Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.05.2007, Qupperneq 104

sem blandaðar voru við öskuna, kolin
og jarðveginn væru úr mönnum eða
dýrum.
Sá siður að láta málmhluti fylgja
greftrun eins og er í Hulduhól er algengt
í heiðnum gröfum. Málmhlutirnir voru
sendir í greiningu til Háskólans í Osló
og Getty safnsins í Los Angeles. Niður-
stöður sýna að herslu- og vinnsluað-
ferðir sem notaðar hafi verið við gerð
bronsbrotanna og járnflaganna eru í
samræmi við málmvinnsluaðferðir vík-
ingaaldar (Scott, D. handrit, bls. 63-64).
Nokkrar AMS kolefnisgreiningar á
brenndum trjágreinum, sem fundust á
líkbrennslustaðnum, benda til þess að
líkbrennslan hafi átt sér stað á árabilinu
990-1020 (Byock, J. et. al. handrit, a).
Sú aldursgreining tímasetur atburðinn
skömmu fyrir eða eftir kristnitöku og
um það bil á sama tíma og kirkjan var
byggð.
Þessi fyrsti líkbrennslustaður sem
fundist hefur á Íslandi frá víkingaöld
hefur vakið mikla athygli bæði meðal
fornleifafræðinga og sagnfræðinga,
innan lands og utan. Að hluta til stafar
áhuginn af langvinnum og áköfum
deilum meðal fræðimanna um uppruna
Íslendinga. Árum saman hefur deilan
aðallega nærst á skorti á sönnunum um
líkbrennslu meðal Íslendinga í heiðni þó
hún hafi verið algeng á vestnorrænu
svæðum, það er að segja norsku menn-
ingarsvæði (Holck, P. 1997). Barði
Guðmundsson sagnfræðingur, hélt því
fram að skortur á vísbendingum um
venjulega líkbrennslu á Íslandi líkt og
tíðkaðist í Noregi á þessum tíma væri
vísbending um að Íslendingar kæmu
fremur frá austnorrænu menningar-
svæði en vestnorrænu eins og almennt
hafi verið talið (Barði Guðmundsson
1959). Samkvæmt þeirri kenningu fluttu
höfðingjar frá Vestur-Noregi til Íslands
vegna aukinna valda Haralds hárfagra
(865-930) fyrsta konungs Noregs. Barði
áleit að margir landnámsmanna væru
Norðmenn aðeins að nafninu til. Hann
heldur því fram að þeir hafi verið frá
austurhluta Norðurlanda, danskir og
sænskir víkingar, sem settust að á
vesturströnd Noregs í byrjun 7. aldar til
þess að ná betri yfirráðum á verslun við
strendur Noregs og til þess að geta farið
í víking til vesturs. Skoðanir Barða
útskýra ýmis augljós frávik, eins og t.d.
hvers vegna líkbrennslustaðir hafa ekki
fundist og deilan um þessar skoðanir
hafa skipt það miklu máli í nútímasögu
Íslands að Kristján Eldjárn minnist sér-
staklega á það í grein sinni í Sögu
Íslands, án þess að þurfa að nefna
Barða á nafn, að
„Þó svo að ekki hafi fundist lík-
brennslustaðir á Íslandi þarf það
ekki að tákna að landnámsmenn
hafi komið frá einhverjum svæð-
um á Norðurlöndum þar sem
líkbrennsla var alls óþekkt. Slíkt
land var ekki til“ (Kristján Eld-
járn 1974, bls. 138).

Niðurstöður:
Landslag frá heiðni til kristni

Fornleifarannsóknir í Mosfellsdal hafa
leitt í ljós verulegar sannanir á því að
umtalsverð byggð hefur verið þar frá
landnámsöld fram yfir kristnitöku, og
áfram allt fram á 12. öld. Með rann-
sóknarniðurstöðunum er að myndast vel
skrásett mynd af flókinni sambúð og
samskiptum heiðinna manna og krist-
inna á fyrstu öldum Íslandsbyggðar. Á
Hrísbrú hafa fornleifafræði og fornar
ritheimildir hjálpast að við að sýna fram
á mikilvægi staðbundinna minja, sem
__________
104
Valdamiðstöð í Mosfellsdal