Morgunblaðið - 17.04.1998, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
FÖSTUDAGUR 17. APRÍL 1998 35
Nýir norrænir
leikar í breyttri
UNDANFARIN ár
hefur norræn samvinna
breyst mjög. I byrjun
þessa áratugar var
augljós þörf breytinga í
samstariinu. Skipulag-
ið var þungt í vöfum og
ekki mjög skilvirkt, en
einkum voru hinar póli-
tísku aðstæður að
breytast. Fall Berlínar-
múrsins hratt af stað
breytingum, sem í eitt
skipti fyrir öll bundu
enda á hina skörpu tví-
skiptingu, sem var
þvingað upp á Evrópu
með kalda stríðinu. Um
leið hefur samband
Norðurlandanna við önnur Evrópu-
lönd og evrópska samvinnu breyst.
Finnland og Svíþjóð hafa fylgt Dan-
mörku inn í ESB og Island og Nor-
egur hafa með EES-samningnum
tengst ESB á allt annan hátt en áð-
ur.
Þessar breytingar hafa á afger-
andi hátt hnikað til sjónarhorni nor-
rænnar samvinnu. Tengsl Norður-
landa við grannsvæðin og ESB hafa
orðið mikilvægari. Norðurlandaráð
hefur nú þróað umfangsmikla sam-
vinnu við Eystrasaltslöndin, Rúss-
land og ESB. Ráðið er í vaxandi
mæli samhæfíngarafl norræns
framlags, mikilvægur tengiliður
þingmanna og hefur frumkvæði í að
brydda upp á mikilvægum hags-
munamálum þessa heimshluta.
ESB stækkar
Um þessar mundir er verið að
hefja aðildarviðræður við nýja með-
limi ESB. Stækkunin framundan er
sú viðamesta í sögu Evrópusam-
starfsins. Ellefu lönd, þar af tíu,
sem áður tilheyrðu Sovétríkjunum
eða áhrifasvæði þeirra,
knýja nú dyra í ESB.
Viðræðumar og aðild-
arundirbúningur mun
taka sinn tíma og verð-
ur vísast flókið ferh,
bæði fyrir umsóknar-
löndin og ESB, en lítil
ástæða er til að efast
um að öll löndin ellefu
sleppi ekki inn, þó þau
geri það ekki öll um
leið.
Snemma á næstu öld
munu allt að 26 lönd
vera meðlimir í ESB
og kannski vaknar
einnig áhugi hjá fleiri
löndum á að gerast að-
ilar. Hugsum okkur hvaða áhrif
þetta hefði á evrópska og norræna
samvinnu. Svo umfangsmiklu ESB
verður ekki stjórnað frá einum
landfræðilegum punkti. Svo mikill
verður fjöldi pólitískra viðfangsefna
í hinu nýja ESB að ESB-stofnanirn-
ar neyðast til að velja sér viðfangs-
efni af harðvítugri nákvæmni, því
ella mun ákvarðanaferlið einfald-
lega brotna saman.
Hið nýja ESB mun um leið bjóða
upp á hressilega og heillandi, en
einnig yfírþyrmandi fjölbreytni,
ekki aðeins pólitískt og efnhagslega,
heldur einnig menningar- og félags-
lega. Eg álít að það leiði af sér ein-
stakt tækifæri fyrir norræna sam-
vinnu. í nýju og stærra ESB mun
svæðasamstai-fið fá aukna þýðingu.
Þörf er á nýrri verkaskiptingu í
Evrópu, þar sem meðvitað verður
byggt á styrk og sérstöðu svæða-
samstarfsins á hverjum stað.
Grannsvæðin
Norðurlandaráð hefur á síðustu
árum lagt áherslu á að þróa áþreif-
Berit Brorby
Larsen
mogu-
Evrópu
Norræn samvinna, seg-
ir Berit Brarby Lar-
sen, nýtist heima fyrir
og á evrópskum vett-
vangi.
anlegt samstarf við grannsvæðin á
þungvægum sviðum. Mikilvæg for-
senda árangurs hefur verið að taka
upp samskipti og koma á sambandi
við þau. Við höfum einkum beint at-
hyglinni að samvinnu um þróun vel-
ferðar og félagslegra réttinda.
Norðurlandaráð hefur einbeitt sér
að aðstæðum barna í pólitískum og
efnahagslegum kollsteypum
Eystrasaltslandanna og Rússlands.
Mörg böm á grannsvæðum okkar
búa við skelfilegar aðstæður, eins
og grannsvæðanefnd okkar hefur
átt þátt í að varpa ljósi á. Vinnuhóp-
ur undir stjórn sænska þingmanns-
ins Margaretu Israelsson hefur
skilað umhugsunarverðri skýrslu,
er beinir ljósinu að lífsskilyrðum
barna og fjölskyldna á hinu erfíða
umbreytingaskeiði í Eystrasalts-
löndunum og þar hefur skýrslan
vakið miklar umræður. (Áhugasam-
ir geta nálgast hana á vefnum:
www.baltchild.org). Það hlýtur að
vera metnaðarmál, einnig fyrir okk-
ur sem búum við forréttindi Norð-
urlandanna, að gefa nýjum kynslóð-
um kost á mannsæmandi lífi við
bætt uppvaxtarskilyrði. Gerum við
það, leggjum við okkar af mörkum
til að lækna sár kalda stríðsins og
græða okkar hluta Evrópu.
Sambandið við Rússland er und-
irstaða þess að þróa örugga og lýð-
ræðislega Evrópu. Rússland er
mikilvægasti norðlægi samstarfsað-
Hækkun skattleysis-
og frítekjumarka
Á AÐALFUNDI
Félags eldri borgara í
Reykjavík og nágrenni,
sem haldinn var 1.
mars s.l., var samþykkt
eftirfarandi tillaga:
„Við skorum á stjórn-
völd að hækka skatt-
leysismörk
krónur á mánuði og frí-
tely'umark tekjutrygg-
ingar almannatrygg-
inga í samræmi við
það, um 33,63%. Þessi
ráðstöfun mundi lækka
jaðarskatta og jaðar-
áhrif, sem rýra stór-
lega greiðslur til ellilíf-
eyrisþega í dag.“
Ein áhrifamesta aðferðin til að
draga úr jaðarsköttum er að hækka
skattleysismörkin, en þau eru nú
aðeins 59.867 kr. á mánuði hjá elli-
lífeyrisþegum, sem ekki greiða 4% í
lífeyrissjóð, því þeir eru hættir að
vinna. Skattleysismörkin ættu nú að
vera yfír 60.000 kr., en persónuaf-
slátturinn var lækkaður í 23.360 kr.
um s.l. áramót, um leið og skattpró-
sentan lækkaði í 39,02%. Ef skatt-
leysismörkin hækka í 80.000 kr.,
verður persónuafslátturinn 31.216
kr. á mánuði.
Frítekjumark er sú upphæð, sem
maður má hafa í tekjur að undan-
teknum bótum almannatrygginga,
án þess að tekjutryggingin skerðist.
Sá, sem er með hæsta frítekjumark
vegna tekjutryggingar, er einstak-
lingur með greiðslu úr lífeyrissjóði,
en sú upphæð er 28.093 kr. á mán-
uði. Hækki frítekjumarkið um
33,63% eins og skattleysismörkin,
verður það 37.541 kr. á mánuði og
efri mörkin yrðu 99.372 kr. í stað
89.924 kr. á mánuði nú, en þá er
tekjutryggingin komin
niður í 0.
Bótaþeginn fær þá
aðeins 15.123 kr. á
mánuði í ellilífeyri, sem
er alltof lág upphæð,
en það er nú önnur
saga.
Málið er það, að 45%
af tekjum bótaþega,
öðrum en trygginga-
bótum skerða tekju-
trygginguna.
Samsvarandi tölur
hjá hvoru hjóna, sem fá
greiðslur úr lífeyris-
sjóði eru: frítekjumark
19.665 kr. á mánuði og
efri mörk 81.496 kr.
Þessar tölur mundu hækka í 26.278
kr. og 88.109 kr. á mánuði við sömu
hækkun - 33,63%.
Sjá má, að kröfur okkar eru mjög
hógværar, en skerðingarnar eru
samverkandi og eru augsýnilega án
yfirsýnar ráðamanna. Skerðingar-
ákvæði Tryggingastofnunar virðast
beinast að því, að fólki sé haldið
neðan fátækramarka.
Mér er sagt að nefndin, sem er að
endurskoða lögin um almanna-
tryggingar, hafí ekki komið saman í
meira en ár, og hvernig er það með
jaðarskattanefndina, er hún hætt
störfum?
Það virðist því miður satt, sem
sagt er, að nefndirnar eru aðeins
skipaðar til að róa okkur gamla
fólkið, þær eiga ekki að skila nein-
um árangri.
En Pétur Blöndal og Vilhjálmur
Egilsson eru ekki hættir. Nú hafa
þeir lagt fram frumvarp til laga á
Alþingi um flatan 20% skatt á allar
tekjur. Þeir gera ekki ráð fyrir
neinum skattleysismörkum.
Hækkun skattleysis-
marka og frítekju-
marks tekjutryggingar
er, að mati Margrétar
H. Sigurðardóttur,
kjörin leið til að verja
kjör aldraðs fólks - og
draga úr neikvæðum
áhrifum jaðarskatta.
Hvemig á maður með 60.000 kr. í
tekjur á mánuði, sem hefur ekki
borgað skatt, að borga 12.000 kr. í
skatt á mánuði?
Hver treystir sér til að lifa af
48.000 kr. á mánuði? Þetta frum-
varp er sniðið fyrir hátekjumenn,
því enginn á að greiða nema 20% af
tekjum í skatt.
Eg vona bara, að þetta frumvarp
verði kolfellt á Alþingi. Nær væri að
leggja fram framvarp til laga um
fleiri skattþrep, þannig að hátekju-
menn greiði hærri skatt af hluta
tekna sinna eins og tíðkast í ná-
grannalöndunum.
Við eldri borgarar, sem erum bú-
in að leggja stóran skerf í þjóðarbú-
ið í gegnum árin, fórum aðeins fram
á það að fá að lifa mannsæmandi lífi
af okkar litlu eftirlaunum, án þess
að það sé sífellt verið að skerða hlut
okkar með sköttum og öðrum að-
gerðum.
Höfundur er viðskiptafræðingur og
varaformaður Félags eldri borgara
{ Reykjavík.
Margrét H.
Sigurðardóttir
ili ESB og mikilvægasta grann-
svæði okkar. Öryggispólitísk áskor-
un Evrópu, umfangsmikill umhverf-
isvandi og síðast en ekki síst réttlát
og sjálfbær velferðarþróun allrar
Ewópu eru allt liðir, er kreíjast
aukinnar samvinnu okkar við Rúss-
land. Hér geta Norðurlöndin gegnt
lykilhlutverki sem tengiliður, ná-
granni og samstarfsaðili.
Það verður eitt meginverkefna
Norðurlandaráðs að tryggja að hið
pólitíska breytingarferli er einkenn-
ir Evrópu nái einnig til norðlægustu
svæðanna. Heimskautssvæðin,
nyrsti hluti Noregs, Svíþjóðar og
Finnlands og Barentshafssamstarf-
ið verða hornsteinar framlags okkar
á grannsvæðunum. Skynsamleg
nýting hinna miklu náttúruauðlinda
og umhverfísvandi gera það nauð-
synlegt að öll Evrópa láti þessi
svæði til sín taka.
Norðurlöndin í ESB
Samstarf Norðurlandanna stend-
ur á traustum grunni og hefur
hljómgrunn meðal almennings, sem
mikið af alþjóðlegri samvinnu skort-
ir. Tungumál okkar gera okkur öll-
um kleift að tengjast yfir landa-
mæri, óháð aldri, menntun og fé-
lagslegum bakgrunni. Norðurlöndin
eru nátengd og náin hvert öðru. í
norrænu samstarfi höfum við án
nokkurs bægslagangs hrint í fram-
kvæmd breytingum, sem ESB hefur
fyrst nýlega teldst á við. Norræna
vegabréfasambandið komst á
snemma á sjötta áratugnum. Nú
fyrst, 40 árum síðar, er Schengen-
samstarfið tilraun til að skapa víð-
tæka hliðstæðu þess. Á Norðurlönd-
um höfum við tryggt almenningi bú-
setu- og atvinnuréttindi að eigin vali
í öllum löndunum. Aðfluttur nor-
rænn borgari hefur sömu félagslegu
réttindi og innfæddur og hefur þar á
ofan sjálfkrafa kosningarétt í sveit-
arstjómarkosningum.
Norræn samstaða og löng sam-
starfshefð er okkur mikill akkur á
leiðinni inn í hina nýju Evrópu.
Bæði okkar vegna og til að þrýsta á
um jákvæða þróun Evrópu eigum
við að viðhalda nánu samstarfi okk-
ar í ESB. Ég álít ESB hafa þörf á
„norrænu vítamínunum", eins og
Willy Brandt orðaði það.
Efid samvinna
Eftir að við höfum endurskipu-
lagt starf okkar er norræn sam-
vinna að mínu mati á nýrri og mikil-
vægri braut. Það er að sjálfsögðu
opið ferli og engin ástæða til að álíta
að endurbótunum sé lokið. En það
er trú mín að norrænt samstarf sé
mikilvægt og verði æ mikilvægara í
tímans rás.
Norðurlandaráð á að vera vett-
vangur, er með áþreifanlegum póli-
tískum aðgerðum leiðir til árangurs,
sem löndin geta ekki náð hvert um
sig. Það á að vera svið umræðu,
þekkingar- og reynslumiðlunar,
sem samanlagt stuðlar að betri póli-
tískum ákvörðunum en löndin geta
tekið hvert fyrir sig. Norðurlanda-
ráð á að vera samkomuvettvangur
og hafa frumkvæði að samstarfi
Norðurlanda, grannsvæðanna og
öðru svæðasamstarfi.
Verkefni okkar er að tryggja að
Norðurlandaráð verði ekki stofnun
handan daglegs lífs almennings og
pólitísks ferlis raunveruleikans,
heldur að okkur takist að flétta
þetta saman í eina heild, þar sem
forskot hvers og eins okkar á ólík-
um sviðum nýtist. Norræn sam-
vinna hefur eflst og enduraýjast
undanfarin ár og er nú nútímalegri
og sterkari en áður. Breytingarferl-
in, sem einkenna Evrópu, geta
hnikað norrænni samvinnu í brenni-
depil þróunarinnar.
Höfundur er Stórþingsmaður og
forseti Norðurlandaráðs.
KFUM
lyKFUK
Fríks félög
fyrir hressa krakka!
Einnig er tekið við skráningum
í símum 588-8899 og 588-1999.
Flokkaskrá sumararins mun birtast
í sunnudagsblaði Morgunblaðsins.
Hana er einnig að finna á bls. 629
>. í textavarpi sjónvarpsins
l og á heimasíðu KFUM og KFUK,
‘ www.kfum.is.
Skráning í sumarbúðirnar í Vatnaskógi
hefst mánudaginn 20. apríl kl. 8:00
í húsi KFUM og KFUK við Holtaveg.
Skráning í sumarbúðirnar Kaldárseli, Vindáshlíð, Ölveri
og Hólavatni hefst miðvikudaginn 22. apríl kl. 8:00.
WICANDERS
GUMMIKORK w
í metravís
• Besta undirlagið fyrir trégólf
og linoleum er hljóðdrepandi,
eykur teygjanleika gólfsins.
• Stenst hjólastólaprófanir.
j rúllum - þykktir 2.00 og 3.2 mm.
• Fyrir þreytta fætur.
GUMMIK0RK róar gólfin nidur!
PP
&co
fc>. ÞORGRÍMSSON & CO
ARMUIA 29 • PÓSTHOLF 8360 • 128 REYKJAVÍK
SIMI 553 8640 568 6100