Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.05.2007, Blaðsíða 54

Þegar hin ýmsu stórveldi Evrópu tóku
að leggja undir sig nýlendur í fjarlægum
heimsálfum kynntust mannfélagsfræð-
ingar lágtæknisamfélögum af ýmsum
gerðum og stærðum. Þeir sáu fljótt að
tengja mátti það sem þeir sáu lífs lifandi
við ýmislegt sérkennilegt, jafnvel dular-
fullt, sem fannst í jörðu heimafyrir og
reynt hafði verið að túlka og setja í sitt
rétta samhengi. Sumir þeirra gripa sem
finna mátti í jörðu í Evrópu voru enn í
hávegum hafðir hjá lágtæknisamfélög-
unum og sumar gerðir húsakynna þeirra
virtust ekki svo ólík þeim sem fundust
grafin í jörðu heima. Þessar athuganir
urðu að einhverju leyti til þess að menn
skildu betur verkmenningu og lifnaðar-
hætti sinna eigin forfeðra.
Rannsóknarniðurstöður frumkvöðla
mannfélagsfræðinnar urðu nær umsvifa-
laust mikilvægar fyrir fornleifafræðina
og skipti lítt hvert viðfangsefnið var; –
verkmenning, félagslegir þættir, völd
eða trúarbrögð. Trúlega hefði fornleifa-
fræðin ekki orðið sú sem hún varð án
þessara áhrifa.
Í þessari grein verður aðallega að
fjallað um áhrif mannfélagsfræði á
kumlarannsóknir og afleiddar rann-
sóknir. Saga þeirra verður rakin í stuttu
máli og sagt frá helstu vörðum á þeirri
leið. Í seinni hluta greinarinnar verður
svo fjallað um íslenskar kumlarann-
sóknir, saga þeirra rakin stuttlega, en
fyrst og fremst rætt um möguleika
þeirra í framtíðinni og bent á nokkrar
leiðir, sem kunna að vera vænlegar til
árangurs í því sambandi. Ekki verður
reynt að eltast við einstakar greinar sem
skrifaðar hafa verið um einstök kuml,
gripafræði sem byggð er á haugfé eða
beinafræðilegar rannsóknir sem gerðar
hafa verið á kumlum en þær eru margar
og merkilegar.
Notað verður heitið þjóðfræðileg
fornleifafræði sem þýðingu á ethno-
archeaeology. Önnur heiti dregin af
þessu munu skýra sig sjálf. Heitin
__________
54
Kuml og samfélag
Hugmyndir um hvaða upplýsingar kuml geta
geymt um gengin samfélög

Bjarni F. Einarsson

Mannfélagsfræði (e. social anthropology) hefur haft afar mikil áhrif á fornleifafræði og
þau áhrif komu mjög snemma inn í umræðu fornleifafræðinga og kenningasmíðar þeirra.
Trúlega eru engir aðrir áhrifavaldar jafn mikilvægir og mannfélagsfræðin í þróun forn-
leifafræðinnar. Eflaust kemur það Íslendingum spánskt fyrir sjónir að heyra t.d. að er-
lendis hafi sagnfræðin ekki haft nokkur teljandi áhrif á fornleifafræðina.
dansaðu á gröf hans
láttu viskuna ráða
gakktu á myrkrahjúpinn
sem fylgir sólbirtunni
(Christensen, I. 2006)