Morgunblaðið - 14.12.1994, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 14. DESEMBER 1994 25
LISTIR
Forvitnileg ástarbréf
BOKMENNTIR
Skáldsaga
HÖFUÐSKEPNUR - ÁST-
ARBRÉFAÞJÓNUSTA
eftir Þórunni Valdimarsdóttur. For-
lagið, 1994. Prentun Harper Collins
- 221 síður. 1.980 kr.
Höfuðskepnur - Ástarbréfaþjón-
usta virðist í fyrstu vera æði
óvenjulegt skáldverk. En þegar
betur er að gáð er þar öll lögmál
hinnar hefðbundnu skáldsögu að
finna; flækju, ris og úrlausn, og
að auki er hún sett upp í bréfa-
formi en það er gamalkunnugt
bragð til að vekja trúnað lesand-
ans. Það sem er fyrst og fremst
óvenjulegt er flæðandi talandi
sögupersónunnar, konunnar sem
skrifar „E“ undir bréfin sín. Hún
kemur víða við. Lýsir lífi sínu, hugs-
unum, bullar svolítið og spáir í
bókmenntir, siðferði, en þó aðallega
ást og ýmsar hliðar hennar. Hún
er nefnilega að skrifa ástarbréf.
Ókunnugur auðmaður í Kyrra-
hafinu hefur fengið þennan reyk-
víska rithöfund til að skrifa sér
ástarbréf og greiðir vel fyrir. Hún
þekkir manninn ekki neitt og hann
sendir henni einungis símbréf með
fyrirmælum um það hvað hún á
að skrifa. Vitaskuld verða þetta því
undarleg og einhliða bréfaskipti en
„E“ gengst inn á þau. „Þú klippir
bara út það leiðinlega sem er ekki
nógu ástarbréfslegt. Þýðandinn
sendir þér þetta á diski“ (6). Óneit-
anlega gerir það bréfin írónískari
að þau fara um hendur þýðanda,
sem ræðir merkingu orða við höf-
undinn og skilar þýðingunum af
sér með neðanmálsgreinum til að
ná utan um allt það sem konan
lætur flakka. Hún má þó til að
réttlæta sig til að byija með, að
láta viðtakandann skilja að þótt
hún skrifi djarflega þá er hún virðu-
legur rithöfundur en ekki vændis-
kona: ,;Bréfasex er skárra en sím-
asex. Astarbréfaskriftir eru virðu-
legri vinna en símasex. Bókmennt-
ir eða bréfaatlot eru ekki eins spillt
atvinnugrein og símaatlot. Bók-
menntir njóta virðingar, eru hátt-
settar, símasex greddulegu götu-
hórurnar er lágstéttar“(12).
Rithöfundurinn býr ein með
óvenjulegum „barnapa" en slitnað
hefur upp úr sambúð sem hún var
í. Dagarnir líða og hún skrifar bréf
eftir bréf, en síðan hringir síminn,
ókunnugur maður tekur að spytja
nærgöngulla spurninga, spenna
færist í söguna og lesandinn fær
að fylgjast með atburðunum
jafnóðum og þeir gerast. Eftir að
hrafnar hafa flogið með sína illu
forboða í veg fyrir
sögukonuna dregur til
tíðinda. Frásögnin
tekur stökk áfram og
þræðirnir fléttast
saman, með ógn, of-
beldi og uppgjöri. En
þó að dragi til tíðinda
í lífi „E“ eru hugleið-
ingar hennar í ástar-
bréfunum ávalli
þungamiðja sögunnar
og gefa henni aukna
vídd. Hún er þarnanð
skrifa einkabréf og
allt er látið flakka.
Stundum eru bréfin
sem hefðbundin frá-
sögn en oft veður á
bréfritaranum, svo að á stundum
virðist hún varla ráða við sig í
hugmyndaflæðinu, en það er gam-
an af því hvernig hún fer um víðan
völl og spáir í hitt og þetta, yfir-
leitt þó tengt ástinni og tilfmninga-
lífinu. Á einum stað afsakar hún
frásagnarmátann: „Fyrirgefðu,
samtíminn er eitt stílbrot, þess
vegna eru bréfin mín svona tæt-
ingsleg“ (24). Svo slettir hún óhik-
að, klæmist og bullar, og býr til
sögubrot frá hinum og þessum tím-
um og setur sig og pennavininn
gjarnan inn í þau. Inn á milli koma
svo einhvers konar ljóð; stundum
kallar „E“ þau rugl, röfl eða talar
um að yrkja kjánalega, en hvað sem
þau eru þá eru þetta veikustu hlut-
ar bókarinnar. Stundum teygja
þessir textar sig frá einni síðu til
annarrar og þótt að þeir séu að
einhveiju leyti hluti af frásögninni,
eigi kannski að hægja á henni eða
létta hana, þá skilar það sér ekki
og lesandanum hættir til að fyllast
óþoli. Og sjaldnast er lýrík fyrir
að fara, eins og hér þar sem „E“
situr í baði, horfir í gegnum blautt
hárið og fæðir þennan texta: „í
baði, furunálafreyðibaði// skógarn-
ir í Transilvaníu illa farnir/ blóð-
smiðjurnar gusuðu eitursæði sínu
út um strompatippi/ og bílrassa/
prump prump/ og tröllin í fjöllun-
um// vatn, sull, sull“ (84).
Sögukonan hefur írónískt
sjónarhorn á vaðalinn í bréfunum
og segir: „Ég er kona og þarf sem
slík að meðaltali að tala 24.000 orð
á dag“ (76). Hugleiðingar hennar
um starf rithöfundarins eru
skemmtilegar, eins og hvað sé við-
urkennt, og ekki er laust við ádeilu
þegar hún spyr: „Gæti ég birt texta
svipaðan þessum bréfum til þín án
þess að missa rithöfundastyrkinn
minn?“ (125). En henni finnst gott
að skrifa þessi einkabréf, að fá
þarna að „skrifa einlæglega og
persónulega, því allir eru að böggl-
ast við að vera svc yfirfærðir, óper-
sónulegir og kúl“ (39).
Umræðan um hin
ýmsu andlit ástarinnar
og kynlífsins er mest
áberandi. „Bréfrenn-
inga syndir“ kallar hún
þessar hugleiðingar
sem sendar eru til auð-
mannsins sem hún hef-
ur til að byija með eng-
an áhuga á, annan en
að hann greiðir fyrir
bréfin, en verður síðan
spenntari fyrir: „... ég
elska þig þótt ég kom-
ist ekki hjá því. Það er
nú það minnsta þegar
karlar halda konum
uppi, að þær sýni lík-
amlegt þakklæti" (134). Stundum
renna hugsanir uppúr henni — þá
getur henni fundist „gaman að
skrifa bannorð“ — en stundum
þarf hún líka að pína sig til að
skrifa. Hún deilir á hræsni og
tepruskap í samfélaginu, veltir fyr-
ir sér bælingu og fordómum, klámi
og siðprýði: Þetta eru tvær hendur
á sama vestræna hugmyndalíkama,
siðprýði og klám, og báðar þarf
maður að þekkja“ (129). Sögukon-
an veltir líka fyrir sér hvernig er
að vera einhleyp, að hún sakni sam-
býlismannsins fyrrverandi og
hvaða áhrif sumir karlmenn hafi á
hana. En þrátt fyrir hispursleysið
sem hún leyfir sér í þessum „ástar-
bréfum" þorir hún ekki að biðja
um dónalegar bækur í Landsbóka-
safninu.
Höfuðskepnur er að flestu leyti
mjög vel lukkuð skáldsaga. Á
stundum hættir höfundi til að leyfa
textanum og skrifgleðinni að taka
völdin, en annars vekur umræða
bókarinnar lesandann til umhugs-
unar og hann á mjög auðvelt með
að hrífast með — í undrun og ekki
alltaf ánægju — því sem kemur
fyrir kcnuna. Að lokum er hún
skemmtileg sú ákvörðun sögu-
manns að fela forleggjara bréfin
til útgáfu, vitandi að þá þarf að
breyta textanum að einhveiju leyti
til að hann verði „áhugaverðari“
eða hefðbundnari. Hún gerir sér
grein fyrir því en biður forleggjar-
ann í hljóði: „... plís ekki laga text-
ann minn mikið, mér líkar hrár
texti sem fagurfræðingarnir geta
ekki gúterað" (188).
Bókin er prentuð hjá Harper
Collins í Skotlandi, á grófan og
óásjálegan pappír og er kilja límd
inn í spjöld. Það er dapurlegt að
sjá nýjar skáldsögur í slíkum bún-
ingi en líklega er við bókarskatt
að sakast.
Einar Falur Ingólfsson
Þórunn
Valdimarsdóttir
LAUGAVEGUR 40 SIMI 616660
HANDSMÍÐAÐ HERRASKART
Bindishengjur, hringar og
lyklar með islenskum
steinum og steinalausum
Verð frá kr. 3.900
Veldu verðlciunatækin frá
Blombero
mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmáW
Blomberg hlaut
hin eftirsóttu,
alþjóðlegu IF
verðlaun fyrir
framúrskarandi
glæsilega og
vandaða eldavél
d stærstu iðn-
sýningu Evrópu
í Hannover í
Þýskalandi. 586
framleiðendur frá
25 löndum kepptu
um þessa eftirsóttu
viðurkenningu.
Við bjóðum 6 gerðir
eldavéla á verði
frá aðeins___________
kr. 57.955* stgr.
Að auki bjóðurn við
mikið úrval af
helluborðum og
innbyggingarofnum
frá Blomberg
*Staðgreiðsluafsláttur er 5%
ivaupenaum Diumuery
eldunartœkja býðst frítt
námskeið í meðferð tœkjanna
í Matreiðsluskóla Dra,
ijannc
ifnar.
UK Einar
»/ Farestveit&Cohf
Borgartúni 28 S 622901 og 622900
- Þjónusta í þína þágu
N Ú ER RÉTTi TiMINN TiL AÐ FÁ SÉR GSM FARSIMA
í desember og janúar gefst GSM farsímaetgendum kostur á
að hríngja gjaldfrjálst um helgar.* Tilboðið gildir frá
tO. desember 1994 til 29. janúar 1995 á ttmanum frá
ki. 20:00 á föstudagskvöldum til kl. 08:00 á mánudagsmorgnum.
PÓSTUROGSÍMI GSIÍO'
*Tilboðið á ekki við um símtöl til útlanda eða i Símatorg. Símtöl í GSM
farsímakerfið úr venjulegum síma eru gjaldfærð á venjulegan hátt.
M 9411