Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.05.2007, Qupperneq 59

A. Flemming (1973, bls. 179) og J.
Tainter (1978, bls. 129) telja að sú
vinna sem lögð var í hvert kuml sé
vísbending um félagslega stöðu hins
látna. Því hærri sem hún var því meiri
vinna var lögð í kumlið eða þær athafnir
sem tengdust greftruninni. Dæmi um
slíka vinnu er t.d. haugar með mikið
minnisvarðagildi (sæ. monumentalitet).
En það er ekki endilega heildarorkan,
eða vinnumagnið, sem lögð er í verkið
sem er áhugaverð, heldur samhengið á
milli hennar og þeirrar orku sem
samfélagið býr yfir og hvernig hún
dreifist eða skiptist í tíma.
A. Bennet er fylgjandi þessari
skýringu en bætir við að formið á
kumlum sé afar mikilvægt. „Det
påtagligaste resultatet av kombinations-
analysen av basgruppens gravar är
sambandet i gravarna mellan yttre
utformning och kön samt social
ställning“ (1987, bls. 159). Þetta á fyrst
og fremst við grafir frá eldri járnöld.
Bennet telur að breytileiki í haugfé og
formi grafa beri að túlka sem mun á
annars vegar hugmyndum fólks um
dauðann og hins vegar á félagslegri
uppbyggingu samfélaga. Hún tekur
m.ö.o. upp hugmyndir Binfords um að
gröfin sé birtingarmynd félagslegra
aðstæðna.
M. Shanks og C. Tilley eru alger-
lega ósammála Binford og öðrum
fylgismönnum Nýju fornleifafræðinnar.
Þeir hafna þeirri hugmynd að hægt sé
að lesa félagsleg ferli beint úr athöfnum
tengdum greftrun og að greftrunarsiðir
virki sem sameinandi atriði fyrir hið
félagslega kerfi. Þessu hafna þeir m.a.
vegna þess að Nýju fornleifafræðinni
mistekst að útskýra innihaldið og
samhengið í greftrunarsiðunum. Sam-
kvæmt Shanks og Tilley sýna athafnir
tengdar greftrun ekki bara hið
félagslega kerfi, þær umbreyta því
einnig og afskræma (1982, bls. 152).
Þeir segja:
„We wish to argue that ritual
activities form an active part of
the social construction of reality
within social formations and may
be conceived as a particular form
of the ideological legitimation of
the social order, serving sectional
interests of particular groups“-
(Shanks og Tilley 1982, bls.
130).
Samskiptin við mannfélagsfræðina urðu
þess valdandi að innan fornleifa-
fræðinnar var farið að líta svo á að
áþreifanlegar minjar, bæði fornleifar og
forngripir, báru ekki aðeins með sér
upplýsingar um tímatal, tegundafræði
eða menningartengsl. Þær báru einnig
með sér félagslegar upplýsingar. Grafir
voru ekki bara samansafn gripa sem
hægt var að tegundagreina, aldursgreina
og greina til uppruna. Þær fólu einnig í
sér upplýsingar um trúarlegar hug-
myndir og félagslegt skipulag. Segja má
að þessar gælur við mannfélagsfræðina
hafi dregið fram þá staðreynd mun
skýrar en áður að á bak við forngripina
og fornleifarnar voru manneskjur og
tengsl þeirra í millum (Tainter 1978,
bls. 106).
Hér hafa verið nefndir nokkrir
mikilvægir þættir mannfélagsfræðinnar
sem áhrif hafa haft á fornleifafræðina í
áranna rás, svo sem það að tengja
efniviðinn við manneskjur. Fornleifa-
fræðin hefur að auki þegið mikið af
fræðiheitum sínum frá mannfélags-
fræðinni og hugsanlega hefur mann-
félagsfræðin einnig haft ákveðin áhrif á
aðferðafræði uppgrafta. T.d. grófu
menn hér áður fyrr aðeins innan úr
__________
59
Bjarni F. Einarsson