Morgunblaðið - 16.09.2005, Blaðsíða 30

30 FÖSTUDAGUR 16. SEPTEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
STERK RÖK EINARS ODDS
Einar Oddur Kristjánsson, al-þingismaður, færði framsterk rök fyrir því í Kastljósi
Ríkissjónvarpsins í gærkvöldi, að
falla ætti frá framboði Íslands til
Öryggisráðsins. Þingmaðurinn hefur
áður hreyft svipuðum sjónarmiðum,
sem varð m.a. til þess, að Morg-
unblaðið hvatti til þess snemma á
þessu ári, að staldrað yrði við og
málið skoðað betur.
Í umræðunum í gærkvöldi benti
Einar Oddur á að við værum smá-
þjóð, örþjóð, sem ættum ekkert er-
indi inn í Öryggisráðið og raunar
mundi aðild að því kalla yfir okkur
vandamál af því tagi, sem við höfum
ekki áður kynnzt á alþjóða vett-
vangi. Þingmaðurinn benti á þann
óheyrilega kostnað sem væri því
samfara að berjast fyrir kjöri í
Öryggisráðið og taldi næsta víst að
með því mundum við að lágmarki
kasta 600 milljónum króna á glæ og
jafnvel 1.200 milljónum. Einar Odd-
ur taldi að við gætum nýtt þessa
fjármuni betur á alþjóðavettvangi
og nefndi í því sambandi mannrétt-
indamál. Hann sagði að framboð
okkar til Öryggisráðsins einkenndist
af „monti“ og „snobbi“.
Allt er þetta rétt hjá Einari Oddi
Kristjánssyni og athyglisvert að
engin sannfæring einkenndi mál-
flutning þingmannanna Sivjar Frið-
leifsdóttur og Þórunnar Svein-
bjarnardóttur, þegar þær reyndu
með litlum sem engum árangri að
halda uppi vörnum fyrir þau sjón-
armið að halda ætti við framboð
okkar til Öryggisráðsins.
Það er tími til kominn að taka af
skarið í þessum efnum. Við Íslend-
ingar höfum reynslu af því að loforð
um stuðning annarra þjóða hafa
enga merkingu. Þau eru einfaldlega
svikin ef það hentar viðkomandi
þjóð. Í eitt skipti var talið að við
hefðum tryggt allt að því nægilegan
fjölda atkvæða til að tryggja fulltrúa
Íslands ábyrgðarstöðu á alþjóða-
vettvangi. Þegar til kom fékk Ísland
ekkert atkvæði.
Peningarnir, sem setja á í þetta
framboð, fara til þess að borga
ferðakostnað íslenzkra sendimanna
um allan heim til að afla okkur
fylgis og til þess að halda uppi viða-
mikilli risnu í því sambandi. Þessum
peningum verður betur varið í þágu
fólks, sem þarf á þeim að halda.
Hin almennu rök, að við viljum
vera þátttakendur í alþjóðasam-
starfi og nú sé kominn tími til að við
látum að okkur kveða hjá Samein-
uðu þjóðunum duga ekki.
Röksemdir Þórunnar Sveinbjarn-
ardóttur þess efnis, að það yrði
„hallærislegt“ fyrir okkur að hætta
við framboð eru einfaldlega engin
rök og í bezta falli afar „hallærisleg“
rök. Staðhæfingar Sivjar Friðleifs-
dóttur um að ákvörðun um að hætta
við valdi vandkvæðum gagnvart öðr-
um Norðurlandaþjóðum hefur enga
efnislega þýðingu.
Íslenzka þjóðin mun ekki skilja
hvers vegna allt að milljarði eða
jafnvel hærri upphæð verður varið í
þessu skyni ef óbreyttri stefnu verð-
ur haldið. Alþingismenn allra flokka
eiga eftir að verða þessa áþreifan-
lega varir þegar nær dregur kosn-
ingum.
Það á ekki sízt við um þingmenn
Framsóknarflokksins.
VANDI ÖRBIRGÐAR
Hjá Sameinuðu þjóðunum er núhaldinn leiðtogafundur í tilefni
af 60 ára afmæli samtakanna. Í fyrra-
dag töluðu þar bæði Kofi Annan,
framkvæmdastjóri Sameinuðu þjóð-
anna, og George Bush Bandaríkja-
forseti eins og kom fram á forsíðu
Morgunblaðsins í gær. Annan minnti
á að „uppsafnaður vandi örbirgðar“
hefði skapast í heiminum. Hann sagði
að skort hefði samvinnu um að berj-
ast markvisst gegn þessum vanda.
Mikill árangur hefði náðst, en leið-
togar alþjóðasamfélagsins yrðu að
standa við fögur fyrirheit sín und-
anfarin ár.
Bush lagði einnig áherslu á ör-
birgðina í heiminum og sagði að
Bandaríkjamenn legðu áherslu á að
berjast gegn fátækt í heiminum.
„Það er siðferðisleg skylda okkar að
hjálpa öðrum,“ sagði hann og bætti
við að Bandaríkjamenn væru reiðu-
búnir að taka þátt í að fella niður all-
ar niðurgreiðslur, tolla og aðrar við-
skiptahindranir í landbúnaði, sem
bitnuðu hart á kjörum fátækra þjóða
og meinuðu þeim aðgang að mörk-
uðum ríkra.
Orð af þessum toga heyrast oft, en
minna hefur verið um efndir. Fyr-
irheitunum fylgja yfirleitt skilmálar
og kvaðir, en enginn tekur af skarið.
Það er ekkert leyndarmál hvaða
áhrif viðskiptahindranir velmegun-
arríkja heims hafa á fátæk ríki, en
ekkert breytist. Það er vissulega
ástæða til að hafa efasemdir um skil-
virkni aðstoðar og áhyggjur af spill-
ingu, en sú umræða er oft með þeim
hætti að ætla mætti að óráðsía væri
óþekkt fyrirbæri á öðrum sviðum
mannlífsins.
Önnur frétt, sem birtist í Morg-
unblaðinu í gær, vekur til umhugs-
unar um þessi mál. Talið er að um
þessar mundir starfi um 125 milljónir
manna frá þróunarlöndunum í auð-
ugum löndum. Þetta fólk sendir ár-
lega sem nemur alls um 200 milljarða
dollara til ættingja í heimalöndunum,
að því er Donald Terry, yfirmaður
fjárfestingasjóðs Inter-American-
bankans í Bandaríkjunum, segir. Þar
mun vera um meira fé að ræða en
nemur samanlagðri fjárhagsaðstoð
og beinni fjárfestingu auðugra þjóða
í þróunarríkjunum. Kom fram í frétt-
inni að þessi upphæð gæti jafnvel
verið enn hærri.
Hér er um mikla tilfærslu á pen-
ingum að ræða og ugglaust nokkrir
milliliðir á leiðinni, sem taka sitt. En
það segir líka sína sögu að umfang
þessara sendinga skuli vera meira en
samanlögð þróunaraðstoð.
Á meðan örbirgðin eykst í heim-
inum flytja leiðtogar heimsins falleg-
ar ræður í glæstum sölum. Sagt er að
orð séu til alls fyrst, en reynslan sýn-
ir að það getur verið ansi langur veg-
ur á milli orða og gjörða.
M
artin er fyrrverandi
sjónvarpsstjarna sem
glatað hefur mannorð-
inu eftir að hann sæng-
aði hjá fimmtán ára
gamalli stúlku – enda þótt hún liti út
fyrir að vera átján. Maureen er hlé-
dræg miðaldra kona sem helgað hefur
líf sitt umönnun fjölfatlaðs sonar síns.
Jess er kjaftfor og óútreiknanlegur
unglingur og ráðherradóttir í þokkabót.
J.J. er snoppufríður uppgjafarokkari úr
vestri sem færir fólki flatbökur heim í
stofu. Hvað í ósköpunum skyldi þetta
ágæta fólk nú eiga sameiginlegt? Svo
sem ekkert. Nema hvað það ætlar allt
að svipta sig lífi í kvöld. Árið er á enda
og fyrir einhverja undarlega tilviljun
ætla þau öll að fremja verknaðinn á
sama stað, með sama hætti. Fleygja
sér fram af Topper House, vinsælasta
sjálfsvígsstaðnum í Lundúnum. En það
sem þau vita ekki er að leiðin niður
getur verið býsna löng.
Þannig liggur landið í A Long Way
Down, nýjustu skáldsögu enska rithöf-
undarins Nicks Hornby sem notið hef-
ur lýðhylli á umliðnum árum fyrir bæk-
ur á borð við Fever Pitch, High
Fidelity og About a Boy. Hann er hér
staddur í tilefni Bókmenntahátíðar í
Reykjavík.
„Persónurnar í bókum mínum eru að
jafnaði borgarbúar sem lifa í núinu og
viðfangsefni mitt er að búa þeim þrúg-
andi aðstæður. Ég sé mig ekki skrifa
sögulega skáldsögu eða fjalla um fólk í
styrjöldum þannig að öfgakenndar og
hættulegar aðstæður í hversdagslegu
borgarlífi verða að duga,“ segir Hornby
og brosir, þegar hann er beðinn að út-
skýra hvers vegna hann valdi svo eld-
fimt efni, sjálfsvíg, til að skrifa um að
þessu sinni.
Við höfum komið okkur makindalega
fyrir í djúpum leðursófum á Hótel
Holti, þar sem hann dvelst. Nick
Hornby er lágvaxinn maður og fíngerð-
ur og ég veiti því athygli þegar við
heilsumst hvað hann er smáhentur.
Hann er afslappaður þarna í sófanum
og kveikir sér í sígarettu. Honum ligg-
ur ekki hátt rómur en talar af áhuga og
öryggi. Eilítið nefmæltur. Hornby er
alþýðlegur í fasi – laus við alla tilgerð
og hégóma. Enda kemur fljótt á daginn
að hann er þægilegur viðmælandi.
Engin Hollywood-klisja
Hornby hefur fengið lof gagnrýnenda
fyrir að glíma við þetta erfiða við-
fangsefni án þess að blikna. Bókin þyk-
ir í senn einlæg og sönn án þess að
vera væmin. Þá er beittur húmorinn
aldrei langt undan, eins og aðdáendur
Hornbys eiga að venjast. Hann skirrist
ekki við að skoða þessar erfiðu að-
stæður í kómísku ljósi – þegar það á
við. En einhverjum gildrum hlýtur
hann að hafa þurft að sneiða hjá.
„Mikil ósköp. Höfuðmarkmið mitt
var að hafa bókina ekki of tilfinninga-
þrungna. Það er auðvelt að sjá fyrir
sér ömurlega Hollywood-útgáfu af
þessari sögu, þar sem ókunnugt fólk
hittist við þessar erfiðu aðstæður,
faðmast, huggar hvert annað og talar
fjálglega um hversu vænt því þykir
hvert um annað. Og lifir svo hamingju-
samlega til æviloka. Ætli þetta sé ekki
ástæðan fyrir því að karakterar mínir
eru hundleiðinlegir hver við annan út í
gegnum bókina. Hugmyndin var alltaf
að leiða þetta mæðulega fólk burt frá
þessum skelfilega stað inn í ljósið en
það varð að gerast á raunsæjan hátt,
a.m.k. eins og ég upplifi raunsæi. Mér
fannst til dæmis útilokað að para þau
saman með rómantískum hætti. Það
hefði aldrei gengið.“
Þetta er ekki í fyrsta sinn að
Hornby teflir saman gjörólíku fólki
sem situr svo uppi hvert með annað.
Skyldi þetta vera einskonar karakter-
einkenni á skrifum hans?
„Ég myndi ekki ganga svo langt.
Þetta á vissulega við um þessa bók og
About a Boy en síður um hinar skáld-
sögurnar mínar. Rithöfundar eru sí-
fellt að búa til óvenjulegar aðstæður
þar sem fundum ólíks fólks ber saman
– fólks sem ella myndi aldrei hittast,
hvað þá kynnast. Það er svo spennandi
að sjá hvað gerist. Annars hef ég
einna mestan áhuga á því sem ég
myndi kalla „hliðarfjölskylda“, þ.e.a.s.
fólkinu sem tekur við þegar hin eig-
inlega fjölskylda bregst einstaklingn-
um. Að vissu leyti var ég strax farinn
að velta þessu fyrir mér í Fever Pitch.
Hvað kemur í staðinn í lífi ungs
drengs þegar faðirinn flytur í burtu og
sambandið dofnar?“
Trúr umhverfi sínu
Hornby er Lundúnabúi og sögurnar
hans gerast í borginni, nánast í hlað-
varpanum hjá honum. Hvers vegna?
„Þetta er minn heimur, stórborg-
arlífið, og ég hef aldrei séð tilganginn
með því að leita annað eftir yrkisefni.
Ég gæti látið
öðrum borgum
ekki svo frábr
góðar,“ segir h
vegna ætti ég
New York frek
únum, þar sem
Að þessu ley
höfundurinn A
áhrif á Hornby
og allar henna
þar. „Hvatning
vera umhverfi
eru meiri líkur
á aðra. En ein
ég ekki líklegu
skáldsögur og
til með að leit
drepa niður fæ
sem markaði u
sem er mér kæ
poppmenninga
Það var min
eða Fótboltafá
á Hornby. Hú
þar lýsir hann
djúpu ástarsam
knattspyrnufé
fangsefni sem
vægt. Kom ve
um í opna skjö
„Já og nei. J
aldrei gefið sé
kramið og auk
fyrsta bók. Ne
þessi saga á v
Eldheitir knat
ótrúlega marg
þið þekkið hér
þeir hika ekki
rúmteppi, myn
tengda liðunum
ólíklegt að þei
lesa bók af þe
sjálfa. Það sem
óvart í þessu s
tökur knattspy
góðar á heildin
ekkert hissa á
enal skyldu há
á fyrstu vikun
Að gera lesand
Breski rithöfundurinn
Nick Hornby hefur
skemmtilega sýn á lífið
og tilveruna. Gildir þá
einu hvort yrkisefnið er
sparkfíkn eða sjálfsvíg.
Orri Páll Ormarsson
ræddi m.a. við hann um
nýjustu skáldsöguna,
A Long Way Down,
upphaf ferilsins,
kvikmyndirnar eftir
bókum hans og
tilvistarkreppu
skáldsögunnar en þar
blasir vandinn við:
„Skáldsagan er ekki
nægilega skemmtileg.“
„Ég sé mig ekki skrifa sögulega skáldsögu eða fjalla um fó
hversdagslegu borgarlífi verða að duga,“ segir Nick Hornb