Morgunblaðið - 14.12.1994, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 14. DESEMBER 1994 27
LISTIR
FRIÐRIK Örn: „Páll“. 1993. Silfur-gelatin ljósmynd.
Mótun birtunnar
MYNPLIST
Listmunahús Ófcigs
LJÓSMYNDIR
Friðrik Öm Rjaltested. Opið vikra
daga kl. 10-18 til áramóta.
Aðgangur ókeypis
ÞÆR fréttir komu nýlega fram,
að um þessar mundir væru á sjötta
hundrað íslenskir námsmenn á er-
lendri grund að leita sér fræðslu á
ýmsum sviðum listanna. Mörgum
blöskraði sú háa tala og fljótt var
tæpt á hugmyndum um tak-
markanir o.s.frv.
í slíkum vangaveltum er farið
rangt að hlutunum. í frjálsu samfé-
lagi er mönnum í sjálfsvald sett
hvaða nám þeir stunda, en síðan
verða þeir einir að bera endanlega
ábyrgð á því, fjárhagslega sem
faglega. Starfsgrundvöllur skiptir
hér engu; góðir listamenn skapa
sér þannig sinn eigin grundvöll, en
þeir sem fá ekki hljómgrunn eiga
heldur enga heimtingu á að aðrir
(þ.e. opinberir aðilar) geri þeim
engu að síður kleift að sinna hugð-
arefnum sínum. Grundvöllurinn er
einfaldlega sá að menn hafi eitt-
hvað það fram að færa sem aðrir
hafa áhuga á að eignast eða styrkja
með öðrum hætti.
Ljósmyndun hefur hægt og síg-
andi notið aukinnar athygli innan
myndlistarinnar og á sér sýnilega
góðan hljómgrunn meðal lands-
manna. Nú þegar getum við státað
af ýmsum vei frambærilegum ljós-
myndurum og með þessari sýningu
má ætla, að sá hópur sé að stækka.
Friðrik Orn Hjaltested hefur undan-
farin ár stundað nám í ljósmyndun
í Bandaríkjunum og starfar þar
tímabundið í framhaldi af náminu;
hér er hann á ferðinni með fyrstu
einkasýninguna, en hefur áður átt
verk á nokkrum samsýningum ytra,
þar sem hann hefur þegar hlotið
ýmsar viðurkenningar fyrir verk sín.
Hér eru fyrst og fremst uppi
svart/hvítar ljósmyndir af fólki,
flestar unnar með silfur-gelatíni í
prentuninni. Friðrik Örn einangrar
myndefni sín vel; hann nær mjög
góðum árangri við að láta takmark-
aða birtuna móta persónurnar og
draga fram einkenni þeirra. Þetta
á ljóslega við þær myndir þar sem
bygging og kraftur líkamans er
viðfangsefnið, eins og í „Ramon“
(nr. 1) og „Páll“ (nr. 12 og 13),
en þær síðarnefndu eru eftirtektar-
verðar fyrir þá spennu, sem geislar
af þeim. Persónumótun er einnig
sterk í andlitsmyndum eins og
„Hálfdán“ (nr. 21) og „Jón Óttar“
(nr. 9) (hinn eini sanni?), þar sem
einföld lýsingin kemur rnjög vel
fram á andlitinu.
Friðrik Örn sýnir einnig nokkrar
polariod-myndir, sem hann hefur
unnið frekar. Andlitsmyndirnar
falla vel inn í heildina, en myndirn-
ar af grænmetinu síður, bæði vegna
litarins og eins vegna myndefnis-
ins; persónumyndun er öflugasti
þáttur sýningarinnar og því eru
þessar þrjár myndir sem án sam-
hengis við önnur verk.
Rammarnir gefa sýningunni
sterkan heildarsvip, en henta þó
myndunum misjafnlega. Friðrik
Örn hefur sett allar myndirnar inn
í stórar málmplötur; þijár þeirra
(nr. 18-20) eru umluktar kopar,
sem passar þeim ágætlega, það
efni fellur vel að innihaldi þeirraj
en hinar eru settar í álplötur. I
sumum tilvikum gengur það ágæt-
lega saman, einkum, þar.sem innri
rammi er um myndina, eins og í
„Mikael“ (nr. 6), en virkar verr
með öðrum, einkum þar sem litir
ráða miklu eins og í öilum polaroid-
myndunum; þar hefðu aðrar lausn-
ir verið virkari.
Þetta atriði truflar ekki þá full-
vissu sem hér skal undirstrikuð,
að ljósmyndin er sterkur miðill fyr-
ir myndlistina. Þetta á ekki síst við
tærasta form hennar, eins og það
birtist hér í svart/hvítum leik um
andlit og líkama mannsins, sem
verður aðeins til fyrir þá mótun
birtunnar, sem ljósmyndarinn hefur
ákveðið hveiju sinni. Mikilvægi
formsins verður enn meira í huga
sýningargestsins þegar hann hefur
gluggað í möppu sem liggur
frammi með dæmum af þeim brell-
um og „sjónarsvikum" sem Friðrik
starfar við og sýnir vel brot þeirra
tæknilegu möguleika, sem ljós-
myndun nútímans býr að. Ljós-
mynd er ekki lengur miðill sann-
leikans heldur miðill sköpunar, 'sem
lýtur í öllu lögmálum myndlistar-
innar — og hér er farið með miðil-
inn af verkkunnáttu og góðu auga
fyrir viðfangsefninu, sem reyndari
listamenn væru fullsæmdir af. Því
má ætla, að Friðrik Örn eigi einnig
eftir að fínna hljómgrunn fyrir list
sína hér á landi.
Er rétt að hvetja listunnendur
til að láta sýningu Friðriks Arnar
í þessu litla en viðkunnalega list-
munahúsi ekki fram hjá sér fara,
þrátt fyrir spennu árstímans.
Eiríkur Þorláksson
List Banönu Yoshimoto
BÓKMENNTIR
Skáldsaga
N.P.
eftir Banana Yoshimoto. Elísa Björg
Þorsteinsdóttir þýddi. Bjartur, 1994
— 152 síður. 2.480 kr.
BANANA Yoshimoto skaust
upp á bókmenntahimininn með
skáldsögunni Eldhúsi, lenti á
metsölulistum heima fyrir og víð-
ar. Nú er komin út eftir hana
skáldsagan N.P., lengri og sam-
felldari saga, hófstilltari í tján-
ingu sinni, en á allan hátt athygl-
isvert verk.
N.P. fjailar um ungt fólk og
samskipti þess, en það tengist allt
látnum japönskum höfundi sem
fluttist til Bandaríkjanna og skrif-
aði eitt verka sinna á ensku. Þeg-
ar þýða á þessa bók á japönsku
taka undarlegir hlutir að gerast.
Skáldsagan byggist mjög á
Söngleikur
í Ráðhúsinu
Ungling-
urinn í
skóginum
NEMENDUR úr Miðskól-
anum flytja söngleikinn
„Unglinginn í skóginum“
við ljóð Halldórs Laxness-í
Ráðhúsi Reykjavíkur,
Ijarnarsal, í dag, miðviku-
dag, kl. 12-12.30.
Um leikgerð og tónlist
sér Bragi Jósepsson, Jó-
hann Bjarnason sér um
útsetningu, Móeiður Gunn-
laugsdóttir um búninga,
aðstoðarfólk er Gréta
Kaldalóns, Kristín Krist-
insdóttir, Sigurbjörg
Kristjánsdóttir og Þor-
steinn Kristinsson. Stjórn-
andi er Jóhann Bjarnason.
I kynningu segir: „Ungl-
ingurinn í skóginum birtist
fyrst í bókinni Kvæðakver
sem koin út árið 1930. Efni
ljóðsins er í meginatriðum
þetta: Stúlku dreymir að
hún sé stödd í skógi eins
og hún var ári fyrr, með
stöllu sinni. Nú er hún ein.
Þar hittir hún ungling
klæddan laufskikkju. Ungl-
ingurinn reynir að tæla
hana með orðskrúði. Tal
ungingsins er tælandi, en
jafnframt sundurlaust og
jafnvel óskiljanlegt á köfl-
um. Unglingurinn er per-
sónugervingur skógarins,
náttúrunnar, æskunnar og
lífsorkunnar. Hann hrífst
af fegurð stúlkunnar en
hún hafnar honum. Þá -
verður liann sorgmæddur
og lýsir því hvernig hann
muni deyja með haustinu.
samtölum. Það erfiða
form ræður Banana
Yoshimoto vel við.
Samtölin segja það
sem segja þarf, frá-
sögnin er afar hófleg,
en þó full spennu.
Það er vissulega
mikil list að geta spe-
glað tilfinningar með
þeim hætti sem Ban-
ana Yoshimoto gerir.
Þær tlfinningar eða
kenndir eru ekki alltaf
venjulegar eða lög-
boðnar. Það kemur á
daginn að hinn jap-
anski rithöfundur hef-
ur ekki verið allur þar sem hann
er séður. Kynlíf hans hefur til
dæmis verið utan við alfaraleiðir.
Dulúð
Dulúð að ekki sé sagt undarlegt
hátterni einkennir oftast það fólk
sem Yoshimoto segir frá. Þetta
eru dæmigerðar sögu-
persónur (eiga líka
heima í ljóði), í senn
jarðbundið og fara
með himinskautum.
„Stundum finnst
mér að allir sem ég
hef kynnst eftir að ég
kom 'hingað, að Oto-
híko meðtöldum, séu
einhvern veginn
óraunverulegir,“ segir
persóna í N.P. Ég er
ekki nógu vel að mér
í japönskum samtíma-
bókmenntum, en
sama andrúmsloft hef
ég fundið hjá Mishima
og fleiri japönskum rithöfundum.
Elísa Björg Þorsteinsdóttir, sem
þýðir bókina, nær einfaldleika frá-
sagnarinnar og líka því skáldlega
lífi sem er einn af grundvöllum
hennar.
Jóhann Hjálmarsson
Banana
Yoshimoto
Islenskur Derrick
BOKMENNTIR
Endurminningar
ÞÖGNIN ROFIN — ÖR-
LAGAÞRUNGNARSAKA-
MÁLASÖGUR
eftir Ki-istján Pétui'sson. Skjaldborg,
1994 — 203 síður.
KRISTJÁN Pétursson hefur var-
ið ævi sinni til þess að gæta laga
og reglu í þjóðfélaginu. Hann starf-
aði lengi sem -lögreglumaður á
Keflavíkurflugvelli og síðar sem
deildarstjóri tollgæslunnar. Lög-
reglumenn kynnast öðrum fremur
dekkri hliðum mannlífsins þrátt fyr-
ir að starfið eigi auðvit-
að sínar björtu hliðar.
Það getur þvi ekki far-
ið hjá því að á þá leiti
oft áleitnar spurningar
um eðli mannsins. Sið-
ferðiskennd mannsins
er Kristjáni mjög áleit-
ið efni í þessari bók
sem greinir frá fjölda
sakamála sem h'ann
tók þátt í að rannsaka
á sinni löngu starfs-
ævi. Þau mál sem hér
segir frá eru af ýmsum
toga og misalvarleg.
Mörg tengjast fíkniefn-
um ög þar koma jafn-
vel morð við sögu.
Önnur snúast urn kyn-
ferðisafbrot og barnsrán. Einnig
ver Kristján talsverðu rými undir
almennar endurminningar sem
tengjast starfi hans og þeim of-
sóknum sem hann telur sig hafa
orðið fyrir vegna þess eins að hann
sinnti samviskusamlega sínu starfi.
Einkum deilir hann hart á ýmsa
embættismenn, ónafngreinda í
flestum tilfellum, fyrir að grípa
fram í fyrir laganna vörðum séu
þeir að fást við mál er komi óþægi-
lega við flokksgæðinga eða nána
fjölskyldumeðlimi háttsettra aðila.
Hann er og harðorður í garð dóms-
málakerfisins en hann telur seina-
gang þess oft standa réttlætinu
fyrir þrifum.
Það kemur skýrt fram að Krist-
ján er ekkert fyrir að fara hefð-
bundnar leiðir í rannsóknum sínum
og hann hikar ekki við að fara út
í aðgerðir sem samræmast ekki
endilega lögbundnum starfsaðferð-
um lögreglunnar. Að þessu leyti
minnir Kristján um margt á hinn
harða og sjálfstæða leynilögreglu-
mann sem er svo vinsæll í banda-
rískum leynilögreglusögum og sjón-
varpsþáttum. Hins vegar er Krist-
ján mun meira andlega þenkjandi
en amerískir starfsbræður hans og
siðferði glæpamanna eða öllu held-
ur siðferðiskortur þeirra verður
honum mikið íhugunarefni og í þeim
efnum minnir hann
helst á Derrick hinn
þýska. Starfsbróðir
Kristjáns í tollinum,
Sigfús Kristjánsson,
orti raunar vísu um þá
kumpána Kristján og
Derriek. Tilefnið mun
hafa verið útgáfa fyrri
bókar Kristjáns,
Margir vildu hann
feigan, sem kom út
árið 1990 en vísan
hljóðar svo: Oft eru
meðulin ill og Ijót,/
eiga sér dyggðirnar
fáa vini./ En drullu-
sokkarnir duga ei hót,/
gegn Derrick og Krist-
jáni Péturssyni.
Kristján skrifar frekar hátíðlegan
stíl og samtöl verða oft nokkuð
bókmálsleg. Hann er hins vegar
ágætlega máli farinn svo frásagnir
hans eru vel læsilegar og fyrir þá
sem hafa gaman af því að spá í
lögreglumál er þessi bók vafalítið
ágætis lesning. Fámenni samfélags
okkar veldur því eflaust að margir
munu kannast við þau mál er hér
um ræðir þrátt fyrir að Kristján
gæti þess að nefna hvorki nöfn né
ártöl og kannski þykir einhveijum
sem óþarfi sé að rifja upp viðkvæm
mál úr fortíðinni.
Guðrún Þóra Gunnarsdóttir
Kristján
Pétursson
Listaklúbbur Leikhúskjallarans
Lesið úr jólabókunum með Pálma
FJÓRÐI og síðasti jólabókalestur
Listaklúbbsins verður í kvöld kl.
20.30. Þá verður lesið úr þrem ljóða-
bókum, Rödd í speglunum eftir Jó-
hann Hjálmarsson, Á bersvæði eftir
Jónas Þorbjarnarson og Ljóðabók
eftir Jóhann Sigurjónsson, úr skáld-
sögunum Dreng á dreifbýlisbomsum
barnabók eftir Hildi Einarsdóttur,
Letrað í vindinn eftir Helga Ingólfs-
son, Kvikasilfri eftir Einar Kárason,
Sniglaveislunni eftir Ólaf Jóhann
Ólafsson, Eilífðarvélinni eftir Baldur
Gunnarsson og Yfirheyrslunni yfír
Otto B eftir Wolfgang Schiffer i
þýðingu Frans Gíslasonar og bók
Ómars Ragnarssonar Fólk og fim-
indi - Stiklað á Skaftinu. Einnig
mun Pálmi Gunnarsson syngja
nokkur jólalög af nýútkomnum
geisladiski sínum Jólamyndir.
Aðgangur er ókeypis.
Dagskrá Listaklúbbsins hefst
aftur mánudaginn 9. janúar.
Aðventukvöld
Rangæingakórsins
ÁRLEGT aðventukvöld Rangæinga-
kórsins í Reykjavík verður haldið í
félagsheimilinu Drangey, Stakkahiíð
17, Reykjavík, á morgun, fímmtu-
daginn 15. desember, kl. 20.
Rangæingakórinn mun taka lag-
ið ásamt ýmsum öðrum uppákom-
um og verður veislukaffi í hlé.
Stjórnandi kórsins er Elín Ósk
Óskarsdóttir, píanóundirleik annast
Kjartan Ólafsson og gestir verða
m.a. Marianna Másdóttir og Helgi
Seljan.
Állir eru velkonmir.