Morgunblaðið - 17.04.1998, Blaðsíða 28

28' FÖSTUDAGUR 17. APRÍL 1998
MÓ'RÖÚftBLÁÖÍÐ
LISTIR
Myndir og
minningar
Huldu Hákon
Morgunblaðið/Ásdís
EITT verkanna á svningu Huldu Hákon í Galleríi Sævars Karls.
MY]\PL1ST
Sjónþing Goróubergs
LÁGMYNDIR
HULDA HÁKON
Opid virka daga frá 9.00 til 21.00;
föstudaga frá 9.00 til 19.00, laugar-
daga og sunnudaga 12.00 til 16.00.
Aðangur ókeypis. Til 17. maí.
EFTIR nokkurt hlé hafa Sjón-
þing Gerðubergs aftur hafið göngu
sína, með sama sniði og áður. Nú er
það Islenska menningarsamsteyp-
an art.is, sem stendur fyrir sjón-
þingum í samvinnu við Gerðuberg,
en potturinn og pannan á bak við
sjónþingin er sem fyrr Hannes Sig-
urðsson. Að þessu sinni er sjónum
beint að Huldu Hákon og þinginu
var fylgt úr hlaði með yfirlitssýn-
ingu í Gerðubergi og einkasýningu
með nýjum verkum í Galleríi Sæv-
ars Karls. Sjónþingin hafa aðallega
gengið út á það að listamaður rekur
sína eigin sögu með aðstoð Hannes-
ar og tveggja aðstoðarmanna sem
stinga inn athugasemdum. Að
þessu sinni voru það Halldór Bjöm
Runólfsson og Egill Helgason sem
uppfylltu það hlutverk og gerðu vel.
Sjónþingin eru að mörgu leyti gott
framtak, þar sem markmiðið er að
skoða feril þekktra íslenskra mynd-
listarmanna með hliðsjón af lífs-
hlaupi þeirra, viðhorfum og áhrifa-
völdum. Það kemur því ekki á
óvart, eins og við er að búast af
okkur Islendingum, að áherslan
verður á persónu listamannsins og
nánasta umhverfi og oft verður
minna úr umfjöliun um myndlist-
ina. Þama kemur þó ýmislegt fram
inn á milli sem vert er að halda til
haga og getur varpað ljósi, ekki að-
eins á feril listamannsins heldur
einnig samferðamanna.
I tilefni af sjónþinginu er svo
stofnað til yfirlitssýningar á verk-
um Huldu Hákon, og vekur sá
þáttur þessarar framkvæmdar
meiri efasemdir. Vettvangur fyrir
sýninguna er anddyri í kjallara
Gerðubergs, í kringum stigagang
og fyrir framan almenningssalemi.
Lágt er til lofts og lítið samfellt
veggpláss. Þetta dugar engan veg-
inn sem aðstaða fyrir sýningu af
þessu tagi. Fyrir þá sem þekkja vel
til verka Huldu þá er þetta lítið
annað en upprifjun, eða sýnidæmi
íyrir þá sem vom á þinginu. En
íyrir aðra þá gefur sýningin alls
ekki sanngjama mynd af ferli
Huldu. Vegna plássleysis fæst ekki
yfirsýn yfir ýmis skeið á ferlinum,
né heldur samhengi og þróun á
milli þeirra. Eg get ekki ímyndað
mér að það hafi verið sérstaklega
auðvelt hlutverk, né heldur örvandi
fyrir Huldu, að velja verk inn í
skúmaskot Gerðubergs. Ef það á
að vera áframhald á sýningum í
tengslum við sjónþing á þessum
stað er ljóst að art.is verður að
velja listamenn sem gera verk sem
hugsanlega passa inn í þennan
þrönga ramma, og vandast þá val-
ið.
Hulda Hákon er í hópi bestu
listamanna þjóðarinnar frá þessu
tímabili. Verk hennar eru persónu-
leg, hún hefur farið eigin leiðir og
haldið sínu striki. Verkin em mjög
aðgengileg; fígúratívar myndir, lit-
ríkar, með oft á tíðum glettnum og
absúrd textum. Mig gmnar að svo-
lítil tilhneiging hafi verið til að taka
þeim sem augljósum og frekar ein-
földum. Eg hef til dæmis aldrei
verið fyllilega sáttur við þá túlkun
á verkum hennar að þau séu frá-
sagnarleg, að hlutverk þeirra sé
fyrst og fremst lýsandi, eins og
kemur fram í kynningu, að hún
hafi leitað „fanga í íslenskum frá-
sagnarheimi og skapað nýjar goð-
sögur og ævintýri“. Þetta virðist
vera nokkuð útbreidd skoðun. Á
sjónþinginu kom hins vegar fram
að hún hefði, á námsámm sínum í
New York í byrjun níunda áratug-
arins, heillast af sýningu á suður-
amerískri alþýðulist, þar sem áber-
andi var hið sérkennilega samspil
mynda og texta, sem hefur verið
einkennandi fyrir verk hennar.
Einnig benti Halldór Bjöm Run-
ólfsson á skyldleika við íslenska al-
þýðulist frá fyrri öldum, heimatil-
búnar altaristöflur og útskurð. En
það er ekki sagnaheimur alþýðu-
listar sem skiptir mestu hér heldur
það hlutverk sem myndir gegna í
lífi fólks, t.d. fyrir trúarlíf, hjátrú,
tilbeiðslu og minningar.
Eg held að Huldu hafi verið of-
arlega í huga vanmáttur mynda og
orða þegar kemur að því að lýsa
persónulegri reynslu. Þeir hlutir
sem líta út fyrir að vera yfirborðs-
kenndir gegna ekki endilega yfir-
borðskenndu hlutverki í lífi fólks.
Það er ekkert auðvelt eða einfalt
við að lýsa því sem skiptir einstak-
ling máli. Og kannski geta myndir
lítið gert annað en að staðfesta það
sem býr innra með manni, vera vís-
bending um trú, vilja eða kenndir
gagnvart því sem er manni kært.
Þess vegna er það hugurinn sem
íylgir máli, sem er svo mikilvægur
í alþýðulist, frekar en nákvæmni
og dýpt lýsingarinnar.
Mannamyndir hennar eru oft
eins og líkneski og vúdú-dúkkur,
og manni dettur í hug postularnir
og englamir, sem standa stífir eins
og herfylking á stöllum utan á got-
neskum dómkirkjum. Staðgenglar
hugsana og minninga mætti kalla
þessar líflausu grímur.
Verk Huldu eru oft á tíðum eins
og minningarskildir með áletrun-
um, brjóstmyndir af fólki og dýr-
um. Það er yfirleitt einkenni á
minningarskjöldum að mynd og
texta er ekki endilega ætlað að lýsa
því sem minnast skal, heldur
tengja þá sem eiga minninguna
sterkar við uppruna þeirra, og
tengja fólk saman um minninguna.
Þess vegna geta verið undarleg eða
handahófskennd tengsl milli mynd-
ar og texta, og myndar og minning-
ar, sem hafa enga þýðingu fyrir
aðra en þá sem þekkja tilefnið.
Fyrsta verkið þar sem Huldu
fannst að hún staðfesti sig sem
sjálfstæðan myndlistarmann er
einfaldlega mynd af íslenskri rollu
úti á túni með íslenska fánann uppi
á grasigrónum hól í bakgrunni. Það
er varla hægt að hugsa sér klisju-
kenndara myndefni. En ég held að
með þessari mynd og mörgum
fleiri, þar sem þjóðleg minni koma
fyrir, sé Hulda ekki að gera gys að
klisjum í íslenskum sagnaheimi.
Þegar öllu er á botninn hvolft,
hvemig á þá að lýsa heimþrá,
söknuði, ættjarðarást nú á dögum,
öðruvísi en það verði klisjukennt?
Og eigum við að hafa samviskubit
vegna þess, og bæla hana með okk-
ur því við getum ekki fundið nógu
trúverðuga tjáningu á henni? Oft
liggur einhver tvíræðni í loftinu í
rnyndum Huldu, sem gerir þær
stundum kuldalegar. Nema að
þetta sé skyldara því æðruleysi
sem er að finna í alþýðulist þar
sem ekki þykir við hæfi að bera til-
finningar sínar á torg með látum.
Rauði þráðurinn í verkum Huldu
er ef til vill sá að við séum fangar
eða fómai-lömb orða og mynda,
sem færa hugsanir og kenndir sem
búa að baki oft í fáránlegan búning.
Leikmað-
ur nr. 3
Gallerí Sævars Karls
LÁGMYNDIR
HULDA HÁKON
Opið á verslunartíma. Aðgangur
ókeypis. Til 12. maí.
BÚNINGUR var síðasta orðið í
umsögninni hér að ofan og búning-
ur ætti líklega að vera fyrsta orðið
sem notað er um þessa sýningu. Á
einkasýningu Huldu Hákon í Gall-
eríi Sævars Karls, sem haldin er á
sama tíma, er íslenski íþróttabún-
ingurinn í hávegum hafður. Þar
gefur að líta röð brjóstmynda af
föngulegum íþróttaköppum í hin-
um ýmsu búningum íslenskra
íþróttafélaga.
Hér em ekki á ferðinni portrett
af einstökum íþróttahetjum heldur
er það öllu fremur manngerðin
„íþróttamennið“, ímynd karl-
mennsku, hreysti og hugdirfsku nú
á tímum, sem er viðfangsefnið.
Iþróttamenn em átrúnaðargoð
(sumir hverjir a.m.k.), og sem
átrúnaðargoð em þeir lifandi mynd
einhvers sem menn líta upp til og
dá.
I þessari sýningu gætir aftur-
hvarfs til mannamyndanna, sem
Hulda er þekkt fyrir. Nema að hér
fylgja engar áletranir, aðrar en
þær sem tilheyra búningunum. Það
liggur við að íþróttamenn í dag séu
jafn skrautlegir og riddarar á mið-
öldum, sem sóttu munstur og
merki sinna búninga til flókins
kerfis skjaldarmerkjafræði, sem
átti rætur að rekja til lénsskipu-
lags, þar sem menn bára utan á sér
merki um þjóðfélagstign og holl-
ustueiða. Þannig má segja að
íþróttamenn sæki fyrirmyndir að
búningum sínum til lénsskipulags
miðalda, og það sama má kannski
segja um keppnisandann, dreng-
skapinn og hollustuna.
Hér er sama látleysið í fram-
setningu á lágmyndunum sem ein-
kennir verk Huldu, íþróttamenn-
irnir era hvorki hafnir á stall né
ýktir eða afskræmdir. Þannig er
áhorfandanum gefinn kostur á því
að líta á hlutleysið ýmist sem kald-
hæðni eða aðdáun. Þetta er fín sýn-
ing hjá Huldu Hákon, einfóld en
samt svo tvíræð, eins og við er að
búast af henni.
Gunnar J. Árnason
Morgunblaðið/Silli
INGVAR Þorvaldsson við eitt verka sinna.
Ingvar sýnir á Húsavík
Húsavík. Morgunblaðið.
INGVAR Þorvaldsson listmálari
hélt sína 27. einkasýningu í Safna-
húsinu á Húsavík um páskahelg-
ina og sýndi þar 46 verk, unnin
með vatnslitum og oliu.
Mikil aðsókn var að sýningunni
og sáu hana um sjö hundruð
manns, eða fjórðungur bæjarbúa.
Vottur þess hve vel listamann-
inum var tekið er það að hann
seldi helming þeirra verka, sem á
sýningunni voru.
Fagott og píanó
á flakk
FRAMUNDAN era fernir tónleik-
ar hjá Rúnari H. Vilbergssyni
fagottleikara og Guðríði St. Sigurð-
ardóttur píanóleikara.
Fyrstu tónleikarnir verða laugar-
daginn 18. april kl. 16 í Stykkis-
hólmskirkju. Sunnudaginn 19. apríl
kl. 16 verða þau með tónleika í
Reykholtskirkju. Á sumardaginn
fyrsta, hinn 23. apríl, verða þau í
Isafjarðarkirkju og hefjast þeir tón-
leikar kl. 20.30. Fjórðu og síðustu
tónleikamir að sinni verða í Lista-
safni íslands sunnudagskvöldið 26.
apríl kl. 20.30.
Efnisskrá tónleikanna er fjöl-
breytt. Þau flytja sónötur eftir Tel-
emann og Ríkarð Ö. Pálsson, en
sónata þess síðamefnda er samin
fyrir þau Rúnar og Guðríði. Auk
þess leikur Rúnar einleiksverk fyrir
fagott sem Jónas Tómasson samdi
fyrir hann. Þá verður Fantasíu-
stykki eftir Robert Schumann á
efnisskránni og nokkur íslensk
sönglög þar sem fagottið kemur í
stað einsöngvara. Að lokum flytja
þau Solo de concert eftir franska
tónskáldið Gabriel Pierné.
Rúnar stundaði nám í fagottleik
hjá Sigurði Markússyni við Tónlist-
arskólann í Reykjavík og lauk það-
an einleikaraprófi vorið 1979. Síðan
hélt hann til Hollands þar sem hann
var við Sweelinck Conservatorium í
Amsterdam hjá Joep Terwey. Rún-
ar hefur starfað á íslandi síðan 1983
með ýmsum hljómsveitum og hljóð-
færahópum, m.a. Kammersveit
Reykjavíkur og Hljómsveit ís-
lensku óperannar. Hann hefur verið
meðlimur Sinfóníuhljómsveitar ís-
lands frá 1988.
Guðríður lauk einleikaraprófi frá
Tónlistarskólanum í Reykjavík
vorið 1978 og hlaut meistaragráðu í
píanóleik frá tónlistardeild háskól-
ans í Ann Arborg í Michigan árið
1980. Síðar sótti hún einkatíma í pí-
anóleik hjá Giinter Ludwig, pró-
fessor við Tónlistarháskólann í
Köln. Guðríður hefur haldið fjölda
tónleika bæði hér heima og erlend-
is ýmist sem einleikari eða með
öðra tónlistarfólki. Hér á landi hef-
ur hún verið einleikari með Sinfón-
íuhljómsveit íslands og leikið m.a.
á vegum Tónlistarfélagsins,
Kammersveitar Reykjavíkur og
Gerðubergs.