Morgunblaðið - 10.08.1985, Blaðsíða 14

MUK(jUMBLAUIL), LAUGAKUAUUK 10. AGUijT 1985
l'i
Jón, séra Jón og
Sigurður Þormar
Svar vid „nokkrum orðum“ Sigurðar Þormars
Christian
1812—1931
— eftir Jón Aðal-
stein Jónsson
Sigurður Þormar verkfræðingur
geysist fram á ritvöllinn í Morg-
unblaðinu 25. f.m. og sendir mér
þar nokkur orð, ekki öll vinsamleg.
Er ég hafði lesið grein hans ná-
kvæmlega, þar sem hann rekur
raunir sínar í sambandi við skipti
sín við mig á liðnum tveimur ár-
um. furðaði ég mig á einu. Þar
vantaði einmitt það atriði, sem ég
þykist vita, að sé kveikjan í þess-
um skrifum. Er með öllu óskiljan-
legt, að SÞ skuli hafa látið sér yf-
irsjást þetta atriði í skiptum sín-
um við mig eða „séra Jón“, ef hann
á við undirritaðan með þeirri
nafngift í grein sinni. Það er sá
dómur, sem stimplasafn hans fékk
á frímerkjasýningunni NORDIA
1985, sem haldin var i Helsinki í
Finnlandi dagana 15.—19. maí sl.
Þar fékk safnið silfrað brons í
verðlaun eða var sem sé lækkað úr
silfri því, sem það fékk á NORDIU
84 í Reykjavík. En þar hafði sá
vondi maður, „séra Jón“, að sögn
SÞ reynt að fá þau verðlaun lækk-
uð (Hvaðan sem hann hefur fengið
þær „greinargóðu" upplýsingar.).
Úr því að það tókst ekki, hljóp
„séra Jón“ auðvitað í þátt sinn í
Morgunblaðinu og kom þar fram
nokkrum hefndum, sem tókust
ekki á Alþingi, þ.e.a.s. í dómnefnd-
inni.
Nú vildi svo til, að margnefndur
„séra Jón“ var einmitt í dómnefnd
NORDIU 1985 í Helsinki. Verður
þess vegna ekki að álíta af fram-
ansögðu, að honum hafi nú tekizt
að koma fram enn grimmilegri
hefnd en heima á Fróni? Af grein
SÞ er svo að skilja, að umræddur
„séra Jón“ sé mikilsráðandi, ef
ekki alls ráðandi í íslenzkum frí-
merkjaheimi, þrátt fyrir margs
konar vanþekkingu, sem ekki er
gleymt að tíunda. Er þess vegna
ekki hugsanlegt, að jafnvoldugur
maður hafi getað vafið heims-
þekktum dómurum með mikla og
langa reynslu svo um fingur sér
eða villt þeim svo sýn, að þeir
lækkuðu stimplasafn SÞ úr silfur-
verðlaunum á fyrra ári I silfrað
brons nú í vor, enda þótt hann
væri búinn að lagfæra það til
— eftir Gísla Jón
Kristjánsson
Þær gleðilegu aðstæður hafa
skapast fyrir útgerðarmenn og
sjómenn að þeir geta nú stóraukið
tekjur sínar með því að flytja
ferskan fisk á erlenda grund í
gámum. Þar er hann boðinn upp
og seldur.
Ræður framboð og eftirspurn
því verði sem fæst fyrir hráefnið
og síðast en ekki síst raunveruleg
gæói hráefnisins. Er þetta með
nokkrum öðrum hætti hér heima
eins og allir þekkja sem vilja. Á ég
hér sérstaklega við ferskfiskmatið
en eins og öllum er kunnugt er
frágangur á þeim fiski er fer til
sölu á erlendri grund allt annar en
á þeim fiski sem fer til vinnslu hér
heima. En hvers vegna?
Neikvæð en
nauðsynleg umræða
Það að erlendir kaupendur
ferskfisks geti yfirboðið fisk-
vinnsluna hér á landi á þennan
hátt er okkur bæði vísbending og
ábending um að eitthvað mikið sé
að í íslenskum fiskiðnaði. Þar má
helst telja:
„Af grein SÞ er svo að
skilja, að umræddur
„séra Jón“ sé mikils-
ráðandi, ef ekki alls
ráðandi í íslenzkum frí-
merkjaheimi þrátt fyrir
margs konar vanþekk-
ingu, sem ekki er
gleymt að tíunda. Er
þess vegna ekki hugs-
anlegt, að jafnvoldugur
maður hafi getað vafið
heimsþekktum dómur-
um með mikla og langa
reynslu svo um fingur
sér eða villt þeim svo
sýn, að þeir lækkuðu
stimplasafn SÞ úr silfur-
verðlaunum á fyrra ári í
silfrað brons nú í vor,
enda þótt hann væri bú-
inn að lagfæra það til
muna á tæpu ári? En hví
þegir maðurinn?“
muna á tæpu ári? En hví þegir
maðurinn?
Skyldi það geta verið af því, að
ég bað umboðsmann okkar á
NORDIU 1985, Hálfdan Helgason,
fyrir sérstakar kveðjur til SÞ og
nokkur „trúnaðarorð", sem
„passa“ ekki alveg inn í þá mynd,
sem SÞ hefur dregið upp fyrir sér
af „séra Jóni“ og ætlar svo öðrum
að trúa með sér?
í rauninni mætti ég hér láta
staðar numið, því að óheiðarleiki
SÞ gagnvart mér liggur alveg ljós
fyrir. En úr því að ég fór að svara
grein hans á annað borð, verð ég
að bæta hér nokkru við og leið-
rétta fáeinar missagnir eða rang-
færslur.
SÞ minnist á blokkina, sem út
kom 15. maí 1937 á 25 ára ríkis-
stjórnarafmæli Kristjáns konungs
X. Ég þarf hvorki að láta hann né
1. Tilhögun fiskverðsákvörðunar
er úrelt og er t.d. ekki borgað
fyrir hráefni í takt við framboð
og eftirspurn á mörkuðum.
2. Fiskverð hér endurspeglar ekki
raunveruleg fiskgæði m.a. þar
sem ekki er farið eftir þeim
opinberu leiðbeiningum við
fiskmat sem í gildi eru.
3. Miklar sveiflur í aflabrögðum
og í mannahaldi í fiskiðnaði
valda mjög mikilli óhagkvæmni
í framleiðslu.
4. Vöruþróun hefur ekki verið
sinnt eins og vera ber þó þetta
hafi breyst mikið til batnaðar
upp á síðkastið.
5. Launakerfi og aðbúnaður
starfsfólks S fiskiðnaði hefur
gengið sér til húðar og þvl er
fiskvinnslan undir í samkeppn-
inni um vinnuafl.
Jákvæö og enn nauð-
synlegri umræða
Hvað getur bjargað okkur frá
því að verða stórtækir hráefnis-
salar? Æskilegast væri jú að
versla með fullunnar eða svo til
fullunnar vörur til kaupenda en þá
þarf það líka að vera hagkvæmara
en hráefnissala.
aðra segja mér það, að blokkin og
lausu merkin þrjú komu einmitt
út 15. mai, enda var það sjálfur
afmælisdagurinn. Ég stóð i biðröð
á pósthúsinu þennan dag og man
það vel, að almenningur gat ekki
fengið nema þrjár blokkir keypt-
ar. Ég keypti tvær, og var önnur
fyrir mig og situr stimpluð í mínu
safni. Vafalaust fóru ýmsir S
kringum þessa skömmtun, enda
varð hneykslismál úr öllu saman,
sem olli miklu fjaðrafoki á sínum
tíma.
Ekki vissi ég fyrr en löngu síðar,
að blokkir voru i umferð, stimpl-
aðar i Reykjavík 14. maí 1937, þ.e.
degi á undan sjálfum afmælisdeg-
inum og útgáfudeginum. Einkum
munu samt slíkar blokkir vel
þekktar úr Hafnarfirði með þess-
ari dagsetningu. Hins vegar hef ég
séð nokkrar blokkir stimplaðar
utan Reykjavíkur og man ég ekki
betur en þær séu stimplaðar 15.
maí. Enga sérstaka skýringu kann
ég á þessari stimplun 14. mai, en
lái mér hver sem vill, þótt ég hafi
ekki mikinn áhuga á slíkri fyrir-
framstimplun. En það skal játað,
að harður stimplasafnari vill auð-
vitað ekki síður en afbrigðasafnari
hafa þess konar hluti með — og
honum er vorkunn. En það breytir
samt ekki raunverulegum útgáfu-
degi þessara afmælisfrimerkja.
SÞ minnist á frímerkjasýning-
una ISLANDIA 73. Þar frábið ég
mér alla þátttöku í dómnefnd, en
ég mun hafa ritstýrt sýn-
ingarskrá. Nei, „séra Jón“ var þá
ekki farinn að skrifa um frimerki
í Morgunblaðið og enn síður að
láta til sín taka i dómnefndum.
Svarið liggur mjög líklega i
tvífrystingu sjávarafla þ.e. aflinn
yrði frystur um borð í veiðiskipi
og siðan unninn frekar í landi
uppþiddur eða frosinn.
Eitthvað þessu líkt kemur fram
í erindi eftir Gísla Erlendsson
framkvæmdastjóra er flutt var á
námstefnu Fiskiðnar, fagfélags
fiskiðnaðarins, 12. apríl síðastlið-
inn og birt er í Fiskvinnslunni,
fagblaði fiskiðnaðarins.
Þá má ekki síður benda á nýja
skýrslu sem dr. Alda Möller hjá
Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins
tók saman um gæði tvífrystra
sjávarafurða.
Væntingar — Bylting
Kostir við vinnslu á frystum
sjávarafla geta orðið yfirþyrm-
andi og gefa vissulega væntingar
um stóraukna arðsemi I sjávar-
útvegi. Sérstaklega ef sætt væri
lagi og framleiðslukerfum yrði
breytt í samræmi við þessar nýju
aðstæður. Kostirnir væru m.a.:
1. Jöfn vinnsla allan ársins hring.
2. Raunhæf miðlun á hráefni um
allt land.
3. Hagkvæmari rekstur þessara
veiðiskipa.
Þá er það frímerkjasýningin í
Hafnarfirði 1983. Þar sýndi SÞ í
fyrsta sinni stimplasafn sitt, sem
mikið orð hafði farið af, en fáir
séð, enda hefur hann kosið að
sniðganga að mestu samtök frí-
merkjasafnara og gerast þar liðs-
maður. En það er auðvitaö hans
mál. Safn þetta er mikið að vöxt-
um og í því margir góðir og fágæt-
ir hlutir, svo sem hann sjálfur tí-
undar í grein sinni. Engu að síður
urðu margir fyrir nokkrum von-
brigðum, þegar það var sýnt al-
menningi í fyrsta skipti, og þá
einkum vegna of margra „fílatel-
ískra hluta“. Ekki man ég betur en
SÞ tæki vel í ýmsar athugasemdir,
sem ég gerði í samtali því, sem
hann vitnar einmitt í. Hitt er ekki
rétt, að ég hafi fengið safnið lækk-
að 1 dómnefnd fyrir þær sakir.
Hér gerir hann hlut „séra Jóns“
enn of mikinn, um leið og hann
með ummælum sínum lítilsvirðir
bæði innlenda dómara á sýning-
unni og eins kunnan erlendan
dómara. Hér hefðu þeir örugglega
getað ráðið dómsúrslitum — eða
þá komið vitiuu fyrir „séra Jón“,
ef hann hefur verið einn um sína
skoðun.
Ekki minnist ég þess hér niður
við Eyrarsund, að ég hafi sérstak-
lega rannsakað feril þriggja
hringja stimpilsins 236, sem
komst aftur í notkun um eða upp
úr 1930. Því miður hefur „séra
Jón“ ekki hjá sér „biblíu sína“,
sem sumir vinir hans á Norður-
löndum nefna í gamni og af of
mikilli rausn „Jónsbók". Getur
hann því ekki flett upp í henni um
þetta mál. Vil ég þess vegna sem
Gísli Jón Kristjánsson
„HvaÖ getur bjargaö
okkur frá því aö veröa
stórtækir hráefnasalar?
Æskilegast væri jú aö
versla með fullunnar
eða svo til fullunnar vör-
ur til kaupenda en þá
þarf það líka að vera
hagkvæmara en hráefn-
issala. SvariÖ liggur lík-
lega í tvífrystingu sjáv-
arafla...“
minnst ræða það hér. En ég hef
varla getað látið mér fátt um finn-
ast, þegar SÞ og Tore Runeborg
voru búnir að leysa þessa gátu, og
jafnvel enn síður, þegar búið var
að koma stimplinum frá Vatns-
leysu í Biskupstungum og austur
að Flögu í Skaftártungu, á
„heimaslóðir mínar", eins og SÞ
vill af einhverjum ástæðum taka
sérstaklega fram. Svo mikill „lok-
alpatriot" eða átthagavinur er ég
sjálfur, eins og þeir vita gerst, sem
eitthvað þekkja mig að ráði, að
slíkt er óhugsandi. Þetta hlaut
miklu fremur að gleðja mig en
hitt. Sannleikurinn er aftur á móti
sá — og nú man ég því miður ekki,
hvort ég hef eitthvað skrifað sér-
staklega um þetta mál —, að ég
hef einmitt látið það uppi í sam-
tölum við menn, og að ég held líka
við SÞ, að ég telji niðurstöðu
þeirra félaga óyggjandi. Dreg ég
það m.a. af þó nokkrum eintökum
af téðum stimpli, sem ég átti í
tvítökum mínum og gat aldrei
skilið, hvernig ég hefði getað eign-
azt, ef þau hefðu verið stimpluð í
Biskupstungum. Hins vegar fellur
allt heim og saman við Flögu í
Skaftártungu vegna tengsla
minna við þær slóðir. Aftur á móti
trúði ég aldrei kenningu eða til-
gátu Sigurðar H. Þorsteinssonar
um Kirkjubæjarklaustur I þessu
sambandi. Það skal játað.
SÞ minnist á flugsöfn. Hann
veit eins vel og ég, að erfitt er að
dæma þau réttlátlega og þá ein-
mitt vegna „tilbúinna" sendinga,
sem óhjákvæmilega verða að vera
í slíkum söfnum. Veit ég ekki bet-
ur en þetta sé ærinn höfuðverkur
margra dómara, sem eru miklu
færari á þessu sviði en bæði „séra
Jón“ og SÞ munu vera. Man ég
ekki betur en verið sé að ræða um
nýjar reglur til að dæma flugsögu-
söfn innan vébanda Alþjóðasam-
bands frímerkjasafnara, þar eð
þær dómreglur, sem gilda um aðra
frímerkjasöfnun, eiga hér ekki að
öllu við. Hér er þá um leið allur
samanburður við söfnun stimpla á
venjulegum umslögum (eða „til-
búnum“), sem SÞ hefur helgað sig
um langt árabil, og svo flugum-
slögum mjög óhægur.
Eg hef þá svarað því, sem ég álít
þörf að svara og leiðrétta. Per-
sónulegum hnútum og aðdróttun-
um svara ég ekki. Þær lýsa miklu
fremur greinarhöfundi sjálfum en
þeim, sem skeytunum er beint að.
Hötundur er forstöðumaður Orða-
bókar Háskólans og hetur skrifað
fasta þætti um frímerki í Morgun-
blaðið um árabil.
4. Vinnsla í hagkvæmustu umbúð-
ir á hverjum tíma.
5. Almennt tímabundið atvinnu-
leysi hverfur.
6. Möguleikar á meiri sérhæfingu
í vinnslu.
Allt þetta myndi væntanlega
leiða af sér byltingu í arðsemi við
vinnslu sjávarafla og að óbreytt-
um eða bættum markaðsskilyrð-
um myndi leiða af sér:
1. Byltingu í launakjörum fisk-
vinnslufólks.
2. Byltingu í launakjörum sjó-
manna.
3. Tryggður eða bættur rekstr-
argrundvöllur fiskvinnslu og
útgerðar.
Ég vil leyfa mér að ljúka þess-
um orðum með því að vitna í er-
indi dr. Ingjalds Hannibalssonar
er hann flutti á námstefnu Fisk-
iðnar, fagfélags fiskiðnaðarins, og
birt er í nýjasta hefti Fiskvinnsl-
unnar, fagblaðs fiskiðnaðarins, en
þar segir m.a.:
„Margir eru hræddir við nýja
tækni sem er að ryðja sér til rúms.
Staðreyndin er hins vegar sú, að
hefðbundnar breytingar eins og
t.d. hagræðing við efnismeðhöndl-
un, vélvæðing og afkastameiri vél-
ar hafa oft meiri áhrif á atvinnu-
stig. Það er jafnframt staðreynd,
að atvinnugreinar, sem nýta sér
nýja tækni, vaxa yfirleitt mun
hraðar en greinar sem gera það
ekki.“
Höfundur er fisktæknir, er nú rið
nám í riðskiptadeild HÍ.
Útflutningur ferskfisks
og tvífrysting sjávarafla