Morgunblaðið - 14.12.1994, Blaðsíða 24

24 MIÐVIKUDAGUR 14. DESEMBER 1994
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Landið í sparífötum
BOKMENNTIR
Ljósmyndun
ÍSLAND - LANDIÐ HLÝJA
í NORÐRI
Ljósmyndir: Sigurgeir Siguijónsson.
Texti: Torfi H. Tulinius. Forlagið,
1994. Prentun Oddi — 143 síður.
1.980 kr.
ÞAÐ KEMUR ekki til af engu
að margir útlendingar hafa þá
hugmynd að allir íslenskir Ijós-
myndarar hljóti að vera landslags-
ljósmyndarar. Við eigum einstakt
landslag með síbreyti-
legum litbrigðum og
veðrið er aldrei eins.
Svo eru íslendingar
svo fáir og einlitir að
það getur varla verið
um auðugan garð að
gresja hvað mannlífs-
myndatökur varðar.
Vissulega er sitthvað
til í þessu og þeir eru
margir ljósmyndar-
arnir hér sem fara
fyrr eða síðar að gefa
landinu auga. Sigur-
geir Siguijónsson er
einn þeirra og síðustu
misserin hefur mikið
borið á landslags-
myndum hans. Fyrir rúmu ári
sendi hann frá sér stóra bók og
kallaði íslandslag og nú fylgir
hann þeirri útgáfu eftir með ann-
arri mun minni, meðfærilegri og
ódýrari, og heitir hún íslandsland-
ið hlýja í norðrí.
Torfi H. Tullnius ritar texta
bókarinnar og skiptast þeir í
þrennt. Fremst er inngangur um
land og þjóð, þá koma upplýsandi
myndatextar, oft nokkrar setning-
ar með hverri mynd þar sem les-
endur eru til dæmis fræddir um
vatnsmagn fossa, merkisár í sögu
kaupstaða eða dýraiíf á staðnum
sem myndin sýnir. Aftast eru
ýmsir fróðleiksmolar um jarð-
fræði, landmótun, gróðurfar, ágrip
af sögu íslendinga og svo fram-
vegis. Textar Torfa gera þetta að
óvenju upplýsandi ijósmyndabók
og auka gildi hennar fýrir áhuga-
sama um land og þjóð og þá sem
vilja vita meira um þá staði sem
myndimar eru af. Meginefni
bókarinnar eru þó litljósmyndirnar
75.
Margar þessara landslags-
mynda Sigurgeirs eru þegar orðn-
ar heimilisvinir, hafa hangið á
dagatölum Eimskipafélags íslands
í eldhúsum og skrifstofum íslend-
inga heima sem erlendis. Þarna
eru nokkrar óviðjafnanlegar perl-
ur. Hún er einföld og ofurstílhrein
myndin af kirkjunni í Selárdal þar
sem sólin lýsir upp gaflinn og sól-
eyjartún en dimm ský hanga í fjall-
inu í bakgrunni; myndin af kúnum
sem verið er að reka heim til mjalta
við Mývatn er sérlega lifandi, hrein
og sakleysisleg; og sérstæð er
myndin þar sem horft er niður á
gæsahóp við Eyjabakka.
Nokkuð ber á ljósmyndum sem
einnig eru í íslandslagi en sam-
setning þessarar bókar er önnur.
Þar var meira byggt á sterkum,
stökum ljósmyndum en hér koma
inn aðrar sem eru ekki alltaf jafn
sérstakar en fara vel með heild-
inni. Þá eru sumar myndanna
kunnuglegar, eða rétta sagt fyrir-
myndirnar, því búið er að taka svo
ótal margar litfagrar
myndir á stað eins og
Landmannalaugum en
furðu oft auðnast Sig-
urgeiri þó að finna
nýstárleg sjónarhorn
af fossum, vötnum og
fjöllum.
Sigurgeir notar
panórama-myndavélar
með sérlega víðu
myndsviði. Það er
tísku-format lands-
lagsljósmyndara um
þessar mundir og nýt-
ist óneitanlega vel hér,
þar sem í veðurfari
eins og því íslenska
getur verið skúr á öðr-
um helmingi myndarinnar en sól
hinum megin. Sigurgeir vinnur
sífellt betur með möguleikana í
myndbyggingu með þessum vélum
en í fyrstu hætti honum til. að
byggja myndirnar um of út frá
miðjunni. Einn veikleiki er þó áber-
andi í þessari bók og það er þegar
ljósmyndarinn stillir fólki inn í
myndirnar. Fjallsjökull er ægifag-
ur og skorinn en fólkið sem stillt
er upp í forgrunni — sjálfsagt sem
stærðarviðmiðun — er vandræða-
legt og frosið eins og gínur. Mynd
af börnum og gamalli konu er allt
að því væmin, svo þvinguð er upp-
stillingin, og fólkinu á gangstígn-
um við Krísuvík virðist líða illa
meðan það bíður eftir að smellt
sé af. Sigurgeir sýndi fyrir löngu
í svart/hvítum ljósmyndum sínum
að hann kann að frysta hreyfingu
og ef til vill ætti hann að vinna
meira með það þegar hann setur
fólk inn í landslagið.
Umfram allt er það ísland sem
er í aðalhlutverki í þessari bók og
Sigurgeir magnar listavel upp
birtu þess, litbrigði og ferskleika
— hlutverk myndanpa er að sýna
landið sem fegurst. ísland — Land-
ið hlýja í norðrí mun vera fáanleg
á nokkrum tungumálum og er fyr-
irtaks gjöf til vina og vandamanna
— ekki síst þeirra sem eru erlend-
is, því þetta er ein þeirra bóka sem
næra heimþrána.
Einar Falur Ingólfsson
Sigurgeir
Siguijónsson
matarstell
fyrir fjóra
á aðeins
„Norðlæg myndsýn“
MYNPUST
Listhús í Laugardal
MÁLVERK
SJÖFN HARALDSDÓTTIR
Opið virka daga frá kl. 13-18. Laug-
ardaga 11-18. Sunnudaga 14-18 til
31. desember. Aðgangur ókeypis.
SJÖFN Haraldsdóttir er komin
úr víking að segja má, því að í
nóvember var hún með sýningu í
miðborg Lundúna, nánar tiltekið
Crypt listhúsinu við Trafalgartorg.
Þar sýndi hún mikinn fjölda olíu-
málverka, en einnig myndir unnar
á handgerðan pappír með bleki.
Hlaut sýningin góðar undirtektir
sýningargesta og seldist tugur
mynda, en engar spurnir hefur
rýnirinn enn af skrifum starfs-
bræðra sinna í heimsborginni, hins
vegar þótti myndsýn hennar norð-
læg.
Hvað sem öðru líður telst það
frétt til næsta bæjar, er íslending-
ur selur jafn margar myndir í
frumraun sinni á listavettvangi
erlendis, því þótt Sjöfn Har. eins
og hún áritar myndir sínar, hafi
gert það gott í Danaveldi hér áður
fyrr, mun þetta fyrsta mikilsverða
einkasýning hennar á erlendri
grund.
Sjöfn er helst þekkt fyrir lit-
stemmd málverk sem tengjast
æskuslóðum á Snæfellsnesi og þá
einkum tilbrigði við jökulbunguna,
en þau hafa einnig ratað á Lýðveld-
ispeninginn svonefnda, veggspjöld
og merki, og hefur það allt gerst
á þessu ári. Þjóðhátíðarárið hefur
því ,verið tímabil drjúgra athafna
í lífi listakonunnar, sem á litríkan
námsferil að baki og var í þann
veginn að hasla sér völl á sviði
leirlistar og veggskreytinga, er hún
varð fyrir slysi, er gerði það að
verkum að hún snéri sér að mál-
verkinu.
Verkin í listhúsinu í Laugardal
eru öll máluð á þessu ári, nánar
tiltekið í sumarhúsi við Skorradals-
vatn og eru þetta sömu myndir og
hún sýndi í Lóndon, en sjálfsagt
að hinum seldu undanskildum.
Koma hér bæði fram bein áhrif
frá Snæfellsjökli og umhverfi hans
sem og huglægar vísanir, en þá
skírskotar listakonan gjarnan til
merkingafræði litarins frekar en
brigða ytri byrðar landslagsins. Á
þann veg skynjar hún yfirnáttúru-
lega strauma jökulsins og á stund-
um er það einungis útlínur jökul-
bungunnar sem skara þekkjanleg
form á myndfietinum.
Ástin, lífsstraumarnir og kraft-
birtingurinn teljast þeir megin-
þættir sem Sjöfn gengur út frá,
og auðsæ er nautnin við návist
þeirra, hins vegar fer minna fyrir
svipmiklum átökum við efniviðinn.
Svitinn og tárin eru þannig fjarri
leiknum þótt hrár dumbungur sé
yfir sumum myndanna og þá eink-
um þeirra sem unnar eru á pappír.
það fer svo eftir lyndiseinkun hvers
og eins hvernig athafnirnar skila
sér til hans og hvað rýninn áhrær-
ir hugnaðist honum langsamlegast
best dúkar ríkulegs flæði fyrirferð-
ar í búningi skýrra og afmarkaðra
forma.
Það má þannig segja að inni-
hald þessara mynda sé í senn form-
rænt sem frásagnarlegt þó ekki
komi fram beinar vísanir á mynda-
sögur og bókmenntir, en það telst
ljóður á mörgum hérlendum, hve
þeir eru illa læsir á form- og lit-
rænt inntak á myndfleti og leita
jafnan að haldfestu í beinni frá-
sögn.
Þannig segja þessar myndir
sögu af margvíslegum lifunum í
návígi við myndefnið, þó framsetn-
ingin styðjist hvorki við bókletur
né bein myndtákn hlutveruleikans,
en hvernig sú saga hreyfir við
skoðandanum er svo annað mál.
Bragi Ásgeissson
Af engli og fegurðardrottningu
BÖKMENNTIR
Barna- og
unglingabók
KRAFTAVERKIÐ OG
BROSAÐ GEGNUM TÁRIN
Tvær bækur eftir Helga Jónsson:
Kraftaverkið og Brosað gegnum tár-
in. Bókaútgáfan Tindur 1994.
HELGI Jónsson sendir frá sér
tvær bækur fyrir þessi jól, aðra
fyrir börn, hina fyrir unglinga.
Hann hefur áður skrifað fjórar
unglingabækur.
Barnabókin heitir Kraftaverkið.
Hún fjallar um vinina Þór og Mar-
íu, sem bæði eru 6 ára. María verð-
ur fyrir bíl og er vart hugað líf.
Þór reynir þá að fá almættið í lið
með sér til að bjarga henni. Hann
biður heitt og ákaft og eina nóttina
birtist honum engill sem tilkynnir
að Guð ætli að bænheyra hann.
Þetta er hugljúf saga sem flytur
tvenns konar boðskap: Börnin
verða að gæta sín í umferðinni svo
að ekki fari illa — og Guð er sá
vinur sem hægt er að leita til bæði
í sorg og gleði. Sagan er vel upp-
byggð og vandaðar teikningar
Sölva H. Ingimundarsonar styðja
hana vel. Á stöku stað hefði þó
mátt fága textann betur — eins
og t.d. á bls. 14: ... sagði hann
bólginn í framan og allur rauður
í andliti.“ Annað dæmi á bls. 30:
„Nei, ég má það ekki alveg strax.
Þarf að bíða og láta mér batna
alveg strax.“ Að öðru
leyti er sagan góð og
heldur athygli barn-
anna út í gegn. Það
sannreyndi ég á 5 og
8 ára börnum sem ég
las hana fyrir.
U nglingaskáldsag-
an heitir Brosað í
gegnum tárin. Aðal-
söguhetjan, Sóley, er
18 ára. Hún er dul á
tilfínningar sínar, afar
ósjálfstæð og hefur lit-
ið sjálfstraust í byijun.
En svo er hún valin til
að taka þátt í fegurð-
arsamkeppni; fer með
sigur af hólmi og sjálfstraustið
eykst þá til mikilla muna. Fegurð-
arsamkeppni og ýmsar hugleiðing-
ar um gildi hennar leikur stórt
hlutverk í sögunni. Höfundurinn
dregur fram bæði kosti og galla
við slíka keppni — og tekur á efn-
inu af raunsæi.
Þessi saga virðist stundum vera
á mörkum ævintýris og raunveru-
leika. Lýsingar á fjölskyldulífi Sól-
eyjar minna mjög á söguna um
Öskubusku. Sóley þarf að glíma
við vondu stjúpuna og dætur henn-
ar tvær sem koma illa fram við
hana og þræla henni út við heimil-
isstörfin. Stjúpan vill koma eldri
dóttur sinni í fegurðarsamkeppni
en tekst það ekki og verður alveg
æf þegar Sóleyju er bcðin þátt-
taka. Höfundurinn vinnur ágæt-
lega með þetta Öskubusku-stef.
Veikasti hlekkur
sögunnar er persónu-
sköpunin. Sóley er vel
gerð persóna frá höf-
undarins hendi og
þroskast á trúverðug-
an hátt — en aukaper-
sónurnar eru ansi ein-
hliða og auðvelt að
reikna þær út. Þau
stakkaskipti sem
verða á stjúpunni í lok
bókarinnar eru ekki
sannfærandi. Hún sér
skyndilega eftir öllu
því sem hún hefur
gert á hlut Sóleyjar
og breytist í góða
konu! Sú lausn er alltof ódýr á
flóknum og áralöngum samskipta:
vanda tveggja einstaklinga. í
hreinu ævintýri gæti hún kannski
gengið en ekki í sögu sem gerist
í íslenskum nútímaveruleika. Þessi
aðfinnsla breytir því þó ekki að
hér er á ferðinni áhugaverð bók.
Stíll Helga er sem fyrr léttur
og lipur, stundum fallega ljóðrænn
— en hann er einnig dálítið óbeisl-
aður á stöku stað. Ekki verður
farið nánar út í það hér. Höfundur
fer ótroðnar slóðir í vali sínu á
söguefni. Frásagnargleðin er mikil
og hann á auðvelt með að hrífa
lesendur, halda athygli þeirra.
Brosað í gegnum tárin er bók sem
unglingar munu áreiðanlega taka
fagnandi.
Eðvarð Ingólfsson
Helgi Jónsson.