Morgunblaðið - 16.09.2005, Blaðsíða 32

32 FÖSTUDAGUR 16. SEPTEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
SIGURÐUR Jónsson, fram-
kvæmdastjóri Samtaka verslunar
og þjónustu skrifaði grein í blaðið
sl. föstudag sem hann kallaði
„rugl og rangindi um kostnað
vegna greiðslumiðl-
unar“. Gott er að
ræða þessi mál sem
og önnur af skynsemi
og hógværð, en eng-
um er gerður greiði
með efnistökum Sig-
urðar.
Greiðslumót-
takendur hafa
frjálst val
Hann fullyrðir að
evrópskir bankar
þvingi móttakendur
greiðslna með
greiðslukortum til viðskipta við
tiltekna banka í heimalandinu
(færsluhirða). Þetta er rangt og
það veit Sigurður. Evrópski mark-
aðurinn er frjáls. Í lok árs 2002
bættist t.d. nýr aðili í hóp þjón-
ustuaðila greiðslumóttakenda hér
á landi, fyrirtækið PBS í Dan-
mörku sem taldi ávinning af starf-
semi á okkar litla markaði. Starf-
semi þess hér er dæmi um frelsið
sem ríkir. Allir færsluhirðar Evr-
ópu innan VISA geta starfað á Ís-
landi hafi þeir áhuga á því. Á
sama hátt geta greiðslumóttak-
endur hér átt viðskipti við færslu-
hirða staðsetta í öðrum Evrópu-
löndum, ef þeir kjósa svo.
Kostnaður við greiðslumiðlun
er inni í vöruverði
Annað atriði sem Sigurður ræð-
ir er kostnaður greiðslumiðlunar.
Honum finnst að þeir sem greiða
með greiðslukortum eigi öðrum
fremur að fá viðbótarkostnað ofan
á auglýst verð. Á þetta reyndi hér
á sínum tíma og féll í málinu dóm-
ur í Hæstarétti sem bannaði þessa
aðferð. Röksemd Sigurðar fyrir
þessu er tvenns konar. Hann segir
að kaupandinn eigi að greiða
kostnað sem fylgir greiðsluform-
inu og þessi mál eigi að vera
gegnsæ!
Gegnsæi vöruverðs
meðlima SVÞ
Hingað til hefur aldrei verið
tekinn kostnaður í bankakerfinu
vegna greiðslu með reiðufé. Það
er ekki vegna þess að slík
greiðsluaðferð kosti ekkert, – síð-
ur en svo. Hún er dýr en hefur
aldrei verið verðlögð hér. Vissu-
lega er löngu kominn tími til þess
að það sé gert. Um gegnsæið er
það að segja, að VISA Ísland hef-
ur opinbera verðskrá fyrir þjón-
ustuna og væri óskandi að slíkt
væri siður allra félaga
SVÞ. Það er gott að
gera kröfur til ann-
arra en maður ætti
jafnframt að hafa það
hugfast að gera sömu
kröfur til sjálfs sín
eða sinna. Fyrir
mörgum árum síðan
sagði einn af for-
ystumönnum versl-
unar, að auðvitað
hefðu menn á þeim
bæ tekið kostnað
greiðslumiðlunar inn í
vöruverð eins og ann-
an kostnað. Í huga Sigurðar og
EuroCommerce, sem eru samtök
kaupmanna í Evrópu, er eins og
þessi eini kostnaðarþáttur sé svo
sérstakur, að hann beri að með-
höndla öðruvísi en annan rekstr-
arkostnað. Með því að krefjast
þess að kostnaður greiðslumiðl-
unar leggist sérstaklega ofan á
auglýst vöru- eða þjónustuverð, er
Sigurður og EuroCommerce að
krefjast þess að neytendur tví-
greiði hann í vöruverði. Hvers
vegna á að meðhöndla þennan
kostnað öðruvísi en annan? Á
sama hátt gætum við reiknað með,
að t.d. símakostnaður eða raf-
magnskostnaður verði innan tíðar
sérstaklega lagður ofan á auglýst
verð! Með vísan til gegnsæisins,
sem Sigurður krefst, hvernig væri
þá að neytendur fengju á verð-
miðum verslana og verðlistum
þjónustuaðila sundurliðun á því
hvernig verðið skiptist á milli hrá-
efniskaupa, innkaupaverðs, húsa-
leigu, rafmagns, þrifa, launa, fjár-
magnskostnaðar, álagningar
eiganda o.s.frv. Í það minnsta
kæmi fram hver álagning viðkom-
andi væri vegna þjónustunnar!
Þegar að þessu kemur getum við
farið að tala um gegnsæi verð-
lagningar, en mér vitanlega hefur
hvorki SVÞ né EuroCommerce
barist fyrir þessum hagsmunum
neytenda.
Aðferð EuroCommerce
ekki til eftirbreytni
Þriðja atriðið sem Sigurður set-
ur út á er að greiðslukortafyr-
irtækin komi ekki fram við við-
skiptavini í verslun og þjónustu af
virðingu og sanngirni varðandi
breytingar á gjaldskrám. Ég
kannast ekki við þetta atriði og
held, að VISA Ísland eigi ekki
skilið slíka aðfinnslu. Hvað varðar
virkni innri markaðar Evrópu í
sambandi við greiðslumiðlun er
mér ókunnugt um, að hann virki
ekki eins og hann á að gera og hef
ég vikið að því hér að framan. Það
er gott og sjálfsagt mál að SVÞ
berjist fyrir hagsmunum félaga
sinna. En það verður að gera þá
kröfu, að kostnaður greiðslumiðl-
unar sé meðhöndlaður á sama hátt
og annar kostnaður sem fellur til í
viðskiptum félagsmanna. Aðferðir
EuroCommerce í þessum málum
finnast mér ekki eftirbreytniverð-
ar. Þegar ég heyri aðila á þeim
vettvangi tjá sig sem baráttumenn
neytenda í þessum málum finnst
mér það á stundum hljóma eins og
að ótiltekinn aðili í neðra sé orð-
inn boðberi góðrar trúar.
Greiðslumiðlun
á Íslandi er ekki dýr
Greiðslumiðlun á Íslandi með
greiðslukortum hefur fram á
þennan dag þótt skara fram úr
öðrum löndum Evrópu og þótt víð-
ar væri leitað. Það hefur ekki
gerst með því að hún hafi verið
óréttlátlega verðlögð nema síður
sé. Nýr aðili á þessum þjón-
ustumarkaði, sem er miklu stærra
fyrirtæki en bæði VISA Ísland og
Kreditkort til samans, hefur frá
því það hóf starfsemi hér stöðugt
lækkað verðskrá sína til að mæta
samkeppninni og er það til marks
um verðlag hér. Kostnaður þess-
arar þjónustu hefur fyrir áratug-
um síðan lagst ofan á vöruverð.
Þennan kostnað er óþarfi að með-
höndla öðruvísi en annan kostnað í
þjóðfélaginu sem eðlilega er dekk-
aður í verði vöru og þjónustu.
SVÞ hljóta að hafa einhver stærri
og þýðingarmeiri verkefni að
stríða við en þetta hálmstrá sem
óskiljanlega hefur verið hangið á
eins og það skipti sköpum í
rekstri félagsmanna þeirra.
Sigurði Jónssyni, fram-
kvæmdastjóra SVÞ, svarað
Halldór Guðbjarnason svarar
Sigurði Jónssyni ’Evrópski markaðurinner frjáls.‘
Halldór Guðbjarnason
Höfundur er framkvæmdastjóri
VISA Ísland.
E
rt þú femínisti?“
spurði ónefndur
maður mig um dag-
inn og í framhaldinu
fylgdi löng rökræða
um stöðu kynjanna á Íslandi í
dag. Þetta er kannski ekki merki-
legt nema vegna þess að ég hef
átt þessa samræðu óskaplega oft.
Viðmælendur mínir hafa verið á
öllum aldri, af báðum kynjum og
af ýmsu þjóðerni. Sumir hafa ver-
ið á sama máli og ég, aðrir ekki. Í
þessu viðhorfi ætla ég því að
svara nokkrum algengum spurn-
ingum sem ungur femínisti á upp-
leið þarf oft að svara.
Hvað er eiginlega femínisti?
Auðvitað er erfitt að skilgreina
femínisma eins og svo margt ann-
að en skilgreininginn sem Fem-
ínistafélag Íslands notast við er
að femínisti sé kona eða karl sem
veit að jafnrétti kynjanna er ekki
náð og vill gera eitthvað í því.
Af hverju ertu femínisti?
Mér fyndist eiginlega skrítið ef
ég væri ekki femínisti miðað við
allt sem ég veit og hef reynt. Ég
man ekki hvenær ég byrjaði að
vera femínisti. Þegar ég hugsa til
baka finnst mér það hafa verið
strax í sex ára bekk að mér fannst
hlutirnir eitthvað skrítnir.
Kannski daginn sem ég gekk út á
fótboltavöll og spurði strákana
hvort ég mætti vera með. Mér var
vísað á leiðtogann og hann sagði
kalt nei, það gengi ekki upp. Það
liðu tvö ár þar til ég þorði að
spyrja aftur.
En snýst þetta alltaf um mis-
rétti gegn konum, er ekki fullt af
körlum sem verða fyrir misrétti
líka?
Jú, auðvitað verða karlar líka
fyrir misrétti. Sérstaklega þegar
það er einhvern veginn fyrirfram
ákveðið hvað karlar og konur eiga
að gera í lífinu. Við byrjum strax
þegar börnin fæðast að klæða þau
í bleikt og blátt. Síðan þroskum
við stráka í að vera sterkir og
harðir en kennum stelpum að
vera sætar og góðar. Skoðaðu t.d.
lýsingarorðin sem við notum um
börn og leikföngin sem við gefum
þeim. Þetta er allt saman æfing
fyrir fullorðinsárin. En hvað með
strákinn sem vill ekki vera sterk-
ur og harður og vill kannski vera í
fimleikum eða baka köku? Hvern-
ig tökum við honum? Sama má
segja um stelpuna sem er með
læti og hamagang. Við eigum
ofsalega erfitt með að sætta okk-
ur við það að börn hagi sér öðru-
vísi en við bjuggumst við og reyn-
um oftar en ekki að breyta því,
t.d. með því að skamma stelpur en
ekki stráka fyrir að vera með læti
eða neita að kaupa dúkkuvagna
fyrir stráka.
En þurfa endilega allir að vera
eins?
Einmitt ekki. En ég er hins
vegar á því að fólk eigi að hafa
sömu tækifæri. Það hefur þau
ekki meðan við reynum að steypa
manneskjur í ákveðin mót eftir
því hvoru kyninu þær tilheyra.
Ég skil alveg að fólk sé að berj-
ast fyrir réttindum kvenna úti í
heimi þar sem raunverulegt mis-
rétti á sér stað en ekki hér á Ís-
landi …?
Mér hefur alltaf þótt furðuleg
röksemdafærsla að ætla ekki að
berjast gegn ofbeldi hér af því að
það er meira ofbeldi einhvers
staðar annars staðar. Eigum við
þá að segja samkynhneigðum að
hætta að berjast fyrir réttindum
sínum af því að í Íran er samkyn-
hneigð ólögleg? Það er ekki jafn-
rétti á Íslandi þótt hlutirnir séu
verri einhvers staðar annars stað-
ar. En það er ekkert nýtt að fólk
haldi því fram að jafnrétti sé kom-
ið eða að við séum aðeins hárs-
breidd frá því. Morgunblaðið hélt
því t.d. fram árið 1926 að kvenna-
framboð ætti ekki rétt á sér þar
sem jafnrétti væri á Íslandi og
hefði verið lengi.
Er ekki kominn tími til að kon-
ur sæki fram sjálfar?
Ég get ekki betur séð en að
konur séu í stöðugri sókn. Það
þýðir ekkert að segja þeim enda-
laust að brjóta niður veggi ef það
á samt að halda áfram að reisa þá.
En konur hafa nú oft gengið
fyrir í ákveðin störf vegna kyns
síns.
Er það? Mér sýnist einmitt
vera algengara að karlar gangi
fyrir í ákveðnar stöður vegna
kyns síns. Margir halda að á Ís-
landi sé í lögum svonefnd jákvæð
mismunun sem þýðir að ef karl og
kona sækja um sömu stöðu þá á
að ráða það kyn sem er í minni-
hluta í stéttinni eða fyrirtækinu
að því gefnu að viðkomandi upp-
fylli lágmarksskilyrði. Þetta er
ekki rétt. Hér á landi eru lög um
jafnan rétt sem fela í sér að séu
tveir einstaklingar jafnhæfir skal
aðili af því kyni sem er í minni-
hluta fá stöðuna. Þess má geta að
þetta á jafnt við um karla sem
konur.
En af hverju vilja femínistar
banna fegurðarsamkeppnir?
Fæstir femínistar vilja banna
fegurðarsamkeppnir. Þeir setja
hins vegar stórt spurningarmerki
við það hvort hægt sé að keppa í
fegurð og staðalímyndirnar sem
slíkar keppnir þrífast á. Mér
finnst eðlilegt að fólk mótmæli því
sem því finnst rangt.
En er eitthvert raunverulegt
misrétti á Íslandi?
Ég veit ekki alveg hvernig ég á
að byrja að svara þessari spurn-
ingu. Launamisréttið er auðvitað
það mælanlegasta af því að það er
hægt að sýna fram á það með töl-
um. Síðan höfum við svörtustu
hliðina sem er ofbeldi gegn kon-
um, t.d. nauðganir og heimilis-
ofbeldi. Konur eru langoftast þol-
endur slíkra brota og karlar
gerendur. Svo er í raun allt þarna
á milli. Það er eitthvað skrítið við
það að karlar fari með svona
miklu meiri völd en konur í sam-
félaginu. Þeir eru í miklum meiri-
hluta stjórnenda, í meirihluta á
Alþingi og jafnvel í meirihluta í
stjórnunarstöðum í „kvennastétt-
um“. Mér finnst alveg út í hött að
halda því fram að það sé hreinlega
ekki nóg af hæfum konum á Ís-
landi. Líttu þér nær.
Ert þú
femínisti?
Morgunblaðið hélt því t.d. fram
árið 1926 að kvennaframboð ætti
ekki rétt á sér þar sem jafnrétti væri
á Íslandi og hefði verið lengi.
VIÐHORF
Halla Gunnarsdóttir
halla@mbl.is
AF DAGLEGRI framreiðslu
prent- og ljósvakamiðla hafa mér
lengi verið fréttir og fréttatengt
efni hvað hugleiknust. Og stendur
þá ekki á sama hvað
og hvernig framreitt
er. Mér finnst til
dæmis stundum
stríðsfréttir helst til
rúmfrekar í ljós-
vakamiðlum, að ef til
vill mætti segja meira
af friðsamlegum at-
höfnum fólks um víða
veröld.
Á afmarkaðra sviði
nefni ég fréttir af
störfum stjórnvalda
og Alþingis sér í lagi,
vinnustað sem ég var
allkunnugur um hríð.
Mér sýnist stórum orðum og ým-
iskonar svigurmælum gert allt of
hátt undir höfði og alveg að þarf-
lausu! Því af nógu er að taka sem
þarfara er að greina frá í störfum
þingnefnda og þingsins í heild. –
Þegar verst lætur er engu líkara
en gert sé í því að beina athygli
hlustandans frá mikilvægum
stjórnarathöfnum.
Nöturlegt dæmi um þetta þótti
mér blasa við í Kastljósi Sjón-
varps þriðjudaginn 6. september.
Aðalumræðuefni þáttarins var ráð-
stöfun þess fjár sem kom í rík-
iskassann við sölu
Landssímans, sund-
urliðaðar tillögur rík-
isstjórnarinnar þar að
lútandi sem lagðar
verða fyrir Alþingi í
frumvarpsforni. Var
forsætisráðherra til
kvaddur að gera grein
fyrir málinu og ræða
það við stjórnendur
þáttarins. Til skipta
voru (eru) nokkrir
tugir milljarða og ráð-
stöfun svo mikilla
fjármuna áhrifarík
fyrir framgang ým-
issa aðkallandi verkefna og fyrir
þjóðfélagið í heild. En þegar líða
tók á afmarkaðan tíma þáttarins
þótti stjórnendum hans mál að
venda kvæði í kross. Tók þá við
pex um allt annað efni, áður marg-
rætt mánuðum saman, bæði á Al-
þingi og í fjölmiðlum. Þetta skaut
heldur en ekki skökku við. Auk
þess þótti mér framkoma spyrj-
endanna þá hæpin og reyndar fyr-
ir neðan allar hellur. Þeir sem
kveðja menn til viðtals í ljós-
vakamiðlum hljóta að taka það
með í reikninginn að viðtalið fer
líka fram í stofum okkar sem
heima sitjum. Og að fæstum
stendur á sama hvernig komið er
fram við gesti þeirra. – Starfsfólk
ljósvakamiðla sem svo oft lítur inn
hjá landsmönnum er svo, í mínum
augum og margra annarra, blátt
áfram til heimilis hjá afganginum
af landsfólkinu.
Til þess að fyrirbyggja hugs-
anlegan misskilning tek ég fram
að ég met mikils störf fjölmiðla-
fólks yfir höfuð. Á enda margar
góðar minningar um samskipti
mín við það fólk forðum tíð. En sá
er vinur er til vamms segir.
Til íhugunar
Vilhjálmur Hjálmarsson fjallar
um fréttir og flutning þeirra ’En sá er vinur er tilvamms segir.‘
Vilhjálmur
Hjálmarsson
Höfundur er bóndi á Brekku í
Mjóafirði og fyrrverandi mennta-
málaráðherra.