Morgunblaðið - 17.04.1998, Blaðsíða 56

56 FÖSTUDAGUR 17. APRÍL 1998
MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
KARL
ÁSGEIRSSON
+ Karl Ásgeirsson
fæddist á Fróðá
á Snæfellsnesi 16.
júní 1906. Hann lést
á EIli- og hjúkrunar-
heimilinu Gnind
hinn 6. apríl síðast-
liðinn. Foreldrar
hans voru Ólína
Bergljót Guðmunds-
dóttir, f. 25.11. 1863,
d. 12.7. 1921, og Ás-
geir Þórðarson, f.
29.3. 1861, d. 1940.
Systkini Karls voru
Halldóra, f. 1886, d.
1962, Þórður, f. 1890
Guðmundur, f. 1891, d. 1916,
Ólafur, f. 1895, lést í Kanada, Ás-
geir, f. 1897, d. 1978, Kristín
Þórkatla, f. 1900, d. 1990, Soffía,
f. 1901, d. 1905, Magdalena, f.
1903, d. 1992, Súsanna, f. 1908,
d. 1986, Soffía, f. 1909, d. 1988.
Karl giftist 9. febrúar árið
1929 Maríu S. Sigurðardóttur, f.
2.4. 1907, d. 13.3. 1961. þau eign-
uðust sjö börn. Þau eru Ólafur
Ragnar, f. 11.1. 1929, kvæntur
Hrefnu Einarsdóttur, þau eign-
uðust fjögur börn og eru þrjú á
lífi, Ólína Bergljót, f. 22.11. 1930,
eiginmaður hennar var Finnur
Nú er ég kveð tengdaföður minn
er margs að minnast, eitt sumar
ferðuðumst við saman í heila viku
um Snæfellsnes. Þar var hann á
heimaslóðum, þekkti hvert kenn-
leiti, bæi, kirkjur og hinar ýmsu
söguslóðir, allur sá fróðleikur er
hann miðlaði í þessari ferð er
ógleymanlegur. Karl var um
margt mjög sérstakur maður,
hann var ótrúlega minnugur og
hafði gaman af að segja frá því
sem gerðist fyrr á árum, hann var
afbragðs handverksmaður enda
málarameistari að mennt, hann
hafði næmt auga fyrir litum og
samsetningu þeirra, ekki er ólík-
legt að hann hefði getað orðið góð-
ur listmálari. Ég veit að það var
tengdapabba mikið áfall þegar
hann missti konuna sína Maríu ár-
ið 1961, þá voru sex bamanna upp-
komin og búin að stofna eigið
heimili. Aðeins yngsti drengurinn
Sigurður var eftir heima hjá föður
sínum aðeins tíu ára gamall. Upp
frá því leit karl á það sem skyldu
sína að líta eftir yngsta drengnum
sínum, sem hann og gerði með
sóma. Alla tíð hefur verið mikili
kærleikur með þeim feðgum. Ég
vil þakka þér, kæri tengdapabbi,
fyrir allt sem þú hefur gert fyrir
fjölskylduna okkar Sigga, en þú
hefur alltaf staðið sem klettur við
hlið okkar.
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.
(V. Briem.)
Tengdadóttir.
Mig langar að kveðja afa minn (á
Stýró) Karl, með örfáum orðum.
Ég var engan veginn viðbúinn
þessu þótt ég hafi vitað hvert
stefhdi. Ég var nýkominn frá þér
þegar mamma hringdi og sagði mér
að þú værir dáinn. Ótal minningar
brutust út um allar þær stundir
sem við höfum átt saman. Ég man
að frá þeim tíma sem ég fékk að
fara einn í strætó var ekkert eins
gaman og að fá að koma í heimsókn
á Stýrimannastíginn. Oft sátum við
tímunum saman, drukkum kók og
spjölluðum um heima og geima.
f Blómabúðin^N
l v/ Fossvogskít'kjwga^ð á
xS1SímM 554 0500 y
Ingimundarson, er
lést árið 1995, eign-
uðust þau fjórar
dætur og eru þrjár á
h'fi, einnig ólu þau
ujjp dótturson sinn,
Ásgeir, f. 29.1. 1932,
sambýliskona Guð-
rún Skúladóttir, Ás-
geir á þrjú börn með
fyrri eiginkonu
sinni, Ástu H. Lúð-
víksdóttur, Sigrún,
f. 30.5.1933, sambýl-
ismaður Ármann Ás-
mundsson, Sigrún
eignaðist sjö börn
með fyrrverandi eiginmanni sín-
um, Hannesi A. Gunnarssyni,
Stefán, f. 19.3. 1935, kvæntur
Karenu Karisson, eiga þau tvo
syni, Már, f. 29.5. 1937, eigin-
kona hans var Guðlaug K. Jó-
hannesdóttir er lést árið 1982,
eignuðust þau þijár dætur, Sig-
urður Karl, f. 4.12. 1950, kvænt-
ur Soffíu Árnadóttur og eiga þau
fjögur börn.
Karl var málarameistari að
mennt.
Útför Karls fer fram frá Foss-
vogskirkju í dag og hefst athöfn-
in klukkan 13.30.
Oftar en ekki sagðir þú mér sögur
frá þínum yngri árum sem eni mér
margar mjög minnisstæðar. í góðu
veðri áttum við það til að fara sam-
an í gönguferð niður i bæ. Eftir að
ég fékk bílprófið fórum við stund-
um í bíltúr meðan þú hafðir heilsu
til. Ég man hvað mér þótti jólin
skiýtin þegai’ þú gast ekki verið hjá
okkur vegna veikinda þar sem þú
varst alltaf vanur að eyða aðfanga-
dagskvöldi með okkur. Þrettándinn
var ekki síður skemmtilegur því við
vorum vön að geyma flugelda til að
kveðja jólin með þér og oft héldum
við fjölskyldan flugeldasýningu á
Stýrimannastígnum.
Elsku afi, minningai-nar eru svo
ótal margar en takk fyrir allt sem
þú hefur gefið mér og gert fyrir
mig. Ég mun ávallt varðveita allar
samverustundir okkar í hjarta
mínu. Guði vil ég þakka fyrir að
hafa gefið mér besta afa í heimi.
Legg ég nú bæði líf og önd,
ljúfi Jesús, í þína hönd,
síðast þegar ég sofna fer
sitji Guðs englar yfir mér.
(H. Pétursson)
Þór Sigurðsson.
Með föðurbróður mínum, Karli
Ásgeirssyni málarameistara frá
Fróðá, er gengið síðasta barn
þeirra hjóna Asgeirs Jóhanns
Þórðarsonar óðalsbónda og Ólínu
Bergljótar Guðmundsdóttur. Þau
bjuggu upprunalega að Hrútsholti
í Eyjahreppi en síðan að Fróðá í
Fróðárhreppi á Snæfellsnesi, á ár-
unum 1905-21. Böm Ásgeirs og
Ólínu urðu ellefu og komust tíu
þeirra á legg, flest til hárrar elli,
eina dóttur, Soffíu, misstu þau
fjögurra ára og sonur þeirra, Guð-
mundur, féll á norðurvígstöðvun-
um í Frakklandi 1916, tuttugu og
fimm ára að aldri. Fyrir utan
bræðuma þrjá, sem héldu til
Kanada árið 1910, kenndu systkin-
in sig meira og minna við æsku-
stöðvar sínar og þá helst faðir
minn, sem jafnan var nefndur Ás-
geir frá Fróðá, en þó stundum Ás-
geir á Fróðá, eins og fram kemur í
Sjömeistarasögu Halldórs Lax-
ness.
Hér var um Snæfellinga í húð og
hár að ræða, og munu ættir Ás-
geirs Þórðar auðraktar frá því
nokkra fyrir siðaskipti, skulu af
ýmsum ástæðum og til fróðleiks
nefndir þrír liðir í föður- og móð-
urætt. Að mestu stuðst við saman-
tekt séra Friðriks heitins Friðriks-
sonar í Húsavík, en æskuheimili
hans, Arnarhóll, stóð á bakkanum
hinum megin við ána og kallfært
yfir.
Rauðkollsstaðir í Eyjahreppi
koma hér einkum við sögu, en þar
bjuggu þau Þórður Jónsson (um
1791-1866) og Kristín Þorleifs-
dóttir, sem var alsystir hins
landskunna læknis og sjáanda
Þorleifs í Bjarnarhöfn. Þórður
vakti á sínum tíma á sér mikla at-
hygli, en hann breytti rýru koti í
stórbýli og gerðist hreppstjóri og
sáttanefndarmaður, var auðgjarn
en ekki nirfill, hjálpsamur við fá-
tæklinga, sagður svo orðheldinn
að ef hann synjaði ekki bón mátti
jafna því við loforð. Um Þórð get-
ur að lesa strax á fyrstu síðu bók-
ar Jóns Óskars rithöfundar um
Sölva Helgason, Sólon Islandus,
en hann skaut skjólhýsi yfir föra-
manninn unga haustið 1843, allt
þar til honum var það ekki stætt
lengur vegna hótana hreppstjór-
ans á Rauðamel. Bóndinn var
sagður hafa haft góða skemmtun
af þessum óvenju vel talandi tutt-
ugu og þriggja ára manni og frá-
sögnum hans af öðrum héruðum
landsins, aldrei fyrr hitt slíkan
frásagnarmann sem hafði komið í
flestar sýslur landsins fyrir full-
tingi skrautlegs, frumsamins
reisupassa. Láðist honum að gefa
nógu nákvæman gaum að pappír-
um piltsins, hirti sennilega ekki
um það, taldi það litlu máli skipta.
Við réttarhöldin eftir að pilturinn
hafði verið tekinn fastur utan við
lóðarmörk hans, en innan þeirra
hafði hann verið friðhelgur, bar
Þórður honum vel söguna, ef til
vill sannfærður um að hafa rætt
við mikinn vísindamann og nátt-
úraskoðara, að minnsta kosti ófús
að taka þann mann fastan sem
gist hafði á bæ hans og ekki gert
annað af sér en vera fólki til upp-
lyftingar í fásinninu. Hlaut verð-
launapening og Dannebrogsorðu
fyrir búsafrek.
Sonur þeirra Kristínar var
Þórður Þórðarson, bóndi, hrepp-
stjóri og alþingismaður. Fyrri
kona; Asdís Gísladóttir frá
Hraunhöfn í Staðarsveit. Bjuggu
að Hítardal og Söðulsholti, en síð-
ast og lengst af á Rauðkollsstöð-
um, eignuðust fjóra syni og þrjár
dætur. Seinni kona, Pálína Hans-
dóttir Hjaltalín frá Jörfa í Kol-
beinsstaðahreppi, hún hélt til
Vesturheims að Þórði látnum með
þrjá unga syni þeirra, en hinn
yngsti dó á hafi úti. Þórður Þórð-
arson var „fræmkvæmdamaður
og héraðshöfðingi sem setti svip á
umhverfið, kjörinn til allra opin-
berra sýslana, sem bónda verða
falin, gáfaður maður og háttvís, er
vel kunni að stilla metnaði sínum í
hóf. Erfði mikið fé úr föðurgarði,
bjó stórbúi við fágæta risnu, var
dannebrogsmaður að nafnbót“.
Næstelstur sonur hans og Ás-
dísar var svo Þórður Jóhann bóndi
á Fróðá, f. að Hítardal 29.3. 1861,
d. 1940. Orðlagður fyrir hjálpsemi,
og skal þess getið að séra Friðriki
var það ávallt í góðu minni, að er
móðir hans flutti með fjögur böm
sín frá Akri í Staðarsveit að Arn-
arhóli skeður það fyrsta sólskins-
daginn eftir þrálátar rigningar, að
Ásgeir bóndi brá sér yfir ána með
allt sitt lið og sló tún þeirra og
lagði í flekki. Vora þeir faðir minn,
Ásgeir frá Fróðá, og séra Friðrik
Friðriksson nánir vinir til æviloka.
Þá var það venja á þeim bæ að búa
eldri synina út með mjólk og
rjóma til fátækra í sveitinni.
Móðurættin; séra Ólafur Guð-
mundsson (1796-1887) og Þórkatla
Torfadóttir (1804-41) frá Kolviðar-
nesi í Eyjahreppi, sem bjuggu að
Sveinsstöðum á utanverðu Snæ-
fellsnesi. Eftir stúdentspróf frá
Bessastaðaskóla var Ólafur eitt ár
skrifari hjá Magnúsi Stephensen
landsyfirdómara í Viðey. Hélt síð-
an heim til Sveinsstaða og varð
brátt skrifari hjá sýslumanni Snæ-
fellinga, Bonnesen, og fór með
sýsluvaíd í utanför hans 1821-22,
fróður í lögum og sýnt um slík
störf. Vígðist til prests 1824, ári
eftir að hann kvæntist Þórkötlu og
gerðist aðstoðarprestur í Nesþing-
um. Þau eignuðust mörg börn en
einungis þrjú þeirra komust upp.
Þórkatla var einkabarn og auðug,
haldið hefur verið fram að hún hafi
verið önnur ríkasta konan á Is-
landi. Vitað er að hún var svo
hjarathlý og gjafmild, að ekkert
mátti hún aumt sjá. Hún var af
Bjarnarhafnarætt - hálfsystir
Kristínar Þorleifsdóttur, konu
Þórðar eldra á Rauðkollsstöðum,
en yngri. Andaðist í ársbyrjun
1841. Sama ár var séra Ólafi veitt
Hjaltabakkaprestakall norður í
Húnavatnssýslu, kvæntist um
haustið Bergljótu Jónsdóttur frá
Hallsbæ á Snæfellsnesi, en þau
eignuðust engin böm. Prestur
nyrðra í 21 ár, „sterkur maður,
glaðvær, gestrisinn og vinsæll af
söfhuði sínum“.
Sonur þeirra Þórkötlu var Guð-
mundur, sem var ellefu ára er
hann kom að Hjaltabakka og ólst
þar upp. Lærði söðlasmíði á Akur-
eyri og lá leið hans austur í Aðal-
dal í S-Þingeyjarsýslu, þar sem
hann kvæntist Halldóru Sveins-
dóttur, dóttur Sigríðar Skúladótt-
ur og Sveins Sveinsssonar að
Sleitustöðum í Skagafirði, en afi
Halldóra, séra Skúli Tómasson að
Múla í Aðaldal, ól hana upp. Að
nokkrum árum liðnum fluttu þau
hjónin vestur í Húnavatnssýslu og
settust að á Ytra-Hóli á Skaga-
strönd. Eignuðust fimm dætur og
var Ólína Bergljót amma mín
þeirra yngst. Þrjár hinar eldri fóru
vestur um haf en ein, Þórkatla Júl-
íana, varð húsfreyja að Brekku.
Halldóra varð skammlíf, en seinni
kona Guðmundar var Anna María
Friðriksdóttir, ættuð úr Víðidal,
og bjuggu þau enn lengi að Ytra-
Hóli. En er heilsu hans hrakaði og
jafnframt búi fluttust þau til N-
Dakóta ásamt dætram sínum
þrem. Guðmundur var skáldmælt-
ur og liggur eftir hann ljóðakver
útgefið í Winnipeg 1916.
Ólína Bergljót Guðmundsdóttir,
f. að Ytri-Hóli 1863, d. 12.7. 1921,
var tekin í fóstur og alin upp á
hinu ríkmannlega heimili frænda
síns Þórðar Þórðarsonar á Rauð-
kollsstöðum, sótti faðir hennar þó
um skeið það allfast að hún kæmi
vestur um haf á eftir fjölskyldunni.
Héraðshöfðinginn hafði miklar
mætur á Þórkötlu ömmu Ólínu,
móðursystur sinni, og gat hermt
stúlkunni margt af líknarlund
hennar og örlæti. Ásgeir Þórðar-
son og Ólína Bergljót Guðmunds-
dóttir voru skyld í annan og þriðja
lið. Hún var sögð greind kona, orð-
lynd og hjartahlý, fríð sýnum og
fyrirmannleg.
Það stóðu þannig góðir stofnar
að Karli Ásgeirssyni málarameist-
ara og þeim systkinum, hann var
níundi í röðinni, en er ég lít til
baka finnst mér eins og sum
þeirra hafi verið rifín upp með rót-
um úr heimahögum. Samlöguðust
aldrei fullkomlega borgarbragn-
um eins og þau væru hér framandi
gestir er vildu vera til hlés, geðrík
en viðkvæm. Sveitin var alltaf ná-
læg í huga þeirra allra og faðir
minn, sem var þeirra félags-
lyndastur, barðist áratugum sam-
an fyrir friðun náttúruminja á
Snæfellsnesi, era Búðir og Búða-
hraun hér helst til marks um.
Annað sem þau áttu erfitt að
sætta sig við og fylgdi þeim eins
og skugginn, einkum hinum yngri,
var voveiflegt andlát móðurinnar,
það var sú und er aldrei greri um
heilt.
Karl Ásgeirsson bjó frá því um
1940, með sinni stóru fjölskyldu,
konu og sjö börnum, og seinna
barnabörnum, í fallega húsinu að
Stýrimannastíg 10. Einnig hélt
þar lengstum hús systir hans Sús-
anna, prentiðnaðarkona og ein-
hleyp, með eindæmum hænd að
ungum börnum systkina sinna,
sem dáðu og elskuðu hana öll. Var
mér tíðum ráðgáta hvernig Karl
gat haldið þessu stóra húsi, heilli
, d. 1977,
hæð hærra en hús föður míns, og
jafnvel bætt innviði þess eftir því
sem árin liðu, því á stundum var á
brattan að sækja. Eðlilega vora
samskiptin við föður minn mikil,
þeir einu bræðurnir sem ekki
héldu til Vesturheims. Urðum við
Karl með tíð og tíma einkar
hændir hvor að öðrum, í og með
fyrir þá sök að báðir umgengumst
pensla og liti dags daglega, þótt í
ólíkum tilgangi væri. Hér gat
hann kennt mér sitthvað í iðn
sinni er var ungum manni gott
veganesti, einkum hvað snerti að
lakka gluggakistur og sólbekki á
gamla mátann, en það var sann-
kölluð list ef vel átti að vera.
Margar góðar minningar fylgja
Stýrimannastígnum, þangað sem
ég og mitt fólk sótti fagnaði og
átti aðskiljanlegustu erindi á ár-
um áður, þar ríkti hugarþel og
gestrisni forfeðranna og ekki
gerður greinarmunur á fólki. Þeg-
ar ég skrifa þetta er sú helst, að
þar gekk ég snemma á unglings-
árum fyrst að bók eftir Sinclair
Lewis. Babitt, minnir mig að hún
hafi heitið, og þótti mér málfarið
býsna hrátt og skrítið, hafði ein-
faldlega ekki nægan þroska til að
meðtaka það, er nú helst eftirsjá
að að hafa ekki sporðrennt henni
án tafar. Það var einkum eftir
mína fyi’stu sýningu í Lista-
mannaskálanum gamla við
Kirkjustræti vorið 1955, að sam-
skipti okkar Karls urðu drjúg,
hann hafði keypt af mér málverk
og Súsanna tók upp á því að vegg-
fóðra herbergi sitt með grafík og
teikningum. Frá þessum árum
situr sérstaklega í mér er hann
óforvarandis bauð mér á Naustið
og skeggræddi heilt kvöld um
framtíð mína. Hvernig mögulegt
væri að skapa mér varanlega
starfsaðstöðu, vildi helst að ég
færi strax að reisa mér hús og
vinnustofu og skildist mér að
hann yrði þá fljótur á staðinn með
penslana sína og málningu mér til
aðstoðar. Var ég léttur í spori er
leiðir skildi, enda hafði enginn
mér nákominn utan föður míns
talað þannig til mín um dagana.
Karl og María kona hans vora
afar samrýnd og jafn tilfinninga-
ríkur og hann var að eðlisfari tók
hann sér afar næni ótímabært
andlát hennai’ eftir erfið veikindi,
var aldrei samur eftir það. María
var hæglát, traust og væn kona.
Háttur hans var þó ekki að leggja
árar í bát heldur hélt hinu stóra
heimili gangandi áfram.
Fyrir réttu ári héldu hinir fjöl-
mörgu niðjar Karls honum veglega
veislu í tilefni níræðisafmælisins.
Þar var með sanni margt um mann-
inn, hinn aldni halur virðulegur og
léttur á brún, þótt nokkuð væri far-
inn að láta á sjá, starfsdagurinn
langur og strangur. En kannski
hefur það lyft huga hans mest er
hann fékk að vita að leiði bróður
hans, Guðmundar, er féll á frönsku
vígstöðvunum fyrir 81 ári, væri
fundið eftir mikla og áralanga leit.
Reyndust hinir mannskæðu bar-
dagar hafa farið fram við þorpið Vi-
my á milli borganna Lens og Arras.
Vora þar á ferð bróðursonur og al-
nafni Guðmundar, heitinn í höfuðið
á honum, og franskur tengdasonur
hans.
Nú heyra öll þessi svipsterku,
tilfinninganæmu og skapmiklu
systkini liðinni tíð, - en tími og
fjarlægðir era afstæð hugtök, lífið
sértækt og abstrakt.
Bragi Ásgeirsson.
Elsku afi minn. Ég mun sakna
þín sárt. Ég á svo margar yndisleg-
ar minningar af Stýró 10, alveg frá
því ég man eftir mér. Það er ómet-
anlegt fyrir mig að hafa stofnað
mitt fyrsta heimili í húsinu þínu og
búið þar með þér, þó í stuttan tíma
væri. Ég veit að þú ert í góðum
höndum.
Guð blessi þig og ástarþakkir
fyrir allt.
Þín sonardóttir,
María Sig.