Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.05.2007, Síða 20

húsdýra er aðeins hrossið – einkum á
8. öld (Suður-skandinavískur stíll E)
(Ørsnes 1966) – sem endrum og eins
lætur sjá sig sem myndefni dýra-
skreytis (3).
Auk þess einkennast eldri stíltegund-
irnar (Nydam, Stíll I – II) ekki
einvörðungu af algjörri sundurlimun
líkamspartanna, heldur birtast dýra-
höfuð hvort innum annað, utan um
hvort annað, eða sem aðskilin höfuð
sem mynda hluta annarra dýra. Þar að
auki bætast mannsmyndir við flækju
þessa. Mannslíkaminn er ekki aðeins
sýndur sundurlimaður (Haseloff 1970),
heldur eru mannsandlit sett á dýra-
myndir sem eykur þar með túlkunar-
möguleikana: mannshöfuð með dýrs-
búk, mannsandlit sem líkamspartur –
venjulega lærið – á fugli eða dýri (4).
Hin einstæða sylgja frá Akri sýnir
mann með villisvín sem handleggi og
fótleggi (mynd 1) en myndefni þetta
gengur aftur í öðru samhengi (mynd 2).
Við önnur tækifæri, sér í lagi á gull-
blikkinu frá þjóðflutningaöld geta tvö
eins dýr myndað samhverft manns-
andlit en slík fyrirbæri kallar Siv Krist-
offersen „klofið birtingarform“ og fer
þar að dæmi Lévi-Strauss (Kristoffer-
sen 1995).
Merkingarfræðilegir túlkunarmögu-
leikar dýraskreytilistarinnar er marg-
slungið, margrætt og tvítengt efni og
eðli málsins samkvæmt er óvinnandi
vegur fyrir áhorfendur nútímans að
útleggja þá alla. Að mati undirritaðrar
má þó draga vissar ályktanir:
• Dýramyndirnar eru birtingar-
myndir en ekki tilraun til að
herma náttúruna. Myndirnar
skara mörkin milli mismunandi
dýrategunda, en líka mæri
manna og dýra.
• Afmynduð dýr eru yfirleitt ekki
húsdýr, heldur villidýr, máttug
og í árásarstellingum (5).

Myndræn framsetning
listarinnar

Fram að þessu hef ég fært rök fyrir því
að dýraskreytið spegli meðvitað eða
ómeðvitað hugmyndaheim norrænna
samfélaga fyrir kristnitöku. Ólíklegt er
að goðsaga birtist með meðvituðum
hætti í stíltegundum þegar formlegt stig
þeirra nær þvílíkum hæðum að um er
að ræða fullkomlega huglæg og ómeð-
vituð lögmál (Roe 1995, bls. 58).
Goðsagnalegt stig er aftur á móti
birtingarmynd sýnilegs boðskapar, þar
sem myndmálið og munnlegur flutn-
ingur vísa til sömu „frásagnar“. Þau lög
Af mönnum og dýrum og þess konar skepnum
__________
20
Mynd 1. Beltissylgja frá Akri í Noregi
(Gustafson 1986).
(3) Dýrahöfuð með
hestslag koma þó fyrir
hér og þar í gömlum
Sösdalastíl (sjá t.d.
Karlsson 1983, mynd
6).

(4) Samsvarandi sést
líka í Suður-skandi-
navíska stílnum II (sjá
t.d. Ørsnes 1966,
myndir 160, 227 og
228).

(5) Frá 7. öld birtist
dýr sem líkist hesti,
og gripdýr víkinga-
aldar fá stundum á
sig kattarmynd, sem
sagt er að vísi til
Freyju, en kötturinn
er hennar einkennis-
dýr (Solli 2002, bls.
XIV).