Morgunblaðið - 16.09.1987, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 16. SEPTEMBER 1987
Herinn er klofinn
og mesta hættan
kemur innan frá
- segir yfirmaður vaniarmála á Filippseyjum
Manila, Reuter.
EMBÆTTISMENN á Filippseyjum voru í gær harðorðir i garð and-
stæðinga Corazons Aquino forseta, en bættu við að endurskipulagn-
ing stjórnar eyjanna gæti dregist. Noel Soriano, yfirmaður
öryggisráðs Filippseyja, sagði að leiðtogi þeirra, sem gerðu bylting-
artilraunina 28. ágúst, væri lygari. Lét hann að því liggja að fimmta
tilraun hersins til valdaráns frá því að Aquino komst til valda hefði
notið öflugs stuðnings stjórnmálamanna.
verði tekið á uppreisnarmönnum en
Soriano nefndi engin nöfn, en sagði
að Gregorio Honasan ofursti, sem
varð þjóðarhetja er Aquino komst til
valda árið 1986 og Ferdinand Marcos
fór í útlegð, hefði aldrei leitt uppreisn-
armennina „ef ekki hefðu verið
samsærismenn, sem voru reiðubúnir
að gerast nýir einvaldar í landinu,
bak við tjöldin". Ummæli Sorianos
eru talin bera því vitni að harðar
Carl I. Hagen, formaður Framfaraflokksins, fagnar kosningasigrinum ásamt Eli, konu sinni.
Reuter
Boða mótmælaflokkarnir nýja
tíma í norrænum stjórnmálum?
Ósló, Reuter.
NÝ tegund pólitískra öfga er nú farin að vega að ofur-
valdi gömlu stjórnmálaflokkanna á Norðurlöndum en
þeir hafa löngum lagt megináhersluna á málamiðlanir
og reynt að komast hjá erfiðum ágreiningsmálum.
Að loknum sveitarstjómarkosn-
ingunum á mánudag er norski
Framfaraflokkurinn, sem vill lækka
skatta og minnka fló
ttamannastrauminn til landsins,
þriðji stærsti stjómmálaflokkurinn
í landinu. Er fylgisaukning hans
staðfesting á pólitískum tilhneig-
ingum, sem komu vel í ljós í
nýafstöðnum þingkosningum í Dan-
mörku.
„Það er augljóst, að við van-
mátum Framfaraflokkinn. Hann er
afl, sem taka verður tillit til,“ sagði
Gro Harlem Brundtland forsætis-
ráðherra og leiðtogi Verkamanna-
flokksins eftir kosningamar í
Noregi og helsti andstæðingur
hennar, Rolf Presthus, leiðtogi
Hægriflokksins, sagði í gær, að
hann ætlaði ekki að leita eftir end-
urkjöri í það embætti. Þessir flokkar
tveir og systurflokkar þeirra í Dan-
Sovétríkin:
Pasternak
hlýtur upp-
reisn æru
Moskvu, Reuter.
MAXÍM Gorkí-leikhúsið í
Leníngrad ætlar að setja upp
leikgerð skáldsögnnnar Dr.
Zivago eftir Boris Pastemak, en
verkið var bannað í Sovétríkjun-
um árið 1950.
Sagan, sem er ástarsaga, sem
gerist í byltingunni 1917, hefur
nýverið hlotið náð fyrir augum sov-
éskra yfirvalda eftir að hafa verið
bönnuð í 37 ár. Pastemak hlaut
bókmenntaverðlaun Nóbels fyrir
verkið árið 1958, en var neyddur
til að afþakka verðlaunin. Hann
lést í útlegð árið 1960.
Pastemak er þekktastur í Sovét-
ríkjunum fyrir ljóð sín, en nú fá
Sovétmenn að kynnast skáldsög-
unni, sem hann er frægur fyrir á
Vesturlöndum. Leikverkið verður
sýnt í Leníngrad, en ráðgert er að
bókin komi út á næsta ári. Einnig
er í ráði að gera heimili Pastemaks
að safni svo sem títt er um heimili
látinna skálda.
mörku voru þeir, sem mestu töpuðu
í kosningunum.
Gömlu, stóru flokkamir á Norð-
urlöndum hafa löngum talið það sér
til tekna að geta samið um ýmis
meginmál eins og vamarmál og
utanríkismál en margir hafa þó
orðið til að gagnrýna þessa mála-
miðlunarstefnu og segja, að hún
útiloki í raun pólitíska umræðu. Svo
er að sjá sem ný kynslóð kjósenda,
sem óánægðir eru með gömlu flokk-
ana, standi að mestu á bak við þær
breytingar, sem nú eru að verða á
norrænum stjómmálum.
Mótmælaflokkamir, sem reyna
að höfða til nýrra kjósenda, em af
allt öðm sauðahúsi. Þeir em m.a.
Framfaraflokkurinn í Noregi og
Danmörku, sem em mjög hægri-
sinnaðir, og Fælles Kurs í Dan-
mörku en stofnandi hans er Preben
Möller, fyrmm félagi í Kommún-
istaflokknum og nokkurs konar
sjálfskipaður Hrói höttur í dönskum
stjómmálum.
„Þeir hafa komið sér upp eins
konar þjóðemisstefnu, sem beinist
gegn útlendingum. Báðir þessara
dönsku flokka virðast dálítið hallir
undir alræðishyggju — hér er um
að ræða lýðskrumaraflokka," sagði
Ole Borre, prófessor í félagsvísind-
um við háskólann í Árósum.
Allir flokkamir þrír vilja tak-
marka fólksflutninga til landanna
en það mál er mjög viðkvæmt á
Norðurlöndum, sem hafa skotið
slq'ólshúsi yfir þúsundir flótta-
manna og lengi stært sig af
umburðarlyndi í kynþáttamálum.
Framfaraflokkurinn í Noregi
undir forystu hins litríka Carls I.
Hagen fékk 12,2% atkvæða í kosn-
ingunum á mánudag og vann mest
á í bæjum og borgum og meðal
nýrra kjósenda. „Fólk er orðið leitt
á gömlu flokkunum og Hagen talar
til þess á máli, sem það skilur,"
sagði Reiduun Söraas, 19 ára göm-
ul og skrifstofustjóri Framfara-
flokksins í Ósló.
í Svíþjóð er enginn mótmæla-
flokkur á borð við þá, sem hér hafa
verið nefndir, en frammámenn jafn-
aðarmanna þar í landi hafa farið
hörðum orðum um efnishyggjuna,
sem þeim finnst einkenna afstöðu
unga fólksins. Norski Framfara-
flokkurinn, sem á aðeins tvo menn
á þingi, er samt sem áður í oddaað-
Flokkur % Munurfylgis Munurfylgis miðað við miðað við sveitastjóm- þingkosning- arkosn. ’83 ar ’85
Verkamannaflokkurinn 36,2 -2,8 -4,7
Hægri flokkurinn 23,6 -2,8 -6,9
Kristilegi þjóðarflokkurinn 8,0 -0,7 -0,2
Miðflokkurinn 6,9 -0,3 +0,3
Framfaraflokkurinn 12,2 +5,8 +8,5
Sósíalíski vinstriflokkurinn 5,7 +0,3 -0,2
Venstre 3,2 +0,1 +1,1
Rauða kosningabandalagið 1,3 +0,1 +0,7
Fijálslyndi þjóðarflokkurinn 0,4 -0,1 +0,1
Kommúnistaflokkurinn 0,3 -0,1 +0,1
Sameiginlegir framboðslistar Venstre0,9 +0,1 og Fijálslynda þjóðarflokksins +0,5
stöðu og olli því, að ríkisstjóm
borgaraflokkanna varð að fara frá
á siðasta ári. í Danmörku tvöfald-
aði Framfaraflokkurinn fylgi sitt
og er hann nú einnig í oddaaðstöðu
á þingi.
áður var talið. Ofurstinn er nú hund-
eltur flóttamaður, en honum hefur
tekist að skjóta þeim, sem eru á
hælum hans, ref fyrir rass hvað eftir
annað.
„Ég hefði gaman af að vita hvaða
völd hann hefði í herforingjastjóm,
sem sett hefði verið á fót hefði honum
tekist að steypta stjóminni," sagði
Soriano.
Honasan kveðst ekki ætla að gef-
ast upp. Hann heldur því fram að
uppreisnin hafi verið gerð til þess að
vekja athygli á þvi að herinn ætti
um sárt að binda.
Vinstri sinnaðir skæruliðar hafa
gert sýnu fleiri árásir á stjómarherinn
eftir að byltingartilraunin var gerð í
ágúst. Aftur á móti telur yfirmaður
vamarmála á Filippseyjum, Rafael
Ileto, að meiri hætta stafi af hemum.
Ileto sagði á lokuðum fundi með yfir-
stjóm hersins á mánudag að herinn
þyrfti að standa sameinaður til þess
að stjóm Filippseyja gæti hrundið
sókn vinstri og hægri öfgamanna.
„Um þessar mundir kemur mesta
hættan innan frá,“ sagði Ileto og
bætti við: „Ef við getum ekki bætt
úr þessu ástandi er þjóðin í mikilli
hættu."
Skæruliðar, sem í átján ár hafa
reynt að ná völdum á Filipseyjum,
telja að klofningurinn innan hersins
muni leiða til þess að um næstu alda-
fnót sitji kommúnistar við stjómvöl-
inn. Eins og áður sagði hafa
skæruliðar kommúnista færst í auk-
ana og búast þeir við að stuðningur
við þá aukist eftir því sem stjóm
Aquinos verður fyrir fleiri áföllum.
„Við erum þess fullvissir að margt
muni breytast áður en öldin er á
enda. Stjómmálaástandið er með
þeim hætti að búast má við stóraukn-
um stuðningi við Lýðræðislegu
þjóðfylkinguna," sagði ónafngreindur
leiðtogi fylkingarinnar (NDF).
Hvalveiðimálið:
Sem myllusteinn um
háls Bandarílgastjórnar
- segir aðstoðarutanríkisráðherra Bandaríkjanna
ívar Guðmundsson, Washington, D.C.
HVALVEIÐAR íslendinga og deilan um þær við Bandaríkjamenn
komu til tals á blaðamannafundi hjá frú Rozanne L. Ridgeway, sem
nýlega var skipuð aðstoðarutanríkisráðherra Bandaríkjanna.
Ridgeway bauð völdum fámennum blaðamannahóp frá Evrópulönd-
um tíl skrafs og ráðagerða á skrifstofu sinni sl. föstudag, en fruin
annast aðallega málefni, sem skipta Evrópulönd og Kanada.
Ridgeway ræddi aðallega um heimsókn utanrikisráðherra Sovét-
Rússlands til Washington í þessari viku og líkindi fyrir leiðtogafundi
þeirra Ronalds Reagan, Bandaríkjaforseta og Mikhails Gorbachev,
Sovétleiðtoga, hér i Bandaríkjunum á árinu. Einnig var rætt um
afvopnunarmál og Persaflóastríðið.
Hvalveiðar íslendinga bárust í tal spurningunni beint, en sagði:
á blaðamannafundinum er blaða-
menn notuðu tækifærið til að spyija
frú Ridgeway spuminga, sem
snerta málefni, sem á döfinni eru
milli þjóða þeirra og Bandaríkjanna.
Fréttaritari Morgunblaðsins
spurði: „Er það raunverulega hugs-
anlegt, að Bandaríkjastjóm grípi til
viðskiptalegra eða efnahagslegra
refsiráðstafana gagnvart Islandi,
ef íslendingar halda áfram að
stunda hvalveiðar í samræmi við
samþykktir Alþjóðahvalveiðiráðs-
ins?“
Frú Ridgeway svaraði ekki
„Sem stendur fara fram miklar
viðræður um þetta alvarlega vanda-
mál við íslensku ríkisstjómina. Ég
mun því virða þá viðurkenndu reglu
í sammningaumleitunum, að forð-
ast getgátur í miðjum kiíðum um
afdrif eða endalok. En ég vil nota
spuminguna, sem tækifæri til að
benda á, að það eru gildandi lög í
Bandaríkjunum, sem byggjast á
skoðunum almennings á hvalveið-
um og hvölum. Það er þess vegna
ekki um að ræða stefnu ríkisstjóm-
arinnar í þessu máli heldur eru það
ráðstafanir löggjafarvaldsins, sem
hér um ræðir."
„Það er nauðsyn fyrir okkur að
ræða þetta mál við Islendinga og
við eigum í viðræðum við þá eins
og er um hagsmuni íslands og um
hagsmuni Bandaríkjanna. Við verð-
um að hafa augastað á hagsmunum
beggja aðila. Við emm ákveðin að
halda þeim umræðum áfram þar til
yfir lýkur."
„Sambandið við ísland er okkur
þýðingarmikið. íslendingar em
bandamenn okkar og ég vona, að
Islendingar séu sama sinnis gagn-
vart Bandaríkjunum."
„Við ætlum ekki að rasa um ráð
fram í þessu máli. Það er önnur
ástæða fyrir því, að ég vil ekki spá
í endalokin. Þetta er alveg ótrúlega
flókið mál og erfítt viðureignar. Það
hefir verið sem myllusteinn um
háls okkar lengur en bara á þessu
ári. Ég tel, að við verðum að vinna
sleitulaust að viðunandi lausn máls-
ins fyrir báða aðila og það er ætlun
okkar að gera það,“ sagði frú
Ridgeway að lokum.