Morgunblaðið - 14.12.1994, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 14. DESEMBBR 1994 33
AÐSENDAR GREINAR
„Einn merkasti sögu-
staður landsins“?
X Veiðihjól X Veiðifatnaður
X Veiðistangir X Háfar
XVeiðitöskur X Ullarnærföt
X Fluguhnýtingarsett X Byssubelti
X Sjónaukar X Byssupokar
X Gönguskór X o. m.fl.
lOpiðfrá 10-22
16 sunnudag
Auður
Sveinsdóttir
VESTUR A Melúm
blasir ljósum prýdd
Þjóðarbókhlaðan við
vegfarendum þessa
dagana. Innan veggja
er unnið ötullega að því
að gera hana þannig úr
garði að bókmennta-
þjóðin ísland geti verið
stolt af. Framtak stúd-
enta við öflun bóka svo
og allra þeirra er lagt
hafa hönd á plóg er lofs-
vert og það er ástæða
til að óska okkur íslend-
ingum til hamingju með
langþráðan áfanga í
menningarsögu okkar.
Eitt af því sem gerir
þjóð að þjóð er að hún þekki sögu
sína og menningu, þekki sambúð
mannsins við landið, þekki landið,
náttúru þess og hver eru sérkenni
þjóðarinnar.
Til þess eru ritaðar heimildir og
eflaust eru fornsögurnar undirstaða
þessarar þekkingar og jafnframt ís-
lenskrar menningar. Sem betur fer
er það löngu liðin tíð að handritin
voru „fótum troðin“ með því að nota
skinnbækur í skósóla og aðra nytja-
hluti og nú erum við stolt af að eiga
þessa sögu.
En sagan er ekki eingöngu skráð
á skinn eða pappír hún er líka skráð
í landið þar sem hún er því miður
víða fótum troðin. Saga búsetunnar
er samofin landslaginu og náttúru
Iandsins. Það ásamt rituðum heim-
iidum er og verður mikilvægur
grunnur að menningu okkar og það
er aðkallandi að sinna því betur enn
gert er í dag.
Ferðaþjónusta er orðinn að mikil-
vægri atvinnugrein bæði gagnvart
innlendum sem erlendum ferða-
mönnum. Ein megin undirstaða
hennar er vemdun náttúru- og
menningarminja og er fræðsla um
land og þjóð hluti af því.
Þess vegna vekur það furðu mína
hversu lítill áhugi virðist vera á þeim
minjum sem fundist hafa að Þing-
nesi við Elliðavatn, þ.e.a.s. í útivist-
arsvæði Reykvíkinga, Heiðmörk. Í
Árbók Ferðafélags íslands frá 1985
ritar Páll Líndal grein um Heiðmörk
og segir þar að sennilega sé þarna
á Þingnesi „einn merkasti sögustað-
ur landsins".
í skýrslu sem Guðmundur Ólafs-
son fomleifafræðingur hefur gert
um staðinn kemur m.a. fram að það
hafi verið Jónas Hallgrímsson skáld
og náttúrufræðingur sem fyrst fór
að gefa þessum rústum á Þingnesi
gaum um 1840. Aðrar kannanir
fylgdu á eftir en, það var svo ekki
fyrr en 1981 sem Þjóðminjasafn ís-
lands hóf athuganir á staðnum og
niðurstöður þeirra voru m.a. þær að
hægt væri að leiða líkur að því að
þarna væri um að ræða fornar minj-
ar frá tímabilinu 900 og fram á 13.
öld
Bæði í Landnámu og í íslendinga-
bók Ara fróða er sagt frá Kjalarnes-
þingi sem einu elsta þingi landsins
þó sjálfur þingstaðurinn sé þar ekki
tilgreindur.
Þarna á Þingnesi eru sem sagt
leiddar líkur að því að hið forna
Kjalarnesþing hafi verið haldið og
að þarna hafí verið þinghald, jafnvel
fyrir stofnun Alþingis á Þingvöllum
árið 930, sem er harla merkilegt ef
rétt er.
Heiðmörk á vaxandi vinsældum
að fagna til margvíslegar útivistar,
þar sem áhersla hefur verið lögð á
friðun lands og skógrækt.
Því má samt ekki gleyma að þarna
allt um kring er búsetan um aldir
skráð í landið og því væri það verð-
ugt verkefni fyrir Reykvíkinga, yfir-
menn þjóðminjavörslu í landinu og
umsjónaaðila Heiðmerkur, þ.e.a.s.
Skógræktarfélag Reykjavíkur, að
skrá þessa sögu þannig að hún verði
aðgengileg öllum þeim sem þar eiga
leið um.
Sagan hefst á mótun landsins,
landnámi Ingólfs, þinghaldi á landn-
ámstíma, og gröðurfari
þess tíma. Framhald
sögunnar er um eign-
arhald Viðeyjarklaust-
urs á jörðunum um-
hverfís vatnið og síðan
eign konungsvaldsins á
þeim. Sýna mætti
hvaða afleiðingar það
hafði á gróðurinn að
þurfa að gjalda til kon-
ungs 12 tunnur viðar-'
kola árlega og hvemig
skógurinn varð brátt
upp urinn. Fyrir nú-
tímafólk er líka hægt
að benda á hvaða þýð-
ingu hinar miklu engj-
ar (sem nú eru að
mestu undir vatni) höfðu fyrir öflun
heyja á sínum tíma. Umsvif manns-
ins höfðu þó hvað mest áhrif þegar
Eiliðaárnar voru virkjaðar, yfirborð
vatnanna tveggja hækkuð og þau
gerð að einu. Einnig eru þarna um-
svif Vatnsveitu Reykjavíkur frá
fyrstu vatnsveitunni, nýting Gvend-
arbrunna og síðan nútímalegar að-
ferðir við vatnsöflun sem einnig
tengist þessu svæði. Hér hefur verið
stiklað á stóru og farið hratt yfir
sögu. Hins vegar er það ljóst að
óvíða er samankomið á svo litlu
svæði jafn mikið sem er til frásagn-
ar um búsetu okkar hér á landi allt
frá landnámstíma og fram á daginn
I
Á Þingnesi var þing-
hald til forna, segir
Auður Sveinsdóttir,
jafnvel fyrír stofnun
Alþingis 930.
í dag. Þarna, í aðeins nokkurra kíló-
metra fjarlægð frá Lækjartorgi,
væri hægt á margvíslegan hátt að
koma til skila upplýsingum og
fræðslu um þinghald á fyrstu tímum
íslands byggðar, búsetuna í gegnum
aldimar, sambúð manns og náttúru
og náttúrufræði staðarins.
Þangað væri t.d. hægt að fara
með skólabörn dagpart og erlendir
ferðamenn í dagsferð um höfuðborg-
ina gætu haft þar stutta dvöl. Mögu-
leikarnir eru fjölmargir.
Það er því vel við hæfi þegar það
langþráða takmark er innan handar
að taka Þjóðarbókhlöðuna í notkun,
að huga jafnframt enn betur að þeim
hlut okkar menningar, sögunni sem
skráð er í landið sjálft.
Þar er Þingnes og Elliðavatn of-
arlega á blaði.
Höfundur er landslagsarkitekt og
varaþingmaður
Alþýðubandalagsins í Reykjavík.
Kjötvörur frá Höfn
7 þegqr haMa sfea/ f
gleðileg jól!
Kjötiðnaðarmennfrd Höfn tóhu þátt ífagkeppni í hjötiðn
á ÍNTERFAIR fagsýningunni í Danmörhu árið 1988, fyrslir íslcndinga.
Ávallt síðan hafa hjötvörurfrd Höfn lilotið verðlaun í þeini heppni.
Þú gengur að gæðunum vísuin þegar þú velur hjötvörurfrá Hö/n því þar
erfagmennsha í fyrimími.
HOFN
SELFOSSI