Morgunblaðið - 14.12.1994, Blaðsíða 36

36 MIÐVIKUDAGUR 14. DESEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREIMAR
MINIMINGAR
Iðjuþjálfun og starfs-
vettvangur iðjuþjálfa
Lítil dæmisaga um sjúkling sem
iðjuþjálfar endurhæfa á geðdeild
SVEINN náði að ljúka námi í
Háskóla íslands áður en hann
veiktist. Það var raunar á síðasta
prófsprettinum að geðklofinn
braust út. Hann var þess fullviss
að kennararnir gætu lesið hugsan-
ir hans og að fylgst væri með hon-
um frá öðrum hnöttum. Hann
heyrði raddir, sem skipuðu honum
fyrir og niðurlægðu hann. Úr sjón-
varpinu bárust geislar sem tru-
fluðu hugsanir hans.
Sveinn var lagður inn á geðdeild
í fyrsta sinn.
Margar innlagnir hafa fylgt í
kjölfarið. Þegar Sveinn hefur verið
heima í dálítinn tíma fínnst honum
hann vera orðinn hraustur og hætt-
ir að taka inn lyfin og skömmu
síðar fer allt úr skorðum á ný.
Tímabundin eða varanleg rösk-
un á háttum einstaklingsins getur
orsakað að viðkomandi þarf aðstoð
við að byggja upp tilveru sína og
gera lífið innihaldsríkt á ný. Með
markvissri þjálfun í formi samtala
og athafna aðstoða iðjuþjálfar
þessa einstaklinga við að byggja
upp tilveru sína, styrkja og bæta
félagslegt net, ásamt fjölmörgu
öðru sem komið verður nánar inn
á hér á eftir.
Upphaf iðjuþjálfunar
Gildi starfs eða iðju til hjálpar
geðsjúkum hefur þekkst frá dögum
forngrikkja.
Iðjuþjálfun varð þó ekki til sem
starfsgrein fýrr en á árum fyrri
heimsstyijaldar. Ox hún hratt þar
sem mönnum var ljóst að þörf var
á að endurhæfa almenna borgara
ekki síður en hermenn. Iðjuþjálfun
hefur verið viðurkennd síðan 1918,
sem meðferðartilboð fyrir alla
sjúklingahópa.
Saga iðjuþjálfunar á íslandi
hófst með því að fyrsti íslenski
iðjuþjálfinn var ráðinn að Klepps-
spítala árið 1945. Á næstu' þremur
áratugum voru hér starfandi ein-
staka iðjuþjálfar, en það var svo
árið 1976 að Iðjuþjálfafélag ís-
lands var stofnað. Stofnfélagar
voru 10 talsins en nú, 18 árum
síðar, eru hér um 60 iðjuþjálfar
starfandi, og er félagið í örum
vexti. Starfsvettvangur iðjuþjálfa
Fylgstu meb í
Kaupmannahöfn
Morgunblabib
fæst á Kastrupflugvelli
og Rábhústorginu
3H*r0tm(rlfifrife
-kjarni málsins!
hlutina
í víbara
samhengi!
- kjarni málsins!
hefur dreifst með fjölgun í stétt-
inni, en því fer þó fjarri að hægt
sé að sinna þeim fjölda fólks sem
þyrfti á þjónustu iðjuþjálfa að
halda.
Menntun
Menntun í iðjuþjálfun verður að
sækja erlendis. Námstími er 3 ár
í háskólum í Evrópu, en 4 ár í
Eitt helsta baráttumál
Iðjuþjálfafélagsins,
segja ritnefndarfulltrú-
ar þess, er að fá iðju-
þjálfaradeild innan Há-
skóla íslands.
Bandaríkjunum og Kanada. Náms-
efnið er mjög fjölbreytt. Auk
kennslu í hagnýtri iðjuþjálfun er
aðaláhersla lögð á líffæra- og líf-
eðlisfræði, sálarfræði, geðfræði,
vinnustellingar, notkun hjálpar-
tækja og spelkugerð. Iðjuþjálfar
læra að líta á einstaklinginn og
umhverfi hans í heild sinni.
Vinnustaðir og verkefni
Helstu vinnustaðir íslenskra
iðjuþjálfa eru á endurhæfingardeil-
um, geðdeildum, öldrunardeildum,
sérdeildum fyrir börn, sérskólum,
gigtlækningadeildum, hjálpar-
tækjabanka, hjálpartækjamiðstöð
Tryggingastofnunar ríkisins, hjá
svæðisstjómum, ásamt fleiri stöð-
um. Iðjuþjálfar hafa einnig starfað
á vernduðum vinnustöðum og á
sambýli fyrir blinda, svo eitthvað
sé nefnt. Einnig geta fyrirtæki
ýmiss konar nýtt sér iðjuþjálfa sem
ráðgjafa þegar lagfæra þarf vinnu-
aðstöðu, eða við kaup á nýjum
húsbúnaði eins og t.d_ skrifstofu-
húsgögnum.
Erlendis starfa iðjuþjálfar einnig
á heilsugæslustöðvum, í skólum,
hjá vinnueftirliti, í fangelsum og
hjá einkafyrirtækjum. Töluvert
vantár upp á að iðjuþjálfar hér séu
það margir að annað verði eftir-
spurn, og eru fáir iðjuþjálfar starf-
andi utan höfuðborgarsvæðisins.
Iðjuþjálfar á íslandi vinna flestir
að endurhæfingu, líkamlegri, vit-
rænni og félagslegri. Aðallega er
þá unnið út frá athöfnum daglegs
lífs (ADL), en einnig eru notuð
önnur möt og prófanir.
Markmiðið er alltaf að einstaki-
ingurinn verði fær um að takast
að nýju á við lífið, hvort sem það
er innan heimilisins e.ða utan, í
vinnu eða tómstundum. Iðjuþjálfar
fara gjaman í heimilisathuganir
og/eða vinnustaðaathuganir þar
sem farið er yfir þá aðstöðu sem
er fyrir hendi, eða útvega hentug
hjálpartæki sem auðvelda einstakl-
ingnum að athafna sig. Hjálpar-
tækin geta verið allt frá hnífapör-
um upp í rafmagnshjólastóla. Iðju-
þjálfar veita kennslu og ráðgjöf
um notkun hjálpartækjanna og sjá
um pöntun þeirra.
Iðjuþjálfar vinna með mismun-
andi sjúklingahópa og er hægt að
nefna í því sambandi þá helstu:
Heilaskaddaðir (bæði af völdum
slysa eða heilablóðsfalls), mænu-
skaddaðir, beinbrotasjúklingar,
gigtarsjúklingar, fötluð börn (t.d.
misþroska, spastísk og vangefin),
aídraðir, lungnasjúklingar, bak-
sjúklingar, hjartasjúklingar,
krabbameinssjúklingar o.fl.
Baráttumál iðjuþjálfa
Vinnuaðstaða iðjuþjálfa er mjög
misjöfn og oft er iðjuþjálfunar-
deildin í þröngu húsnæði. Biðlistar
eru mjög langir bæði vegna að-
stöðuleysis, en einnig vegna skorts
á nýjum stöðugildum, og eiga iðju-
þjálfar því erfitt með að sinna öll-
um sem virkilega þurfa á iðjuþjálf-
un að halda.
Eins og alþjóð veit hefur verið
mikill niðurskurður innan heil-
• brigðiskerfisins á undanförnum
árum, og hafa iðjuþjálfar ekki far-
ið varhluta af þeim sparnaði frekar
en aðrar stéttir.
Helstu baráttumál Iðjuþjálfafé-
lagsins undanfarin ár hafa verið
tvö. Annars vegar að fá iðjuþjálf-
unardeild innan Háskóla Islands,
en Mikill skortur er á iðjuþjálfum
um allt land, og teljum við að með
því að menntunin fari fram hér á
landi, myndu fleiri sjá sér fært að
stunda námið.
Hins vegar hefur verið sótt fast
að fá samning við Tryggingastofn-
un ríkisins. Nefnd hefur starfað á
vegum iðjuþjálfafélagsins til þess
að vinna að þessum málum, en
hafa viðræður við samninganefnd
TR lítinn árangur borið ennþá..Við
teljum að það sé mjög mikill sparn-
aður fólginn í því að iðjuþjálfar
geti sinnt göngudeildasjúklingum,
en eins og staðan er í dag er það
ekki hgæt. Það hlýtur að vera ódýr-
ara fyrir heilbrigðiskerfið að 'ein-
staklingar, sem þurfa á iðjuþjálfun
að halda, komi t.d. klukkutíma á
dag í einhvern tíma. í dag þarf
að leggja einstaklingana inn á
sjúkrastofnun eða tefja útskrift,
svo viðkomandi geti fengið viðun-
andi þjálfun.
Við getum tekið lítið dæmi: Skúli
fær heilablóðfall og hlýtur við það
bæði vitræna og líkamlega skerð-
ingu. Hann er lagður inn á sjúkra-
stofnun, og fær nú daglega endur-
hæfíngu í iðjuþjálfun og jafnframt
sjúkraþjálfun. Eftir einhvern tíma
er Skúli orðinn það sjálfbjarga að
hægt er að útskrifa hann. Hann
hefur þó ennþá einkenni af bæði
líkamlegri og vitrænni skerðingu,
svo hann verður háður hjálp
heimavið. Skúli getur haldið áfram
að koma í sjúkraþjálfun, en verður
alfarið að hætta að koma í iðju-
þjálfun, þar sem iðjuþjálfar hafa
ekki samninga við Tryggingastofn-
un og geta þar af leiðandi ekki
tekið göngudeildasjúklinga. Þörfin
á iðjuþjálfun er mjög mikil eftir
útskrift, því þá þarf Skúli að tak-
ast á við vandamál heimafyrir sem
óneitanlega skapast þegar hann
þarf að Iifa með fötlun sinni. Oft
leiðir vitræn skerðing af sér mikla
ósýnilega fötlun. Skúli getur virst
fullfrískur þar sem hann hefur náð
sér líkamlega, en sjálfsagðir hlutir
eins og að smyija brauð eða hella
,.uppá könnuna geta vafist fyrir
honum. Oft á tíðum gefst fólk
upp, og verður þ.a.l. mikið til
ósjálfbjarga við athafnir daglegs
lífs. Með markvissri þjálfun mætti
hjálpa Skúla meira en hægt er í
dag, því þjálfun af þessu tagi get-
ur tekið allt að einu ári, og væri
því nauðsynlegt að hann gæti feng-
ið iðjuþjálfun einhveija tíma í viku.
Einstaklingur sem fengi þjálfun
af þessu tagi myndi verða meira
sjálfbjarga á allan hátt, og myndi
þegar til lengri tíma litið spara
þjóðfélaginu miklar fjárhæðir, með
því að geta búið á eigin heimili, í
staðinn fyrir að þurfa að vistast á
stofnun.
Höfundarnir, Erna Magnúsdóttir,
Kristjana Ólafsdóttir, Gunnhildur
Gísladóttir og Sigríður Kr.
Gísladóttir, eru iðjuþjálfar í
ritncfnd Iðjuþjálfafélags fslands.
ÓLAFUR JÓNSSON
+ Ólafur Jónsson
fæddist á Flat-
eyri við Önundar-
fjörð 17. júní 1930.
Hann lést í Reykja-
vík 5. desember
síðastliðinn. For-
eldrar hans voru
Jón Guðmundur
Guðmundsson,
bóndi og verka-
maður frá Görðum
í Önundarfirði, f.
29. sept. 1892, d.
4. okt. 1971, og
Jóna Guðrún Jóns-
dóttir, ljósmóðir
frá Ytri-Veðrará, f. 7. ágúst
1892, d. 24. okt. 1930. Jóna
var tvígift. Fyrri maður henn-
ar var Guðmundur Franklín
Guðmundsson búfræðingur
frá Mýrum í Dýrafirði, f. 17.
febr. 1887, d. á Veðrará 3.
nóv. 1918. Börn þeirra eru:
Jón Halldór Franklín, f. 16.
apríl 1914; Guðmundur Hagal-
ín, f. 28. apríl 1915, d. 15.
ágúst sama ár, og Guðrún
Ingibjörg, f. 28. sept. 1916, d.
7. des. sama ár. Alsystkini
Ólafs eru: Guðmundur Frankl-
ín, f. 25. júní 1921, d. 2. júní
1990; Guðrún Ingibjörg, f. 11.
ágúst 1922; Gróa Margrét
Hildur, f. 23. júlí 1923; Harald-
ur, f. 30. sept. 1924, d. 20.
okt. 1988, Oddur Guðmundur,
f. 2. jan. 1926, og Stefán, f.
4. júlí 1927.
Hinn 14. desember 1958
kvæntist Ólafur Þórhönnu
NÚ ER hann Óli merkjasafnari,
eins og hann var oftast kallaður
í góðra vina hópi, horfinn yfir
móðuna miklu, en minningin lifir
í hjarta mínu um þann góða dreng.
Mín kynni af Óla hófust er ég
hélt að ég ætti mjög stórt merkja-
safn. Mér var boðið á fund mynt-
safnara, þar var maður sem tók á
móti mér með opnum örmum og
kynnti sig sem Ólaf Jónsson,
merkjasafnara. Eftir að hann bauð
mér heim og sýndi mér safnið sitt
var mitt safn mjög lítið miðað við
hans.
Óli var alltaf mjög glaðlegur og
hress er við hittumst og má segja
að að koma til Óla og Þórhönnu
væri eins og að koma á sitt annað
heimili. Hlýjan og glaðværðin var
í fyrirrúmi og innilega hláturinn
hennar Þórhönnu vona ég að ég
eigi eftir að heyra sem oftast.
Ætíð hafði Óli eitthvað að sýna
mér er ég kom á heimili hans og
skipst var á merkjum og oftast
fékk ég eitthvað auka með mér
er ég fór af hans fundi.
Óli var aldrei svo veikur að ekki
væri hægt að tala við hann um
merki og hafsjór af fróðleik. Ef
einhver vafí var á hvaðan merkið
kom eða frá hveijum var leitað til
Óla og ef hann gat ekki sagt til
um það strax var ekki langt að
bíða eftir svari hans.
Óli var handlaginn, eins og sjá
mátti á heimili hans. Fátt var þar
sem Óli hafði ekki smíðað. Nú er
ég minnist þessa merka manns
votta ég Þórhönnu, Ásdísi og Jó-
hanni og fjölskyldum þeirra samúð
og Guð geymi ykkur um ókomin
ár.
Bjarni H. Alfreðsson.
Ólafi Jónssyni kynntist ég í
Myntsafnarafélaginu fyrir mörg-
um árum. Ljúfur maður, áhuga-
samur safnari og öðrum mönnum
fróðari um þau svið söfnunar, sem
hann helgaði sér. Ólafur smiður
safnaði aðallega barmmerkjum og
einkennismerkjum og kom sér upp
einstöku safni. Það var ekki að-
eins, að hann átti stærra safn en
aðrir, heldur og hitt, að hann kunni
skil á hveiju merki, og gat sagt
sögu þess. Þar að auki kom hann
Guðmundsdóttur,
f. 10. ágúst 1938.
Foreldrar hennar
voru Guðmundur
Brynjólfsson, f. 4.
nóv. 1897, d. 28.
okt. 1984, og Guð-
munda Herborg
Guðmundsdóttir, f.
31. des. 1900, d. 12.
júlí 1977. Börn
Ólafs og Þórhönnu
eru: 1) Ásdís Her-
borg, f. 25. júlí
1959, gift Kim
Leunbach, f. 7.
apríl 1956. Börn
þeirra eru: Daníel, f. 1985, og
Davíð f. 1988. 2) Jóhann Bessi,
f. 5. ágúst 1963, kvæntur Aðal-
heiði Björgu Kristinsdóttur, f.
9. des. 1964. Börn þeirra eru:
Dagur Valberg, f. 1985, og
Þórdís Ólöf, f. 1990.
Ólafur ólst upp á Kirkjubóli
í Bjarnardal í Önundarfirði
frá sex vikna aldri hjá Bessabe
Halldórsdóttur, f. 4. des. 1877,
d. 26. júní 1962, og börnum
hennar. Hann tók landspróf
frá Núpi í Dýrafirði, lærði
húsasmíði á Reykjalundi og
lauk prófi við Iðnskólann í
Reykjavík. Ólafur vann við
trésmíðar og lengst af við inn-
réttingasmíði hjá Trésmíða-
verkstæði Hákonar og Krist-
jáns í Kópavogi og síðan hjá
Selko.
Útför Ólafs fer fram frá
Kópavogskirkju í dag.
öllu safni sínu á spjöld, svo lag-
lega, að þess þekkist ekki líki hér
á landi. Kom þar tvennt til, smekk-
vísi Ólafs og hagleiki hans sem
smiður. Ekki er ofsagt, að Ólafur
Jónsson smiður hafi bjargað tug-
um merkja frá gleymsku, og hafi
haldið saman einkennismerkjum
félaga og stofnana. í safni Ólafs
er að finna ógrynni hluta, sem
segja sögu og tísku síns tíma. Ég
minni þannig á einkennismerki
hnappa og borða áhafna Loftleiða,
Flugfélags íslands, Air Viking og
Arnarflugs, svo ég taki aðeins ein-
kennismerki úr fluginu, en ekkert
félagsmerki var Olafi óviðkom-
andi. Við skoðun á safni Ólafs rifj-
ast upp margir atburðir íslands-
sögunnar á þessari og síðustu öld,
og margir þeirra gleymdir.
Ólafur Jónsson var félagi í
Myntsafnarafélagi íslands, og
mætti vel á fundum. Hann hafði
alltaf eitthvað nýtt að sýna okkur,
miðlaði af fróðleiksbrunni sínum,
og var oftast til í að skipta á
merkjum, svo aðrir næðu heillegra
safni. Ólafur tók þátt í mörgum
sýningum á vegum mynt- og frí-
merkjasafnara og sýndi hið merka
og fallega safn sitt. Hann var öðr-
um fyrirmynd, sem seint gleymist.
Ragnar Borg.
Erfidrykkjur
Glæsileg kaffi-
hlaðborð, fallegir
salir og mjög
góð þjónusta.
Upplýsingar
í síma 22322
FLUGLEIDIR
IIÓTEL LOHTLEIIIK