undanfarin ár hafa
námsmenn getað leit-
að eftir störfum hjá
Stúdentaráði Háskóla
Islands sem rekið hef-
ur Atvinnumiðlun
námsmanna á sumrin í
samvinnu við aðrar
námsmannahreyfing-
ar og hlutastarfamiðl-
un á veturna. Þá hefur SHÍ enn-
fremur séð um rekstur Nýsköpun-
arsjóðs námsmanna. Félagsstofn-
un stúdenta hefur starfrækt at-
vinnuráðgjöf fyrir verðandi
kandídata í samvinnu við Hagvang
hf. og loks má nefna að nemenda-
fyrirtækið Hástoð, sem er sjálf-
stætt fyrirtæki, hefur verið rekið
innan Háskólans síðastliðin þrjú
ár.
Atvinnumiðstöðin tekur við
rekstri Atvinnumiðlunar náms-
manna og Hlutastarfamiðlunar
námsmanna og mun auk þess hýsa
Nýsköpunarsjóð námsmanna. Hún
mun ennfremur bjóða upp á at-
vinnuráðgjöf, starfrækja lokaverk-
efnabanka og styrkja tengsl stúd-
énta við einstök fyrirtæki og stofn-
anir í atvinnulífinu. í framtíðinni
verður lögð áhersla á eflingu starfa
Markmiðið, segir Guð-
jón Olafur Jdnsson, er
fjölgun atvinnutæki-
færa í námi og eftir.
og starfsnáms erlendis.
Undirbúningur að stofnun At-
vinnumiðstöðvarinnar hefur staðið
í nokkra mánuði. Sérhæft starfs-
fólk á sviði starfsmanna- og vinnu-
markaðsmála og vandaður hugbún-
aður mun skipta meginmáli í starf-
seminni og skráning mun öll fara
fram í gegnum Netið og geta
námsmenn því sett sig á skrá hvar
sem þeir eru staddir. Lögð verður
áherslu á hraða og góða þjónustu
fyrir alla námsmenn.
Félagsstofnun stúdenta var sett
á fót með lögum nr. 33, 1968 og tók
formlega til starfa 1. júní það ár.
Stofnunin á því 30 ára afmæli í ár.
Það er gleðiefni að menntamála-
ráðherra, sem sat í fyrstu stjórn
stofnunarinnar og hefur æ síðan
sýnt henni velvilja og áhuga, skuli
nú opna Atvinnumiðstöðina fonn-
lega. Frá upphafi hefur Félags-
stofnun stúdenta lagt áherslu á
ódýra og góða þjónustu við stúd-
enta. Með opnun Atvinnumiðstöðv-
ar mun þjónusta FS við námsmenn
enn halda áfram að aukast og
batna.
Höfundur er stjórnnrformaður Fé-
lagsstofnunar stúdentn.