Morgunblaðið - 14.12.1994, Blaðsíða 32

32 MIÐVIKUDAGUR 14. DESEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
Um konur
og sameiginleg
framboð
I STJORNMALA-
UMRÆÐU síðustu
vikna og mánaða hefur
nokkuð farið fyrir tali
um sameiginleg fram-
boð svokallaðra félags-
hyggjuflokka til Al-
þingis. Glæsilegur sig-
ur slíks framboðs
Reykjavík í bæjar-
stjómarkosningunum
síðastliðið vor ýtti undir
hugmyndir um að sag-
an gæti endurtekið sig
á landsvísu. Atburðir í
Alþýðuflokknum, eink-
um þó yfirlýsing Jó-
hönnu Sigurðardóttur
um að hún styddi ekki
lengur ríkisstjórnina og
afsögn hennar í kjölfarið sem ráð-
herra, varð enn til að kynda undir
þessar hugmyndir.
Hugmyndin sem varð að veruleika
í maí síðastliðnum hefur þó óneitan-
lega þynnst mikið út. Enn hefur
enginn minnst á að Framsóknar-
flokkurinn eða flokksbrotið Alþýðu-
flokkur taki þátt í slíku sameiginlegu
framboði félagshyggjuafla. Engar
áskoranir hafa komið fram um slíkt.
Engar orðsendingar hafa komið
fram í dagblöðum eða öðrum fjöl-
miðlum. Og þegar grannt er skoðað
kemur í ljós, að það eru aðeins tveir
aðilar sem hafa farið geyst í fjölmiðl-
um um þetta efni. Annars vegar
félagið Birting, sem tilheyrir Alþýðu-
bandalaginu, og hins vegar dr. Olaf-
ur Ragnar Grímsson, sem tilheyrir
líka Alþýðubandalaginu. Alþýðu-
bandalagið sjálft þegir þunnu hljóði
en undirbýr sín framboð heima í hér-
aði. Birting og Olafur Ragnar senda
öðrum skeyti, og jafnvel tóninn, í
strákslegum stíl. Hvorugt hefur um-
boð tit að tala í nafni Alþýðubanda-
lagsins, sem vonandi fleiri eru í en
þeir. Meðan svo fáir blanda sér í
umræðuna er ekki við miklu að búast.
Landfundur Kvennalistans sem
haldinn var helgina 11.-13. nóvem-
ber síðastliðinn samþykkti að bjóða
fram í öllum kjördæmum. í sjálfu
sér er þetta ekki undar-
leg samþykkt, því
stjórnmálaafl hlýtur
eðli málsins samkvæmt
að hafa fullan hug á
framboði í öllum kjör-
dæmum. Til þess er
leikurinn einu sinni
gerður. Samþykktina
verður þó að skoða í
ljósi aðstæðna. Staða
Kvennalistans virðist
vera veik um þessar
mundir. Samkvæmt
skoðanakönnun Fé-
lagsvísindastofnunar
Háskóla íslands frá því
í október virðist fylgið
í Reykjavík og á
Reykjanesi nokkuð
traust í sessi og heldur meira en
kjörfylgið í kosningunum 1991.
Fylgisleysið á landsbyggðinni er þó
áhyggjuefni. Það er styrkur lands-
fundarins að hafa rætt þessi mál af
hreinskilni og skoðað allar möguleg-
ar leiðir. Samþykktin var gerð að
lokinni langri umræðu, en það verð-
Aðeins Birting og Ólaf-
ur Ragnar hafa farið
geyst í fjölmiðlum, segir
Auður Styrkársdóttir,
um sameiginlegt fram-
boð félagshyggjuafla.
ur þó að minna á að enn er langt í
kosningar.
Spjótum er beint að Kvennalist-
anum úr ýmsum áttum og af ýmsum
ástæðum, misjafnlega sanngjörnum.
Flokkakerfí okkar er í upplausn. Það
sannast vel á þeim upphlaupum sem
við höfum orðið vitni að undanfarin
ár innan fjórflokkanna. Það sannast
líka á tilvist Kvennalistans. Ef flokk-
arnir hefðu brugðist við sjálfsögðum
kröfum kvenna á sínum tíma væri
Auður
Styrkársdóttir.
Kvennalistinn einfaldlega ekki til.
Upplausnina má líka sjá af því, að
samkvæmt ofanvitnaðri skoðana-
könnun Félagsvísindastofnunar lýsir
tæplega helmingur kvenna því yfir
að þær muni styðja önnur framboð
en fjórflokkana. Konur í þessu landi
eru í sívaxandi mæli að snúa baki
við hinum hefðbundnu flokkum.
Flokkarnir ætla hins vegar ekki að
bregðast þursahlutverkinu nú frekar
en fyrri daginn og stefna hraðbyri
í það að verða karlaflokkar, í vali
bæði á frambjóðendum og kjósend-
um.
Styrkur Kvennalistans liggur auð-
vitað hjá konum þessa lands, og það
er einmitt þetta sem flokkarnir
hræðast. Þeir vita sem er, að þeim
er lífsnauðsyn á hinum nýju áhersl-
um og þeirri nýju lífssýn sem hefur
mótast innan Kvennalistans en þeir
vanrækt að móta sjálfir. Þeir hafa
allir gefið frá sér þá sjálfsögðu
skyldu stjórnmálaafla að rækta
garðinn sinn og hlúa að nýjum vaxt-
arbroddum. Margir kjósendur hafa
snúið við þeim baki og þá fremur
konur en karlar. Stjórnmálaflokk-
arnir eru einfaldlega hvorki aðlað-
andi né trúverðugir og þeir bjóða
konum aðeins hækjuhlutverkið.
Kvennalistinn er engin heilög kýr
og honum var aldrei ætlað annað
en tímabundið hlutverk. Um hann
og tilvistargrundvöll hans má enda-
laust deila. Konurnar innan Kvenna-
listans taka hins vegar ákvarðanir
um tilvistina og kjósendur dæma í
kosningum. Við sjáum ekki þau teikn
á lofti sem boða endalok Kvennalist-
ans. Þvert á móti hefur þörfin aldrei
verið brýnni. Staða kvenna í íslensku
samfélagi hefur ekki breyst til batn-
aðar nema síður væri, og stærstu
flokkarnir hafa sópað konum til hlið-
ar. Svo einfalt er það.
Ólafur Ragnar Grímsson, formað-
ur Alþýðubandalagsins, hefur sent
Kvennalistanum undarleg skeyti
vegna samþykktar landsfundar um
að stefna að framboði í öllum kjör-
dæmum. Stjórnmálafræðingurinn
segir Kvennalistann hafa gefið frá
sér aðild að næstu ríkisstjórn vegna
þessarar samþykktar. í næstu kosn-
ingum gefst gott tækifæri til þess
að láta reyna á þessa „fræðikenn-
ingu“. Ég skora á Ólaf Ragnar
Grímsson að bjóða sig ekki fram í
kosningunum, og helst leggja Al-
þýðubandalagið niður. Þannig ætti
ráðherradómur að vera honum
tryggður!
Höfundur er
stjórnmálafræðingur.
Vilt þú láta einka-
væða ÁTVR?
FJÁRMÁLARÁÐ-
HERRA vinnur mark-
visst að því að leggja
ÁTVR niður. Það á
að gerast í fjórum
áföngum.
í 1. áfanga seldi
hann frmleiðsludeild
ÁTVR fyrir 15 millj-
ónir kr. Það var mat
þeirra sem best
þekktu til að árlegt
tekjutap ríkisins
vegna sölu þessarar
deildar yrðu um 17
milljónir kr. Söluand-
virðið hrökk ekki einu
sinni fyrir tekjumissi
eins árs.
I 2. áfanga átti að leggja niður
tóbaksdeild ÁTVR. Frumvarp þess
efnis var lagt fram á Alþingi vorið
1993 en dagaði uppi. Þessum
áfanga er því ólokið, en viljann
vantar bersýnilega ekki til að
fórna þessari deild.
Nú er hins vegar 3. áfangi efst
á dagskrá: að afhenda innflutning
og heildsölu áfengis til einkaaðila.
Frumvarp þess efnis var lagt fram
á Alþingi fyrir fáum dögum.
Takist núverandi valdhöfum að
ná þessum þremur áföngum, þarf
enginn að efast um, að lokaskref-
ið er skammt undan, þ.e. að
áfengisverslun í smásölu færist í
hendur einkaaðila.
Skattinnheimta einkavædd!
Áfengi og tóbak hafa óvenju-
lega stöðu meðal söluvara: þær
má ekki auglýsa, enda er það opin-
ber stefna, að sem minnst sé af
þeim keypt. En um leið er sala
þeirra ein helsta tekjulind ríkis-
sjóðs. Þegar keypt er áfengi eða
tóbak er 75-80% söluverðsins
skattur í ríkissjóð.
Áætlað er að á árinu 1995 skili
ÁTVR ríkinu um 10.500 milljónum
kr. Þegar hver sem er getur flutt
inn sitt áfengi með tveggja vikna
gjaldresti, mun ríkið tapa
hundruðum milljóna
króna af opinberu
skattfé sem nú er í
öruggri innheimtu.
Eftirlit verður ,
miklu erfiðara
Nú er hver flaska
sem flutt er löglega
inn merkt ÁTVR og
hver sala er skráð.
Sala til veitingahúsa
er sérstaklega merkt
til að auðvelda lög-
reglu og skattayfir-
völdum að fylgjast
með því, hvort smygl
eða brugg er á boð-
stólum eða ekki. Þessu stórkost-
lega mikilvæga eftirliti á að fórna
á altari einkavæðingarinnar sem
almannarómur gaf nýtt nafn í
fyrra og kallar nú réttilega einka-
vinavæðingu.
Á að leggja niður
ÁTVR? Þannig spyr
Ragnar Arnalds, sem
varar við einkavæðingu
áfengisverslunar.
Því að hveijir hagnast? Hveijum
er þessi breyting til góðs? Engum
nema þeim hópi manna sem ætlar
sér að hagnast á innflutningi
áfengis. Þeir ráða ferðinni í þessu
máli.
Ég spurði í upphafi þessa grein-
arstúfs: er þetta vilji þinn? Er það
vilji fólksins í landinu að leggja
niður ÁTVR? Hvort sem frumvörp
ríkisstjórnarinnar komast í gegn-
um Alþingi fyrir þinglok eða ekki,
ættu menn ekki að gleyma þessu
máli, þegar kosið verður til Alþing-
is að fáum mánuðum liðnum.
Höfundur er þingmaður
Alþýðubandalagsins í
Norðurlandskjördæmi vestra.
Ragnar Arnalds
ÞEGAR þetta er ritað eru liðnar
sex vikur frá því að verkfall
sjúkraliða hófst. Ekki hefur ríkis-
valdinu enn þótt ástæða til þess
að koma til móts við sanngjarnar
kröfur félagsins að nokkru marki
heldur hefur allur krafturinn farið
í að reyna að sannfæra almenning
um að kröfurnar séu óraunhæfar
og að ekki sé ástæða til þess að
bæta kjör þessa fólks. Þetta eru
kaldar kveðjur til stéttar sem vinn-
ur erfið og mikilvæg störf á laun-
um sem eru svo lág að þau eru
þjóðfélaginu til skammar.
Þegar Kennarasamband íslands
og Hið íslenska kennarafélag
lögðu fram kröfur sínar fyrir
skömmu voru fjölmiðlar fljótir að
reikna út að kröfumar jafngiltu
20 til 25% hækkun launa. Samn-
inganefnd ríkisins hefur lýst þeirri
skoðun sinni að kröfumar séu of
háar og í leiðara Morgunblaðsins
10. desember sl. er því haldið fram
að þær séu óraunhæfar og jafn-
framt að það sé ábyrgðarleysi að
ætla að ná þessum kröfum fram.
Ég veit að 25% er há prósenta og
ætla má að þeirri tölu sé haldið á
lofti til þess að draga athygli fólks
frá þeirri staðreynd að laun kenn-
ara eins og margra annarra stétta
em svo lág að ekki veður hjá því
komist að lagfæra þau. Staðreynd-
in er sú að þegar hækkunin kemur
ofan á laun sem era
eins lág og raun ber
vitni verður breytingin
ekki mikil í krónum
talið og þess vegna
væri nær að þeir sem
telji kröfur um 20 til
25% launahækkun
óraunhæfa skoðuðu
hvaða upphæð hér er
um að ræða. Ég er
nokkuð viss um að
þeir sem mest tjá sig
um óraunhæfar kröf-
ur láglaunastétta eru
þeir sem minnst vita
um kjör þessara stétta
og jafnframt þeir sem
aldrei myndu sætta sig við slík
kjör sjálfir. Það er til dæmis nökk-
uð víst að leiðarahöfundur Morg-
unblaðsins veit ekkert um hver
raunveruleg kjör kennara eru í
dag. Það væri óskandi að þeir sem
finna hiá sér sérstaka þörf til að
skrifa um kröfu stéttarfélaga í
kjarasamningaviðræðum sæu
sóma sinn í að afla sér upplýsinga
um raunveruleg kjör fólks og gera
úttekt á þeim frekar en að þyrla
upp moldviðri í kringum prósentur
sem þeir hafa reiknað út.
Nokkrar staðreyndir
Til þess að upplýsa leiðarahöf-
undinn og aðra um kjaramál kenn-
ara skal tekið fram
að byijunariaun kenn-
ara era 68.543 krónur
á mánuði eða 862.886
krónur á ári að með-
talinni desemberupp-
bót og oflofsuppbót.
Af þessum árslaunum
greiðir kennarinn
rúmlega 75.000 krón-
ur í skatt þannig að
tekjur eftir skatt eru
rétt innan við 800.000
krónur á ári miðað við
fullt starf. Til saman-
burðar má geta þess
að heilsíðuauglýsing í
Morgunblaðinu kostar
362 þúsund krónur. Það er nötur-
leg staðreynd að menn skuli leggja
að jöfnu ársstarf kennara og rúm-
ar tvær blaðsíður af auglýsingum
í Morgunblaðinu.
Sjónarhorn launþegans
Hvernig væri að skoða málin
aðeins út frá öðra sjónarhorni og
draga fram það sem-málið snýst
fyrst og fremst um. Það getum
við gert með því að varpa fram
tveimur spurningum:
* Er óraunhæft að greiða kennara
með meira én tveggja ára starfs-
reynslu rúmar 80 þúsund krónur
á mánuði fyrir fullt starf?
* Er óraunhæft að ætlast til þess
Það þarf meira en lítið
veruleikafírrta einstakl-
inga, segir Eiríkur
Jónsson, til að halda
því fram, að launa-
kröfur kennara séu
óraunhæfar.
að það teljist fullt starf kennara,
að hafa umsjón með og bera
ábyrgð á einum bekk - allt að 30
nemendum?
í raun eru þetta meginkröfurnar
sem kennarafélögin hafa sett fram
og það þarf meira en lítið veru-
leikafírrta einstaklinga til að halda
því fram að hér sé um óraunhæfar
kröfur að ræða. Það fer mjög illa
saman að tala um mikilvægi skóla-
starfs og ábyrgðina sem fylgir
kennarastarfinu í ræðu og riti á
tyllidögum en svara spurningum
hér að ofan játandi þegar kemur
að því að meta að verðleikum það
starf sem hér um ræðir.
Þegar ástandið hjá almennu
launafólki í landinu er orðið eins
og raun ber vitni og kröfum um
sanngjarnar kjarabætur er hafnað
aftur og aftur verður sú spurning
áleitin hvort það sé óraunhæft að
gera þá kröfu að allir þegnar þessa
lands geti dregið fram lífið. Það
eru að mínu viti skýr skilaboð sem
felast í skrifum um að stéttarfélög
séu að gera óraunhæfar kröfur
þessa dagana. Skilaboðin eru þau
að áfram eigi að búa tvær þjóðir
í þessu landi, þ.e. sú þjóð sem er
að sligast undan vöxtum af lánum
til íbúðakaupa og á varla til hnífs
og skeiðar og hin sem ekki á að
þurfa að fórna neinu og fær þess
vegna vaxtalaus lán til þess að
kaupa hlut í fyrirtækjum sem rík-
isstjórnin vill einkavæða. Þetta er
stefna sem verkalýðsfélögin í land-
inu verða að bijóta á bak aftur
og jiau verða að gera það núna.
Ég vil í lokin senda sjúkraliðum
baráttukveðjur og jafnframt lýsa
aðdáun minni á baráttuþreki
þeirra. Ég vil líka skora á önnur
stéttarfélög að setja óhikað fram
kröfur út frá sínum eigin forsend-
um og kreíjast þess jafnframt að
viðsemjandinn, hver sem hann er,
virði sjálfstæðan samningsrétt
stéttarfélaga. Það er kominn tími
til þess að stjórnvöld og vinnuveit-
endur fari að bera tilhlýðilega virð-
ingu fyrir vinnandi fólki og sýni
þá virðingu í verki með því að
borga öllum mannsæmandi laun -
en ekki bara fáum útvöldum eins
og tíðkast hefur hingað til.
Höfundur er formaður
Kennarasambands íslands.
Eru kröfurnar óraunhæfar?
Eiríkur Jónsson