Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.05.2007, Blaðsíða 35

samfélagsins, er ekki einvörðungu
þekkt meðal germanskra þjóða fyrir
tíma víkingaaldar (Davidson 1990, bls.
66), heldur hefur hugmyndin um
bræðralög stríðsmanna, sem ummynd-
uðust í úlfhéðna til að fást við illa anda
eða yfirskilvitlega heri, með margs
konar hamskiptum og galdrakúnstum,
verið landlæg um stóra hluta Evrópu
fram á 18. og 19. öld í þjóðlegri hjátrú
og hindurvitnum (Russell & Russell
1978; Ginzburg 1983; Raudvere 2001,
bls. 107 o.áfr.; Price 2002, bls. 376,
o.áfr.).
Sérstakur útbúnaður og búningar
þessara hermanna, jafnt á víkingaöld
sem áður og eftir, er varla fyrst og
fremst til að gefa til kynna stöðu í stétt-
skiptingu innan herja eða fylgi við
ákveðinn konung. Tengsl Uppsala-
konunga við villisvínið, með Frey sem
sérstaka tengingu, getur átt við rök að
styðjast, án þess þó að allar svínfylgjur
fylgi þessari einu konungsætt. Saman
áttu þessir óttalausu og ógnvænlegu
hermenn, hvort heldur þeir börðust sem
bersekir, eða saman eins og úlfhéðnar
eða í svínfylkingu, sameiginlegt að
styrkur þeirra í raun fólst í að hafa á
valdi sínu hættulegustu mynd andlegrar
getu – hamskiptin (13). Þeir komu fram
í líki fylgju sinnar, tvífara síns, og
komu þess vegna fyrir sjónir áþreifan-
lega og raunverulega ekki sem menn,
heldur sem björn, úlfur eða svín.
Andlega hliðin var yfirskilvitlegur veru-
leiki.
Umbreyting dýraskreytilistarinnar
milli dýrs og manns sýnir sömu skynjun
tveggja heima. Úlfurinn, svínið og
örninn voru á 6. og 7. öld skipu-
leggjandi grunnþættir fyrir umbreyttar
birtingarmyndir manna og dýra í
skreytilistinni (myndir 1 og 2). Dýrin
höfðu getu, sem ekki var eignuð
mönnunum, til að fara til andaheimsins
og í þeirra mynd gátu mennirnir ferðast
milli heims og helju. Þegar sambandið
við annan heim fór í gegnum dýr, gefur
að skilja að dýraskreytilistin hafði með
höndum skipuleggjandi hlutverk í
norrænum - og germönskum - sam-
félögum fram undir upphaf kristni og
um leið skýrir það hvers vegna dýra-
skreytilistin og kristin myndfræði gátu
ekki runnið saman í nýja opinbera
stíltegund. Úrnesstíll þurfti á aðlögunar-
tíma að búa við kristið samhengi, á
altari, á kirkjudyrum, á kirkjumunum,
o.fl. Á þrettándu öld gerðist líklega
nauðsynlegt að viðhalda velþekktum
dýrastíl, því að dýraskreytilistin miðlaði
sömu grundvallaratriðum og hin kristna
myndfræði, leiðinni til ódauðleika. En í
Lotte Hedeager
__________
35
Mynd 9. Skreytilist af gullkrossi frá Langbarðalandi, San Stefano, gröfum 11-12, á Ítalíu (Hasel-
off 1970, mynd 4). Áhrifin frá dýraskreytilist leyna sér ekki en mannsmyndir hafa komið í stað
dýra.
(13) Price hefur
gaumgæft þá hlið
þessara hermanna og
herkænsku þeirra er
lýtur að göldrum, og
þá ekki síst sem ber-
serkir og úlfhéðnar,
og færir hann fyrir
því óyggjandi rök að
náin tengsl eru milli
norræns seiðs og
samískra sjamana,
sem á tímum fyrir
kristnitöku lifðu hlið
við hlið á Skandina-
víuskaga.