Morgunblaðið - 14.12.1994, Blaðsíða 18

18 MIÐVIKUDAGUR 14. DESEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
SUÐUR AMERÍKA
ómögulegt. Þar sem verst var bjó
fólkið hreinlega í pappakössum á
öskuhaugunum og virtist gera stykki
sína hvar sem var. Okkur ferðalöng-
unum rann hreinlega kalt vatn milli
skinns og hörunds víð þessa skelfi-
legu sjón.
Annars voru algengir kofar gerðir
úr einhvers konar tágarfléttum, oft
þaklausir, líklega innan við 10 fer-
metrar að stærð og hæð veggja lík-
lega rúmlega einn og hálfur metri.
Hvorki rafmagn né vatn var að finna
þar sem' verst var. Einnig bar fyrir
augu stóra bæi byggða kofum hlöðn-
um úr múrsteini, afar litla og lá-
greista, en þó virtist rafmagn vera
í þeim flestum, en ekki rennandi
vatn. Þrátt fyrir þetta var fólk furðu
hreinlegt og snyrtilegt til fara.
Bændur streymdu til
” borgarinnar
Leiðsögumaður sem við fengum
svo til umráða síðar um daginn er
við skoðuðum borgina sagði þetta
fólk vera kallað hina efnaminni (pe-
ople of lesser resources) eins og hann
orðaði það á ensku. Samkvæmt upp-
lýsingum hans byijaði vandamálið
fyrir alvöru þegar ákveðið var að
taka jarðirnar af landeigendum og
færa til bændanna og stofna sa-
myrkjubú undir lok sjöunda áratug-
arins. Landeigendumir voru flæmdir
burt en bændumir kunnu illa til
stjórnunarstarfa og almenns rekst-
urs, enginn bar ábyrgðina og land-
búnaðurinn hrundi. Áður hafði verið
stundaður töluverður útflutningur á
hrísgijónum til dæmis, en það dæmi
snérist við og enn þarf að flytja mik-
ið af hrígijónum inn til landsins.
Bændurinir flosnuðu því upp og
streymdu til borgarinnar.
„Bréfliúsakerfi"
Gangur mála er svo oftast á þá
vegu, að fólkið finnur sér blett til
að byggja á, en hefst ekki handa
fyrr en opinber staðfesting hefur
fengizt á því, að það eigi blettinn
og megi byggja. Bið eftir því .getur
tekið mörg ár. Að þessu fengu er
svo byijað í afar einföldum stíl og
fer byggingarhraðinn eftir efnum
hvers og eins, sem eru afar lft.il. Enn
getur því tekið mörg ár, áður en
þaki af einföldustu gerð er komið
yfir höfuðið, en kannski jafnvíst að
það takist aldrei. Lítil eða engin fé-
lagsleg aðstoð stendur þessu fólki til
boða. Það verður að bjarga sér á
eigin spýtur. Þarna er ekkert hús-
bréfakerfi, heldur væri nær að tala
um „bréfhúsakerfi“.
Atvinna er af skornum skammti
og laun mjög lág. Þjóðartekjur á
mann eru um þúsund dollarar á ári,
einn tuttugasti af því, sem bezt ger-
ist í öðrum löndum. Algeng mánaðar-
laun verkamanns eru á bilinu 100
til 200 dollarar, eða svipað og við
þurftum að borga fyrir herbergið á
Libertador. Mikið af fólkinu reynir
að bjarga sér með ýmis konar sölu-
mennsku, bæði á einhvers konar
heimagerðu bakkelsi, minjagripum,
gosdrykkjum og sælgæti eða alls
kyns dóti, sem það er með i kerrum
og vögnum.
Miðborgin hættuleg
ferðafólki
Miðborg Límu er talin hættuleg
ferðamönnum. Kvenfólki er ráðlagt
vera ekki á ferð nema í fylgd karl-
manna og leiðsögumaðurinn okkar
bannaði okkur að vera með nokkur
verðmæti í fórum okkar. Við urðum
meira að segja að taka úrin af okk-
ur. Ekkert mátti skilja eftir í bílnum,
þannig að til þess sæist og vopnaðir
hermenn voru á hveiju strái. Vasa-
þjónaður er mikill og rán og mis-
þyrmingar algengar. Enn imir eftir
af baráttu stjórnvalda við skæruliða
„hins skínandi stígs“, sem eru öfga-
menn til vinstri og því verða menn
mikið varir við herinn. Svo rammt
kveður að því að sjávarútvegsráð-
herra landsins gengur vopnaður og
hefur 40 lífverði, þar af gæta 8 barna
hans.
Innan um þessar hörmungar og
ógnir er svo að finna perlur af ýmsu
tagi, bæði glæsileg auðmannahverfi
San Isidro og Miraflores, glæsilegar
kirkjur, forsetahöllina og söfn af
ýmsu tagi. Okkur þótti þó einhvern
veginn við hæfi að skoða höfuðstöðv-
ar rannsóknarréttarins, en þeim hef-
ur verið breytt í safn. Við þá skoðun
AÐ MINNSTA kosti þrjár milljónir manna búa við hörmulegar aðstæður í höfuðborginni Límu.
í heimsókn í Límu, höfuðborg Perú
Gífurleg gjá milli
ríkra og fátækra
PERÚ er land öfga og andstæðna,
land frumskóga og eyðimerkur, land
ríkra og fátækra. Höfðuborgin Líma
ber þess glöggt merki. íbúar borgar-
innar eru úm 7 milljónir, en fjöldi
þeirra hefur tvöfaldazt á 20 árum
og árið 1930 bjuggu aðeins 300.000
manns í Límu. Borgin hefur alls ekki
verið í stakk búin til að mæta þess-
ari gífurlegu íjölgun og um helming-
ur íbúanna býr við ömurlegar að-
stæður. Hins vegar er minni hluti
íbúanna mjög auðugur og gjáin milli
ríkra og fátækra er gífurleg. Þeir
fátækustu búa nánast á ruslahaug-
unum, en hinir ríku í víggirtum hús-
um í ákveðnum borgarhverfum, þar
sem óhætt er talið að vera á ferli.
Ferðamenn eru varaðir við að vera
einir á ferð í miðborginni og lífs-
hættulegt getur verið að fara um sum
hverfín. Borgin er byggð af Spán-
veijum og í henni eru engar beinar
minjar frá byggð Inkanna eða ann-
arra þjóðflokka, sem landið byggðu
fyrr á öldum. Hins vegar er þar að
finna mörg ágæt minjasöfn og er
helzt þeirra Museo Oro del Perú, en
þar er komið saman á einum stað
meira Inkagull en annars staðar í
veröidinni. Safnið, sem talið er ómet-
anlegt, er í einkaeign. Greinarhöf-
undur var á ferð í Límu í lok nóvem-
ber ásamt nokkrum hópi íslendinga
og átti þess kost að kynnast borg-
inni að nokkru leyti.
Líma var upphaflega byggð af
Spánveijanum Francisco Pizarro árið
1535 tveimur árum eftir innrás
Spánveija í Inkaveldið. Engin raun-
veruleg byggð var þar áður, en rétt
norðan höfuðborgarinnar er ævafom
grafreitur Inka. Þar hafa fundizt
mannvistarleifar allt að 3.000 ára
gamlar. Borgir Inkanna voru allar
uppi til fjalla enda er strandlengja
Perú samfelld eyðimörk og kemur
þar varla dropi úr lofti allt árið.
Greið leið til aðfanga og flótta
Hershöfðingjanum Pizarro fannst
hins vegar borgarstæðið gott, þar
var góð höfn, bæði til aðfanga og
flótta, greið leið upp í Andesfjöllin
íbúanna voru þá svartir þrælar, 38%
Spánveijar og aðeins 8% indíánar.
Aðeins 6% voru af blönduðum upp-
runa, en slíkt fólk er nú flest í borg-
inni. Á þessum tíma var miðborg
Límu iðandi mannhaf og verzlanir
og sölutorg seldu meðal annars silki
og fleiri muni frá Kína. Síðan tók
stöðnun við og ýmis áföll riðu yfir.
Árið 1746 reið yfir gífurlegur jarð-
skjálfti, sem jafnaði alla byggð við
jörðu nema 20 hús og varð 5.000
manns að aldurtila. Borgin óx síðan
smám saman á ný og ýmis borgar-
hverfí mynduðust, þar sem hinir ríku
komu sér fyrir, en fátækrahverfin
byijuðu að myndast í Callao, hafnar-
borg Límu, sem nú er alveg samgró-
in borginni.
Árið 1930 voru íbúar borgarinnar
orðnir 300.000, en síðan hefur fólkið
streymt til borgarinnar úr fjöllunum.
Árið 1975 voru íbúarnir orðnir 3,5
milljónir og í dag eru þeir taldir urp
8 milljónir. Borgin hefur hvergi verið
í stakk búin til að taka við öllu þessu
fólki og nú búa að minnsta kosti
þijár milljónir manna við aðstæður,
sem engum geta talizt boðlegar.
Óhætt að fara í göngutúr
Borgin byggist í dag upp á mörg-
um hverfum, þar sem efnahagur
ræður niðurröðuninni. Hverfi hina
ríkari eru til dæmis San Isidro og
Miraflcres, en fátæktin er hvergi
meiri en í Callao, sem breiðir úr sér
út frá höfninni. Við 'bjuggum á Hót-
el Libertador í San Isidro, rétt við
annan af tveimur golfvöllum í Límu.
Þetta er hverfi auðmanna og vaí
okkur sagt þar væri óhætt að fá sér
göngutúr, enda vel vopnaðir varð-
menn við hótelið og nánast hvert
einasta hús í hverfinu. Svipaða sögu
er að segja af Miraflores.
Skelfileg eymd
Leið okkar lá um fleiri hverfi, en
hvergi var eymdin eins skelfileg og
í Callao, er leið okkar lá þar í norður
úr borginni meðfram ströndinni.
Hreysin urðu sífellt hrörlegri og héld-
um við þó að slíkt væri nánast
Gjáin milli ríkra og fátækra er óvíða meiri
en í Suður-Ameríku. Hjörtur Gíslason, var
á ferðinni í Límu, höfuðborg Perú fyrir
skömmu. Hann fjallar hér um þessa borg,
þar sem íbúatalan hefur margfaldazt
á 60 árum og margar milljónir manna
búa í hreysum við ömurlegar aðstæður
FORSETAHÖLLIN er glæsileg bygging. Við hana er gamli góði
fólksvagninn, en hann er algengasta leigubílategundin í borginni.
og áin Líma rann þar til sjávar. Borg-
in óx nokkuð hratt og varð brátt
mjög auðug, en yfirbragð hennar
hefur alla tíð verið frábrugðið hinum
eldri borgum, enda var hún kölluð
spænska Líma. Fyrsti háskólinn f
borginni var stofnaður árið 1551.
Spánski rannsóknarrétturinn fylgdi
svo í-kjölfarið og setti upp höfuð-
stöðvar sínar í Límu árið 1570 og
var hann ekki leystur upp fyrr en
árið 1813.
5.000 fórust i
jarðskjálfta árið 1746
Blómatími Límu er talinn hafa
verið á sautjándu öldinni, en árið
1610 voru íbúar orðnir 26.000. 40%