Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.05.2007, Page 96

kolefnisgreiningar af svipuðum koluð-
um og ókoluðum viðarbitum sem
fundust í malarbornu gólflagi kórsins).
Láréttu stafirnir í austurveggnum hvíldu
á stórum, flötum steinum (Byock, J. et
al. handrit, b). Við lok uppgraftar árið
2003 gátum við greint á milli laskaðra
leifa fjárhússins í efri lögunum og
miklu eldra vel varðveitts kirkjuskips
sem lá þar undir.
Markmið komandi rannsókna verður
að skrásetja og fjarlægja efstu bygg-
ingarleifarnar og að komast að kirkju-
skipinu. Ekki hafa fundist heilir burðar-
bitar úr grunni elstu íslensku kirknanna
eða hornstoðir úr elstu þeim (og mjög
fáir burðarbitar hafa fundist úr elstu
kirkjum Noregs). Því er mörgum
spurningum enn ósvarað um hvernig
kirkjurnar voru byggðar, og ekki síst
hvernig hlutarnir voru tengdir saman.
Vegna þess að hægt var að sjá nákvæma
staðsetningu hins vel varðveitta fót-
stykkis úr grunni kirkjunnar, þá er hér
möguleiki fyrir hendi að næsta rann-
sóknatímabil geti varpað nýju ljósi á
húsagerðarlist og byggingafræðilegar
aðferðir elstu íslensku kirknanna.
Kolefnisgreiningar frá þessum stað
styðja þá kenningu að „byggingin“, sem
virðist hafa gengið í gegnum nokkur
byggingaskeið, sé kirkjan frá siða-
skiptum sem minnst er á í Egils sögu.
Ef svo er, þá er þetta kirkjan sem sagan
segir okkur að líkamsleifar Egils hafi
verið fluttar í um 1000 þegar þær voru
teknar úr heiðnu kumli hans í Tjalda-
nesi. Auk Egils sögu er í Gunnlaugs
sögu ormstungu einnig sagt frá kirkju á
þessum stað um 1020 (sjá tilvitnun
ofan). Samkvæmt Egils sögu var upp-
haflega kirkjan að Hrísbrú rifin um
miðbik 12. aldar og þá var reist ný
kirkja og kirkjugarður nokkur hundruð
metrum austar. Við höfum ekki enn
komist að endanlegri niðurstöðu en
skoðum þessa tilgátu við áframhaldandi
rannsóknir.
Við fundum nokkrar tómar grafir í
gamla kirkjugarðinum að Hrísbrú en
þær styðja frásagnir úr sögunum um að
bein hafi verið flutt í nýja kirkju-
garðinn. Í gröfunum hafa fundist leifar
af mannabeinum, sem líklega hafa
gleymst við flutninginn. Flutningur á
beinum er í samræmi við lýsingar í
fornsögum og Grágás, og einkum Egils
sögu þar sem sagt er frá endurgreftri
heiðinna forfeðra að Mosfelli/Hrísbrú.
Níu grafir voru rannsakaðar í kirkju-
görðunum að Hrísbrú árin 2001 og
2002. Þessar grafir voru við suður- og
vesturvegg kirkjunnar. Í gröfunum
fundust átta fullorðnir (sex karlar, ein
kona og einn sem ekki var unnt að
kyngreina) og ein illa varðveitt barns-
beinagrind. Grafirnar eru mjög mis-
munandi hvað snertir varðveislu beina,
umbúnað og legu. Að minnsta kosti sjö
af gröfunum lágu í norðaustur, með
höfuð til vesturs. Við rannsóknina árið
2003 fundust fimm grafir í viðbót
norðan við kirkjuna (allt karlar) ásamt
nokkrum tómum gröfum að sunnan-
verðu. Flest líkin virðast hafa verið
jarðsett í kistu, því í gröfunum fundust
kistuleifar og líkkistunaglar. Í gröfunum
fannst einnig útskorið hvalbein og
stafur sem ein beinagrindin hélt um.
Loks fundust brot úr járnpotti og viðar-
leifar.
Í könnunarskurðum sem grafnir voru
2001, um 10 metra austur af kirkjunni,
fundust þrjú þunn lög með viðarkolum
og brenndum beinum (CK-2001-2, sjá
mynd 5), en þau virðast vera leifar af
sorpi og sóti úr eldstó. Hluti þessara
laga eru hugsanlega leifar af stórri
__________
96
Valdamiðstöð í Mosfellsdal