Morgunblaðið - 14.12.1994, Blaðsíða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 14. DESEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Landgræðsla:
Bjartsýni og
baráttuvilji
ÁRBÓK Landgræðslu ríkisins er
komin út í fimmta sinn og nefnist
Græðum ísland. Þetta er vegleg,
innbundin bók með veigamiklum
greinum og litmyndum, 184 blað-
síður að stærð. í henni eru 22 undir-
stöðugreinar eftir helstu sérfræð-
inga um uppgræðslu og ræktun
landsins.
I formála segir ritstjórinn Andr-
és Amalds m.a. í samstarfi Land-
græðslunnar og Rannsóknarstofn-
unar landbúnaðarins er nú unnið
að verkefninu: Jarðvegsvernd. Það
felur í sér alhliða rannsóknir á jarð-
vegseyðingu og gert er ráð fyrir
að fyrsta heildarúttekt á útbreiðslu
jarðvegseyðingar á íslandi líti dags-
ins ljós árið 1996. Slík úttekt veitir
ekki eingöngu yfírlit yfir þann
vanda sem við er að etja. Hún er
ekki síður mikilvæg til að sýna
hvaða svæði búa við heilbrigt
ástand jarðvegs.“ Hann bætir við
að gróðurskilyrði séu annar flokkur
rannsókna sem brýnt sé að hefja.
I ritið skrifar Sveinn Runólfsson
ítarlega grein um Landgræðslu á
árunum 1992-93 og Björn Sigur-
bjömson um jarðvegseyðingu —
mestu ógn jarðar. Andrés Arnalds
skrifar um vistfræðileg stefnumið í
landgræðslu og gróðurvemd og Ása
L. Aradóttir um nýjar leiðir við
endurheimt landgæða. Jón Guð-
mundsson skrifar um belgjurtir og
landbætur og um byggingarefni líf-
vera og níturferla og loks um
storma, fugla og landgræðslu.
Greinar eru um einstaka staði, svo
sem rofabörðin við Djúphóla eftir
Ólaf Arnalds og Ómar Ragnarsson,
jarðvegseyðingu á Haukadalsheiði
eftir Guttorm Sigbjarnarson, áfoks-
geira við Kringlutjöm eftir Þröst
Eysteinsson, Rauðhól-Fagurhól eft-
ir Guðjón Jónsson, vamarstarf við
Reykjahlíð eftir Hörð Sigurbjarnar-
son, heftingu sandfoks í Dimmu-
borgum eftir Þröst Eysteinsson,
sjálfboðavinnu á Kjalvegi eftir Þor-
vald Örn Árnason, uppgræðslu í
Rótarmannagili eftir Ragnheiði
Jónasdóttur og landgræðslustarf í
Ljósm. Guðjón Jónsson.
HÁLFDÁN Björnsson ber í
Oræfajökul í gervi jóla-
sveinsins með fullan poka af
lúpínustönglum frá Kví-
skerjum á bakinu. Mynd úr
Árskýrslu Iandgræðslunnar.
Skarfanesi eftir Sigurgeir Þor-
bjömsson. Hóimfríður Sigurðar-
dóttir skrifar um ánamaðka í lúp-
ínubreiðum, Ólafur Amalds um
holklaka, þúfur og beit, Andrés
Arnalds um starfshætti í land-
græðslu, Jón Aðalsteinn Hermanns-
son greinina Þannig notum við land-
ið og Örn Bergsson um nýstofnað
landgræslufélag Öræfinga.
Fílharmóníu-
aðventutónar
TONLIST
Kristskirkju
AÐVENTU-OG
JÓLATÓNLIST
Fílharmóníukórinn, Úlrik Ólason
stjórnandi, Ingibjörg Guðjónsdóttir
sópran, Monika Abendroth harpa,
Ólöf Sesselja Guðmundsdóttir selló,
Páll Hannesson bassi og Elías
Davíðsson orgél.
Á ÞESSUM tíma ársins fyllast
kirkjur flestar aðventu- og jólatón-
list og Fílharmoníukórinn verður
með hvorki meira né minna en
þrenna tónleika í Kristkirkju. Slík
er helgi þessarar kirkju að þögnin
þar nægir ein til að koma manni í
tilætlaða stemmningu, það annað
sem svo boðið er uppá, er hrein við-
bót.
Fyrri hluti efnisskrárinnar var
samansettur af þekktum jólalögum,
erlendum utan það fyrsta, Jesús,
mín morgunstjarna, í útsetningu
Jóns Þórarinssonar. Kórinn söng
þessi lög blátt áfram og tilgerðar-
laust, kannske nokkuð um of það,
því lögin voru öll sungin í nokkurn-
vegin sama styrkleika. Víst bjóða
þessi lög ekki upp á margbreytilegar
kúnstir í söngmáta, en nokkrar
styrkleikabreytingar hefðu ekki
skaðað, með þessu móti urðu lögin
nokkuð eintóna. Kórinn er annars
nokkuð vel skipaður röddum, þó er
tenórinn og altinn veikustu hlekkirn-
ir, bassinn er vel hljómandi, en tónör-
yggið er ekki alltaf á hreinu. Best
sungnu lögin voru þau þar sem
mest reyndi á kórinn, svo sem í Ave
Maria eftir Arcadelt og Locus Iste
eftir Anton Bruckner. Einnig var
reisn yfir flutningnum á Exultate
Deo eftir Alessandro Scarlatti. Kór-
inn býr að mörgum góðum þáttum,
en lengi getur gott batnað og þegar
búið verður að sauma í nokkur göt,
getur hér orðið um fyrirmyndarkór
að ræða. Rödd Ingibjargar Guðjóns-
dóttur hljómaði fagurlega um hvelf-
ingar kirkjunnar, en af einhveijum
ástæðum var hún stundum neðan í
tóninum. Ástæðan er annað tveggja
að söngvarinn áttar sig ekki á því
hvað auðvelt er að láta röddina
hljóma í umhverfi sem kirkjan er,
eða að ástæðan er tæknileg og er
Ingibjargar að ráða fram úr.
Hljóðfæri tónleikanna blönduðust
vel hljómi kórsins.
Ragnar Björnsson.
Strengjasveit-
artónleikar í
Bústaðakirkju
TÓNLEIKAR verða haldnir á
vegum Tónlistarskólans í
Reykjavík í Bústaðakirkju
fimmtudaginn 15. desember og
heQast kl. 20.30.
A tónleikunum flytur
strengjasveit yngri deildar jóla-
lög, Kanon fyrir 3 fiðluraddir
og ostinatobassa eftir Johan
Pachelbel, Concerto grosso í
d-moll op. 2 nr. 3 eftir Fran-
sesco Geminiani, Air úr Svítu
nr. 3 í D-dúr eftir Bach og Kon-
sert í g-moll op. 6 nr. 8 — Jóla-
konsertinn — eftir Archangelo
Corelli. Sljórnandi er Rut Ing-
ólfsdóttir.
Aðgangur að tónleikunum er
ókeypis.
A ferð um
Suður-Afríku
BOKMENNTIR
Ferðasaga
PARADÍS FERÐAMANNS-
INS - SUÐUR-AFRÍKA.
LAND MIKILLA ÖRLAGA
eftir Margréti Margeirsdóttur.
Slqaldborg, 1994 — 156 síður.
3.880 kr.
AÐ FARA í ferðalag til ókunnra
landa er lífsnautn sem leysir mann
úr viðjum hversdagsleikans. Við það
að ferðast fær heimsmyndin nýja
vídd og lífsýnin breytist. Að njóta
ferðarinnar er að sjá og skynja
umhverfið hvert andar-
tak, grípa það, halda
því föstu.
Þannig hefur Mar-
grét Margeirsdóttir for-
mála að ferðasögu frá
Suður-Afríku. Ferðalög
til framandi landa hafa
löngum orðið til þess
að menn hafa reynt að
færa upplifanir sínar á
prent. Þegar Evrópu-
menn tóku að vinna
lönd í fjarlægum heims-
álfum kom til dæmis
mikill kippur í ferða-
sagnaritun og nutu
slíkar bókmenntir oft
mikilla vinsælda enda
hafði það fólk er heima
sat enga aðra leið til
þess að kynnast mannlífi og menn-
ingu annarra þjóða. Oft voru þessar
ferðasögur markaðar fordómum í
garð innfæddra og allt vegið og
metið samkvæmt evrópskri mæli-
stiku án tillits tii þess hversu vel hún
hentaði á það sem fyrir augu bar.
Nú á tímum er þekking á fjarlægum
löndum að mestu komin frá sjón-
varpinu en auðvitað ferðast fólk
margfalt meira en áður tíðkaðist.
Enn sem fyrr er það þó harla ein-
föld mynd sem dregin er upp í fjöl-
miðium af menningu og lífi fólks í
fjarlægum löndum. Þetta á ekki síst
við hin fjölrnörgu lönd Afríku. Hung-
ur og blóðugar styijaldir eru í hugum
margra samnefndari fyrir lönd hinn-
ar svörtu heimsálfu eins og Afríka
hefur oft verið nefnd. Suður:Afríku
tengja hinsvegar flestir við hina al-
ræmdu aðskilnaðarstefnu.
Margrét segir í formála að ætlun
hennar sé að draga upp nokkuð aðra
mynd af Suður-Afríku en við eigum
að venjast úr íjölmiðlum. Ferðasög-
una byggir hún á ferð sem hún fór
ásamt hópi íslendinga á vegum
Heimsklúbbs Ingólfs haustið 1991.
Hún tekur fram að ætlun hennar sé
ekki að fást við stjórnmál eða sagn-
fræði en þó hefur hún bókina á löng-
um kafla um sögu Suður-Afríku.
Þessi kafli er dálítið á skjön við það
sem á eftir kemur því söguleg sýn
í öðrum köflum er fremur takmörk-
uð. Það hefði raunar farið betur á
því að flétta söguna jafnóðum inn í
frásögnina eftir því sem við hefði átt.
Þrátt fyrir að Margrét fordæmi
aðskilnaðarstefnuna fellur hún eins
og svo margir aðrir í þá gryfju að
sjá söguna einungis út frá sjónar-
horni hvíta mannsins. Þannig fær
lesandinn nokkuð góða vitneskju um
viðhorf og skoðanir Búa og Breta
en við vitum minna um ólíka menn-
ingarheima hinna mörgu ættbálka
blökkumanna.
Raunar er sýn Mar-
grétar á mannlífið í
Suður-Afríku oft sorg-
lega einföld. Þannig
verður starfsfólk hótels
eins sem hún gistir
henni tilefni til eftirfar-
andi athugasemda:
„Ekki var annað að sjá
en allir kynþættir gætu
starfað saman og um-
gengist á eðliiegan
máta sem gerði um-
hverfið einmitt ákaf-
lega lifandi og
skemmtilegt." (92)
Margrét virðist aldrei
gera sér grein fyrir að
hún er allan tímann í
ákaflega vernduðu um-
hverfi og sjaldnast í
raunverulegri snertingu við mannlíf
þeirra staða sem hún heimsækir.
Enda ekki við öðru að búast þar sem
um skipulagða hópferð er að ræða
og stutt viðdvöl höfð á hveijum stað.
Margrét áttar sig heldur ekki á því
að með því að taka alltaf fram hvort
um er að ræða hvíta menn eða svarta
styður hún ósjálfrátt þá kenningu
að litarhaft manna hafi einhveija
merkingu en það er einmitt viðhorf
þeirra er studdu aðskiinaðarstefn-
una. Oft er erfitt að gera sér grein
fyrir því hversu samofnir allskyns
fordómar eru tungu okkar og menn-
ingu.
Eins og áður sagði er þessi ferð
Margrétar um Suður-Afríku hópferð
og slík ferð getur aldrei veitt mikla
innsýn í þjóðfélagshætti, sama
hversu opinn og námfús viðkomandi
ferðamaður er. Helsti fengur þessar-
ar bókar er að hún eykur þekkingu
manns á staðháttum og fjölbreyttri
náttúru Suður-Afríku. Auk þess er
fjöldi litmynda til mikillar prýði,
raunar hefðu myndir mátt fá enn
meira rými, einkum hefðu landslags-
myndir mátt vera stærri svo mynd-
efnið gæti notið sín sem skyldi.
Guðrún Þóra Gunnarsdóttir
Margrét
Margeirsdóttir
BÓKMENNTIR
Æ11 í r æ ú i
BORGFIRZKAR
ÆVISKRÁR IX. BINDI
Útg.: Sögufélag Borgfirðinga. Prent-
verk Akraness hf., 1994,559 bls.
ÚTGÁFA á Borgfírzkum ævi-
skrám hófst árið 1969 og birtist
nú níunda bindið. Þetta bindi endar
í S og skilst mér að a.m.k. þijú
bindi séu eftir.
Að fyrsta bindinu skrifaði Guð-
mundur skáld Böðvarsson á
Kirkjubóli athyglisverðan formála
fyrir hönd Sögufélags Borgfirð-
inga. Höfundar þess voru þrír:
Aðalsteinn Halldórsson, Ari Gísla-
son og Guðmundur Illugason.
Unnu þeir og ötullega að útgáfu
næstu binda. Aðalsteinn og Guð-
mundur eru nú báðir
látnir en Ari er enn
að störfum þó að kom-
inn sé hátt á níræðis-
aldur. Frá og með átt-
unda bindi hefur Þur-
íður J. Kristjánsdóttir
verið aðalumsjónar-
maður útgáfunnar, en
allmargir þættir fram-
angreindra höfunda
voru þá enn óbirtir,
auk þess sem Svein-
björg dóttir Guðmund-
ar hefur haldið áfram
verki föður síns og
fleiri hafa komið við
sögu. Höfundar þessa
síðasta bindis eru: Ari
Gíslason, Kristín Guðmundsdóttir,
Sveinbjörg Guðmundsdóttir og
Þuríður J. Kristjánsdóttir.
Þá er þess að geta að á árunum
1982-1987 komu út
fjögur bindi af Ævi-
skrám Akurnesinga,
einnig á vegum Sögu-
félags Borgfirðinga.
Höfundur þeirra var
hinn mikilvirki ætt-
fræðingur Ari Gísla-
son. Skilst mér að
hann hafí fimmta
bindið I smíðum.
Borgfirskar æviskrár
eru því í raun orðnar
þrettán bindi og verða
líklega sautján um það
er lýkur. Er þetta
vafalaust lengsta ætt-
fræðirit hérlendis. Það
er að vísu að vonum
þar sem æviskrárnar ná allt aftur
á 16. öld.
Æviskrárnar eru í stafrófsröð,
þ.e. í fyrsta bindi eru A-B og í
þessu síðasta eru P-S og S-unum
þó ekki lokið. Ég þykist vita að
þessi háttur hafi reynst höfundum
erfiður og krafist afar mikillar for-
vinnu. Skagfirðingar hafa t.a.m.
gert sér róðurinn léttari með því
að hafa hvert bindi sjálfstætt um
stafrófsröð.
í Borgfirzkum æviskrám eru
þættir yfirleitt mjög stuttir og fátt
annað tekið en hefðbundið ævi-
skrárefni. Þó er á stöku stað skot-
ið inn setningum sem lýsa einstakl-
ingum og þá einatt tilvitnanir í
ritaðar heimildir. Allmikið er um
tilvísanir í eldri bindin og raunar
önnur rit og er það til mikils hag-
ræðis. Mikill fjöldi mynda er í rit-
inu og hafa þær yfirleitt prentast
vel, enda er pappír góður. I bókar-
lok er „Skrá yfir maka, barnsmæð-
ur og -feður þeirra sem bókin nær
yfir og ekki eiga sjálfstæða ævi-
skrá þar“. Upphaflega hét þetta
„kvennaskrá“, síðar „makaskrá"
og loks það sem að framan grein-
ir. Er það í samræmi við rýmkun
á skránni. Þetta er mikil skrá, 28
bls., prentuð með smáu letri. Þá
er að lokum skrá um helstu heim-
ildir, svo og skrá yfir skammstaf-
anir.
Varla þarf að taka fram að
Borgfirzkar æviskrár er eitt af
mikilvægustu uppflettiritum fyrir
þá sem við ættrakningar fást.
Skiptir þá vitaskuld mestu máli að
villur séu sem fæstar. Ekki get ég
dæmt um hvernig til hefur tekist
í þeim efnum. í 2.-6. bindi birtust
ávallt leiðréttingar við fyrri bindi
í bókarlok. Þurfa menn því að
skoða þær. Síðan hafa leiðréttingar
ekki birst. En mér er tjáð að í loka-
bindi verksins alls munu verða
prentaðar leiðréttingar á öllum vill-
um sem fundist hafa. Þá munu
einnig koma æviskrár þeirra sem
vantað hefur inn í stafrófsröðina.
Borgfirzkar æviskrár eru vissu-
lega lofsvert framtak og er
ánægjulegt til þess að vita að eng-
inn bilbugur skuli vera á mönnum
um framhald þessa mikla verks.
Sigurjón Björnsson.
Æviskrár úr Borgarfirði
Þuríður J.
Kristjánsdóttir