Morgunblaðið - 08.02.1997, Blaðsíða 33

32 LAUGARDAGUR 8. FEBRÚAR 1997
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 8. FEBRÚAR 1997 33

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
INN ANL ANDSFLU G
OG SAMKEPPNI
FLUGFÉLAG íslands hf. hefur verið endurreist með sam-
einingu á starfsemi innanlandsflugs Flugleiða hf. og
Flugfélags Norðurlands hf. Nýja félagið mun fyrst og fremst
fljúga innanlands en einnig annast takmarkað utanlandsflug
frá Reykjavíkurflugvelli, þ.e. til Færeyja, Grænlands og
Skotlands. Flugleiðir eiga 65% hlutafjár, en aðrir hlutir verða
í eigu fimm einstaklinga á Akureyri.
Innanlandsflugið hefur lengst af verið baggi á rekstri
Flugleiða, þótt reksturinn hafi gengið betur undanfarna 18
mánuði. Starfsemin þann tíma var að miklu leyti aðskilin
frá öðrum rekstri Flugleiða. Flugfélag íslands mun taka til
starfa 1. júní næstkomandi, en 1. júlí falla niður öll sérleyfi
á innanlandsleiðum. Öðrum flugfélögum, jafnt innlendum
sem erlendum, sem hafa gilt flugrekstrarleyfi gefið út af
landi innan Evrópusambandsins eða Evrópska efnahags-
svæðisins, verður þá frjálst að fljúga til hvaða áfangastaðar
sem er á íslandi. Ekkert erlent flugfélag hefur þó sýnt áhuga,
enda ekki feitan gölt að flá vegna smæðar markaðarins.
Ákveðið samstarf hefur verið með Flugfélagi Norðurlands
og Flugleiðum um innanlandsflugið og hafa Flugleiðir átt
35% hlut í FN. Með sameiningunni má gera ráð fyrir að
samkeppni muni minnka í innanlandsfluginu, a.m.k. fyrst í
stað, þótt afnám sérleyfa veiti öðrum tækifæri til að keppa
á þessum fámenna markaði. íslandsflug er tiltölulega stórt
flugfélag miðað við íslenzkar aðstæður og mun vafalaust
veita Flugfélgi íslands samkeppni, en hversu öflug hún verð-
ur er ekki unnt að spá fyrir um.
Markaðurinn hér innanlands er það lítill að trauðla má
gera ráð fyrir að erlend flugfélög sjái sér hag í því að hasla
sér völl hér. Því má gera ráð fyrir fákeppni í innanlandsflug-
inu á næstu árum. Betra vegakerfi hefur þó breytt aðstæð-
um á markaðnum undanfarin ár og verði fargjöld of há mun
fólk ferðast meira með bílum, og veita flugfélögunum ákveð-
ið aðhald með því.
Samkeppnisstofnun hefur undanfarið fjallað um samruna
fyrirtækja í skyldum eða sama rekstri og nægir þar að minna
á aðfinnslur hennar, er Flugleiðir keyptu meirihlutann í
Ferðaskrifstofu íslands hf. Þar setti stofnunin ákveðin skil-
yrði fyrir rekstri fyrirtækjanna, sem Flugleiðir þurfa að
sæta. Samkeppnisstofnun mun hafa fylgzt með samruna
þessum nú og mun hafa 2ja mánaða frest til þess að segja
álit sitt á honum.
Þegar á allt þetta er litið er ljóst, að samkeppni verður
mjög takmörkuð í farþegaflugi innanlands eins og reyndar
á fleiri sviðum í þessu fámenna samfélagi. Og kannski verð-
um við að horfast í augu við að öðruvísi geti það ekki verið.
En þá er þeim mun meiri þörf á því, að neytendur, Samkeppn-
isstofnun og önnur stjórnvöld veiti þeim fyrirtækjum sterkt
aðhald, sem hafa slíka stöðu á markaðnum.
ISLAND AN FIKNIEFNA
ALDREI hafa fleiri unglingar komið í meðferð á sjúkra-
húsið Vog vegna fíkniefnaneyzlu en á síðasta ári. For-
ráðamenn Vogs hafa greint frá því að á síðasta ári hafi 179
unglingar yngri en 20 ára komið til meðferðar. Stór hluti
þessa hóps notar ólögleg vímuefni í meiri mæli en áður hef-
ur þekkzt og oft mörg efni saman.
Þessar staðreyndir sýna vel mikilvægi starfs á borð við
það, sem Reykjavíkurborg, íslenzka ríkið og ECAD, Evrópsk-
ar borgir gegn vímuefnum, eru nú að hrinda í framkvæmd.
Markmið átaks þessara aðila er að ísland verði laust við
ólögleg fíkniefni árið 2002.
Ætlunin er að efla toll- og löggæzlu til þess að uppræta
fíknefnasmygl og -sölu. Mikilvægasti þáttur verkefnisins er
þó að öllum líkindum forvarnastarfið. Þótt meðferðarstofnan-
ir á borð við Vog vinni ómetanlegt starf, er það í alltof
mörgum tilfellum svo að þegar unglingur hefur einu sinni
ánetjazt eiturlyfjum er hann horfinn inn í vítahring, sem
reynist erfitt að rjúfa. Þess vegna skiptir gífurlegu máli að
komast að rót vandans og útskýra afleiðingar eiturlyfja-
neyzlu fyrir börnum og unglingum. Þar er hlutverk og ábyrgð
foreldra langstærst.
ísland er fyrsta landið, sem setur sér það markmið að
útrýma fíkniefnum úr þjóðfélaginu. Vonandi tekst að nýta
þá sérstöðu, sem íslenzkt samfélag nýtur enn að sumu leyti,
til að ná betri árangri í baráttunni við fíkniefnin en náðst
hefur annars staðar.
NORÐURLOND OG ESB
NORRÆN aðildarríki Evr-
ópusambandsins hafa náð
meiri árangri við að koma
norrænum áherzlumálum
á borð við umhverfismál, opna stjórn-
sýslu, atvinnumál og neytendamál á
dagskrá ríkjaráðstefnu Evrópusam-
bandsins en við var búizt í upphafi.
Hins vegar skortir enn sem komið er
á árangur í hinum raunverulegu stór-
málum ráðstefnunnar, sem varða ekki
sízt breytingar á stofnanauppbygg-
ingu ESB og svokallaða sveigjanlega
samrunaþróun. Þetta er í grófum
dráttum niðurstaðan af ráðstefnu
Norðurlandaráðs, sem haldin var í
Kaupmannahöfn á fímmtudag. Aðal-
samningamenn norrænu aðildarríkj-
anna útskýrðu þar fyrir stjómmála-
mönnum og blaðamönnum hvernig
mál stæðu á ríkjaráðstefnunni.
Boðað var til ráðstefnunnar til að
fylgja eftir ráðstefnu Norðurlanda-
ráðs, sem haldin var fyrir tæpu ári,
en þar var rætt hver ættu að vera
sameiginleg áherzlumál Norðurlanda
á ríkjaráðstefnunni, sem þá stóð fyrir
dymm. Á þeirri ráðstefnu komu fram
mjög áþekkar áherzlur hjá öllum
Norðurlöndunum — ekki aðeins ESB-
ríkjunum þremur — í áðurnefndum
málaflokkum, auk þess sem sérstök
áherzla var lögð á stækkun Evrópu-
sambandsins til austurs, ekki sízt með
tilliti til óska Eystrasaltsríkjanna um
aðild.
Ekki norræn blokk,
þrátt fyrir náið samráð
Hins vegar var þá og er enn deilt
um það að hversu miklu leyti norrænu
aðildarríkin eigi að haga sér sem
„blokk“ á ríkjaráðstefnunni, þ.e.
hvort þau eigi að leggja fram sameig-
inlegar tillögur og tala einni röddu
eins og til dæmis Benelux-löndin hafa
gert í ýmsum málum. Það hefur hins
vegar orðið ofan á að Norðurlöndin
hagi sér ekki eins og blokk, þótt þau
hafi með sér náið samráð.
Fyrir þessu eru ýmsar ástæður. I
fyrsta lagi benda menn á að blokkir
séu almennt ekki vel séðar í Evrópu-
sambandinu. Gunnar Lund, aðal-
samningamaður Svíþjóðar á ríkjaráð-
stefnunni, segir að Benelux-löndin
hafi lítið grætt á sameiginlegum til-
löguflutningi sínum, því að eftir að
gerð hafí verið grein fyrir sameig-
inlegu tillögunum hafi hvert ríki útlis-
tað sínar sérskoðanir og að lokum
hafi allir fengið á tilfinninguna að
þau væru hreint ekki sammála um
neitt. Fyrir Norðurlöndin sé skynsam-
legra að tala hvert fyrir sínum sjón-
armiðum, sem séu hins vegar að
mörgu leyti þau sömu. Þannig séu
áhrifin af málflutningi þeirra meiri.
í öðru lagi telja Norðurlöndin vara-
samt að litið sé á þau sem blokk á
sama hátt og í ýmsum öðrum alþjóða-
stofnunum, þar sem Norðurlöndin
hafa skipzt á um að skipa t.d. menn
í nefndir og stjómir. Bent er á að nú,
þegar stóru ríkin í ESB t'ala um að
kannski sé ekki þörf á að hvert aðild-
arríki eigi fulltrúa í framkvæmda-
stjóminni, sé óheppilegt fyrir Norður-
löndin að ýta undir hugmyndir um
að þau geti skipzt á um framkvæmda-
stjórnarmann.
í þriðja lagi verða norrænu ríkin
að gera bandalag við fleiri ríki til að
ná sjónarmiðum sínum fram innan
ESB. Svíþjóð og Danmörk hafa orð
á sér fyrir að hafa eilífar efasemdir
um nánari samruna og þau rök hafa
heyrzt að ef Norðurlöndin
mynduðu blokk myndu allir
aðrir halda sig sem allra
lengst frá henni af þessum
sökum.
í fjórða lagi hafa svo
norrænu ESB-ríkin einfald-
a.m.k. vikulega
bækur sínar.
til að bera saman
Gluggi til áhrifa fyrir
ísland og Noreg?
Noregur og ísland, sem standa
utan Evrópusambandsins en eiga
mikilvægra hagsmuna að gæta, ekki
sízt vegna hinna nánu tengsla við
sambandið sem EES-samningurinn
felur í sér, hafa gjarnan viljað líta á
Norðurlandasamstarfið sem glugga
til áhrifa á gang mála í ESB. Siv
Friðleifsdóttir, þingmaður Framsókn-
arflokksins og varaformaður Evrópu-
nefndar Norðurlandaráðs, beindi
þeirri spurningu til aðalsamninga-
mannanna hvort vilji væri fyrir hendi
að auka samráðið við Noreg og Island
nú á lokaspretti ríkjaráðstefnunnar
og taka aukið tillit til sjónarmiða land-
anna.
Niels Ersbell, hinn gamalreyndi
aðalsamningamaður Danmerkur,
svaraði því til að norrænu ESB-ríkin
væru sér fullkomlega meðvituð um
að norrænt samstarf takmarkaðist
ekki við þau ein. Hann benti á að
allmargir embættismannafundir
hefðu verið haldnir, þar sem Noregur
og ísland hefðu fengið upplýsingar
um gang mála á ráðstefnunni og
mikilvægt væri að löndin væru í góðu
sambandi.
Gunnar Lund bætti því við að bæði
forsætisráðherrar og utanríkisráð-
herrar Norðurlanda ræddu málefni
ríkjaráðstefnunnar á fundum sínum.
Einnig hefði verið haldinn sérstakur
fundur með ráðuneytisstjórum frá
Islandi og Noregi í Stokkhólmi, þar
sem hlustað hefði verið á norsk og
íslenzk sjónarmið. Lund sagðist gera
ráð fyrir að fleiri slíkir fundir yrðu
haldnir á lokaspretti ráðstefnunnar í
vor.
Árangmr í „borgara-
vænum" málum
Blokklr eru
ekki vel séöar
ÍESB
lega ólíka hagsmuni og ólíka afstöðu
til samrunaferlisins í ESB. Finnland
vill til dæmis vera í innsta kjarna
samstarfsins, en Svíþjóð og Danmörk
vilja fara hægar á ýmsum sviðum.
Afstaða ríkjanna til varnar- og örygg-
ismála er líka ólík, enda skrifuðu
Danir ekki upp á einu sameiginlegu
tillöguna, sem norræn ríki hafa lagt
fram á ríkjaráðstefnunni; tillögu Sví-
þjóðar og Finnlands um aukið hlut-
verk ESB í friðargæzlu og kreppu-
stjórnun.
Hvað sem þessu líður leggja aðal-
samningamenn norrænu ríkjanna
áherzlu á að samstarf þeirra sé náið
og hnökralaust og að þeir hittist
Sókn og vörn á
ríkj aráðstefnunni
Norrænum aðildarríkjum Evrópusambandsins
hefur tekizt að sækja fram á nokkrum sviðum
á ríkjaráðstefnu ESB, skrifar Ólafur Þ.
Stephensen. Á öðrum sviðum eru Norðurlönd
í vöm o g mörg af stærstu málunum á ríkjaráð-
stefnunni eru enn óafgreidd.
lagt til að kveðið verði fastar að orði
í stofnsáttmála ESB um hagsmuni
neytenda og vernd þeirra.
Gunnar Lund lagði áherzlu á að
þótt þessi árangur hefði náðst, væri
sigur engan veginn í höfn. Nú yrði
að gæta þess að tillögur íra um eftir-
lætismál norrænu ríkjanna yrðu ekki
útvatnaðar á lokaspretti ráðstefnunn-
ar eða felldar burt í hrossakaupum.
Norrænu ríkin hafa verið í sókn í
umræðum um breytingar í fyrstu stoð
Árangur Norðurlandanna í málefn-
um, sem falla undir svokallaða fyrstu
stoð Evrópusambandsins, hið yfir-
þjóðlega samstarf á sviði efnahags-
og viðskiptamála, er eins og áður
sagði meiri en menn bjuggust við.
Það var samdóma álit aðalsamninga-
mannanna og annarra, sem til máls
tóku á ráðstefnu Norðurlandaráðs,
að mun betur hefði gengið að fá
stuðning annarra landa við hinar nor-
rænu áherzlur en vænzt hefði verið
í upphafi. Það spilar líkast til inn í
að vegna óánægju almennings í mörg-
um aðildarríkjum með Evrópusam-
bandið, sem hefur þótt of fjarlægt
borgurunum, hafa ríkisstjórnirnar
lagt aukna áherzlu á „borgaravæn"
mál, sem Norðurlönd hafa einmitt
sett á oddinn. Þessa sér mjög stað í
samningsuppkastinu, sem írska ríkis-
stjórnin lagði fram á leiðtogafundi
ESB í Dublin í desember og hlaut
samþykki sem umræðugrundvöllur,
sem allir gætu sætt sig við.
• Öll aðildarríki ESB nema Bretland
styðja nú tillögur Danmerkur og Sví-
þjóðar um að sérstökum atvinnumál-
akafla verði bætt inn í stofnsáttmála
ESB. Einnig eru flest ríki hlynnt því
að félagsmálasáttmálinn verði felldur
inn í stofnsáttmálann.
• í umhverfísmálum fer írska upp-
kastið nærri ýmsum tillögum norrænu
ríkjanna, til dæmis um að sjálfbær
þróun verði gerð að markmiði ESB,
tekið verði tillit til umhverfíssjónar-
miða við alla stefnumótun sambands-
ins og að einstök ríki fái
áfram að halda strangari
umhverfisreglum en önnur,
felist ekki í þeim viðskipta-
hindranir.
• Opnari stjórnsýsla Evr-
ópusambandsins er einnig
á dagskrá hjá írum. Þeir leggja til
Stækkun ESB stuðningur við
breytingar í A-Evrópu
að settar verði reglur um aðgang al-
mennings að skjölum stofnana Evr-
ópusambandsins og að þegar ráðherr-
aráðið tekur ákvarðanir um nýja lög-
gjöf skuli bæði atkvæði einstakra
ríkja og greinargerðir þeirra með at-
kvæði sínu gerðar opinberar. Osenni-
legt er þó að gengið verði jafnlangt
á þessu sviði og norrænu ríkin vilja,
enda ríkja aðrar stjórnsýsluhefðir
sunnar í álfunni.
• í írska uppkastinu er lögð áherzla
á jafnrétti kvenna og karla og að
tekið verði tillit til þess í öllum störf-
um Evrópusambandsins.
• í Dublin-plagginu er sömuleiðis
Kaupmannahöfn. Morgunblaöið.
OLL Austur-Evrópuríkin, sem
sækja um aðild að Evrópusam-
bandinu, eiga að fá að hefja aðild-
arsamninga samtimis, en síðan er
viðbúið að löndin verði misfljót
að uppfylla aðildarskilyrðin. Þetta
sagði Gunnar Lund, aðalsamn-
ingamaður Svía á ríkjaráðstefnu
Evrópusambandsins, en stækkun
Evrópusambandsins bar mjög á
góma á ráðstefnu Norðurlanda-
ráðs í Kaupmannahöfn. Danski
þingmaðurinn Ole Stavad, for-
maður Evrópunefndar ráðsins,
sagði það brýnt að nýju löndin
yrðu tekin sem fyrst inn, því ann-
ars væri hætta á að Evrópa missti
af sögulegu tækifæri til að samein-
ast.
Þó fyrst og fremst hafi verið
boðað til ríkjaráðstefnunnar svo
leysa mætti vandamál, sem ekki
tókst að leysa með Maastricht-
sáttmálanum, hefur athyglin æ
meir beinst að nauðsynlegum
breytingum til að undirbúa stækk-
un ESB úr fimmtán í 25-27 lönd.
Nú liggur fyrir að aðildarviðræð-
ur eiga að hefjast sex mánuðum
eftir að milliríkjaráðstefnunni
lýkur. Ole Stavad segir áríðandi
að flýta stækkun sem mest, því
þar með fái Austur-Evrópulöndin
dyggan stuðning við umbætur
þar. Fyrir Evrópu í heild ylgu
traust tengsl við þessi lönd stöðug-
leika í álfunni.
Hverjir eiga að vera með?

Niels Ersboll aðalsamninga-
maður Dana á milliríkjaráðstefn-
unni benti á að öll ESB-löndin
ættu sér sérstakar óskir um hvaða
lönd yrðu tekin inn fyrst. Þýska-
land væri tengt Póllandi sérstök-
um böndum og drægi taum Pól-
veija, en Norðurlöndin væru sér-
lega áhugasöm um aðild Eystra-
saltslandanna þriggja og hugsuðu
um hagsmuni þeirra. Því væri
ESB. Fiestir bjuggust hins vegar við
að þau yrðu í vörn í samningum um
breytingar á annarri stoðinni, milli-
ríkjasamstarfínu um utanríkis- og
öryggismál. Þar yrðu Svíar og Finnar
í erfíðri stöðu vegna þeirrar stefnu
að standa utan hernaðarbandalaga
og Danir vegna undanþágu sinnar frá
varnarmálasamstarfinu. Raunin hef-
ur aftur á móti orðið sú að tillaga
Svía og Finna um að ESB taki að sér
nýtt hlutverk við að gæta friðar og
lægja ófriðaröldur hefur hlotið meiri
meðbyr en vænzt var og endurspegla
tillögur írlands áherzlur ríkjanna
tveggja að talsverðu leyti.
Antti Sierla, einn af samninga-
mönnum Finnlands á ríkjaráðstefn-
unni, segir að upphaflega hafi Svíþjóð
og Finnland viljað sýna með tillög-
unni að þau vildu leggja sitt af mörk-
um til öryggismálasamstarfs ESB,
án þess þó að fórna þeirri stefnu sinni
að standa utan hernaðarbandalaga.
Nú hafi þetta frumkvæði hins vegar
skyndilega orðið til þess að ESB í
heild geti tekið skref fram á við, enda
séu friðargæzla og kreppustjórnun
lykilorð í umræðum um öryggismál í
Evrópu.
Sænsk-fínnska tillagan kveður á
um að hin sameiginlega utanríkis- og
öryggismálastefna ESB verði útvíkk-
uð þannig að hún taki einnig til frið-
argæzlu, beitingar hervalds til að
koma á friði, kreppustjórnunar og
björgunaraðgerða, en þetta eru hin
svokölluðu Petersberg-verkefni, sem
gert hefur verið ráð fyrir að Vestur-
Evrópusambandið (VES) geti tekið
að sér, í sumum tilfellum með því að
fá lánuð bandarísk hergögn og fjar-
skipta- og stjórnkerfi NATO. Svíar
og Finnar leggja til að ESB geti tek-
ið ákvarðanir um verkefni af þessu
tagi og falið VES að framkvæma þau.
Bakdyramegin að áhrifum á
starfsemi NATO?
brýnt að meðhöndla þau öll eins.
Gunnar Lund undirstrikaði
einnig áhuga Svía á að allir um-
sækjendur fengju að hefja að-
ildarumræðurnar samtimis. Þar
með mætti koma í veg fyrir póli-
tískt reiptog um hveijir kæmust
að í fyrstu umferð og hveijir
þyrftu að bíða. Hins vegar væri
ekki hægt að horfa framhjá því
að löndin væru mjög misjafnlega
á sig komin í efnahagslegu tilliti.
Ljóst væri því að aðlögunartími
landanna yrði misjafnlega langur
og því yrði ekki hægt að víkja sér
hjá því að meta á endanum hver
kæmi með og þá hvenær.
Sænski þingmaðurinn Berit
Löfstedt sagði að andrúmsloftið í
Svíþjóð væri njög jákvætt gagn-
vart aðild Austur-Evrópuland-
anna að ESB. Hins vegar gæti það
breyst þegar það rynni upp fyrir
kjósendum að stækkunin væri
ekki ókeypis.
engu að síður pólitísk áhrif. Það væri
ekki óeðlilegt að þeir, sem legðu mik-
ið af mörkum, færu á móti fram á
einhver áhrif.
Antti Sierla svaraði fyrirspurn
Tómasar þannig að Finnar væru ekki
að fara neina bakdyraleið; þeir færu
einfaldlega um þær dyr, sem stæðu
þeim opnar ef það þjónaði hagsmun-
um þeirra. í samtali við Morgunblað-
ið sagði hann að Finnar hefðu skiln-
ing á áhyggjum íslands og Noregs
og þær hefðu verið ræddar á norræn-
um samráðsfundum. Þær væru hins
vegar ástæðulausar. Það hefði aldrei
verið ætlunin að Finnland eða Svíþjóð
fengju meiri áhrif á gang mála í VES
í gegnum aðild sína að ESB en ísland
og Noregur hefðu í gegnum aðild sína
að NATO. „Við sækjumst ekki eftir
meiri áhrifum, en það væri þó ekki
verra ef þau væru svipuð," sagði Si-
erla.
Falla Danir frá undanþágu
í dómsmálum?
í svokallaðri þriðju stoð Evrópu-
sambandsins á sér stað milliríkjasam-
starf um dóms-, lögreglu- og innan-
ríkismál. Norrænu ESB-ríkin eru í
grundvallaratriðum sammála um að
efla þurfí þetta samstarf, í Ijósi vax-
andi alþjóðavæðingar glæpastarfsemi
og eiturlyfjasmygls. Þau eru hins
vegar ekki að öllu leyti sammála um
það hvemig fara skuii að. ________
Það gerir Dönum ekki sízt
erfitt fyrir að þeir hafa und-
anþágu frá stórum hluta
þessa samstarfs og geta
ekki tekið fullan þátt í því
nema þjóðin samþykki í at-
Áhyggjur ís-
lands og Nor-
egs af VES
kvæðagreiðslu að fórna undanþág-
unni. Margt bendir til að danska
stjórnin sé einmitt með tillögur um
slíkt í undirbúningi, en eigi þær að
ná fram að ganga verður henni líka
að takast að sannfæra almenning um
að þátttaka í alþjóðlegu samstarfi
gegn glæpastarfsemi sé mikilvægari
en það „fullveldi" sem fylgir undan-
þágunni.
Finnland og Svíþjóð hafa til þessa
verið heldur 'sveigjanlegri í afstöðu
sinni en Danmörk og meðal annars
ekki útilokað að hlutar af samstarfínu
í þriðju stoðinni verði fluttir í þá
fyrstu. Það þýðir með öðrum orðum
að ekki þarf samhljóða samþykki allra
aðildarríkja ESB fyrir öllum ákvörð-
unum og hinar yfirþjóðlegu stofnanir
ESB á borð við framkvæmdastjórnina
og dómstólinn gegna auknu hlutverki
í þessum málaflokki.
fleiri ríki sammáia okkur, til dæmis
Þýzkaland og Frakkland.“
Norrænu smáríkin vilja
ógjarnan fórna áhrifum
Enn sem komið er liggja engar
áþreifanlegar tillögur um breytingar
á stofnunum Evrópusambandsins fyr-
ir ríkjaráðstefnunni. Hins vegar gera
flestir sér ljóst að gera verður ákvarð-
anatöku innan stofnananna skilvirk-
ari, eigi að vera hægt að fjölga aðild-
arríkjunum um tíu eða fleiri. í þessu
sambandi er einkum þrennt til um-
ræðu. í fyrsta lagi að áhrif aðildarríkj-
anna í ráðherraráðinu verði í meira
samræmi við manníjölda þeirra en
nú, annaðhvort með því að atkvæða-
vægi verði breytt eða að tekinn verði
upp svokallaður „tvöfaldur meiri-
hluti“, að á bak við sérhveija ákvörð-
un verði bæði að vera tilskilinn meiri-
hluti aðildarríkja og meirihluti íbúa-
fjölda. Norðurlöndin eru andvíg flest-
um breytingum á þessu sviði, enda
teljast þau öll til smáríkja, sem vilja
ógjarnan fóma þeim áhrifum, sem
þau njóta í dag. Danir hafa þó ekki
útilokað að beita megi tvöföldum
meirihluta. Á ráðstefnunni í Kaup-
mannahöfn heyrðist sú gagnrýni að
þessi afstaða gengi gegn áherzlu nor-
rænu aðildarríkjanna á stækkun
bandalagsins til austurs.
í öðru lagi er rætt um að fækka í
_________ framkvæmdastjórninni,
jafnvel þannig að ríkin
skiptist á um að eiga full-
trúa í henni. Gunnar Lund
sagðist ekki hafa trú á að
þessar hugmyndir yrðu að
veruleika; hins vegar kæmi
til greina að endurskipuleggja starf
framkvæmdastjórnarinnar til að gera
hana skilvirkari.
í þriðja lagi er rætt um að fjölga
málaflokkum, þar sem taka má
ákvarðanir í ráðherraráðinu með
auknum meirihluta I stað samhljóða
samþykkis. Norrænu aðildarríkin eru
einna helzt tilbúin að samþykkja
breytingar á þessu sviði. Lund segir
þó að ekki komi til greina að sam-
þykkja róttækar tillögur um að t.d.
öll löggjöf verði samþykkt með aukn-
um meirihluta. Fara verði yfir mála-
flokkana einn af öðrum og ná sam-
komulagi um hvar skuli breyta
ákvarðanatökunni.
Sveigjanleiki með
samþykki allra
Þessi tillaga hefur tæplega orðið
til að auka samstöðu Norðurlandanna
í öryggismálum. Noregur og ísland,
sem eiga aukaaðild að VES, hafa al-
varlegar efasemdir um hana og í
báðum ríkjum hefur komið fram það
sjónarmið að Finnland og Svíþjóð,
sem standa utan ailra hemaðarbanda-
laga, þar á meðal NATO og VES, séu
með henni að reyna að tryggja sér
pólitísk áhrif á aðgerðir VES — sem
er ekki bara varnarmálaarmur ESB,
heldur á líka að heita Evrópustoð
NATO. Norskir og íslenzkir ráðamenn
eru algerlega mótfallnir því að VES
taki við fýrirmælum frá ESB og glati
þannig sjálfstæði sínu í raun. Margir
telja að slíkt hefði í för með sér að
Finnland og Svíþjóð gætu öðlazt meiri
áhrif á Evrópustoð Atlantshafsbanda-
lagsins, án þess þó að vera í bandalag-
inu, en stofnríki NATO á borð við
ísland og Noreg.
Tómas Ingi Olrich, þingmaður
Sjálfstæðisflokksins, spurði á ráð-
stefnunni hvort Finnland og Svíþjóð
gætu ekki fundið sér einfaldari leið
til að hafa áhrif á starfsemi NATO
en þessa bakdyraleið. Gunnar Lund
brást við með því að frábiðja sér
„samsæriskenningar" af þessu tagi.
Málið væri harla einfalt; ESB þyrfti
að axla meiri ábyrgð í friðargæzlu
og kreppustjórnun en hingað til. Svíar
og Finnar væru og yrðu áfram aðeins
áheyrnaraðilar að VES, en þeir gætu
lagt sitt af mörkum við friðargæzlu.
„Það er því aðeins sanngjarnt að við
höfum fulla innsýn í störf VES og
möguleika til að hafa áhrif,“ sagði
Lund.
í samtali við Morgunblaðið tók
Lund nokkuð dýpra í árinni og sagði
að sum ríki legðu lítið sem ekkert af
mörkum til friðargæziu, en hefðu
Hagsmuna íslands og Noregs
varðandi Schengen verði gætt
Einn af þeim möguleikum, sem eru
til skoðunar á ríkjaráðstefnunni, er
að fella Schengen-samninginn um
afnám vegabréfaskoðunar á innri
landamærum inn í sjálfan stofnsátt-
mála ESB, en það hefur til þessa
ekki verið framkvæmanlegt vegna
andstöðu Breta. Gunnar Lund segir
hins vegar að verði ákvæði um sveigj-
anlega samrunaþróun sett inn í stofn-
sáttmálann, geri það Bretum kleift
að standa áfram utan Schengen-sam-
starfsins þótt það verði gert hluti af
Evrópusambandinu.
Lund segir að hins vegar megi
ekki fyrir nokkra muni spilla sam-
starfssamningum íslands og Noregs
við Schengen-ríkin, sem nýlega hafí
verið skrifað undir og tryggi viðhald
norræna vegabréfasambandsins. „Við
umræður á ríkjaráðstefn-
unni hafa öll norrænu aðild-
arríkin gert það að skilyrði
að ekkert verði gert, sem
hafi neikvæðar afleiðingar
fyrir ísland og Noreg og
möguleika þeirra á að taka
Schengen
„svelgt"
InníESB?
þátt í þessu samstarfí," segir Lund.
„Við höfum gert það algerlega ljóst
að við getum ekki fallizt á að Scheng-
en-samningurinn verði felldur inn í
stofnsáttmála ESB án þess að trygg-
ing fáist fyrir því að það hafí engar
neikvæðar afleiðingar fyrir þá lausn,
sem nú hefur sem betur fer tekizt
að semja um.“
Niels Ersboll segir að t.d. Þýzka-
land taki undir að tryggja verði að
Schengen-samstarfinu verði ekki
spillt. „Við verðum að fara afar var-
lega,“ segir hann. „Norrænu aðildar-
ríkin segja að eigi slíkt að eiga sér
stað, verði það að gerast án þess að
það skaði Noreg og ísland. Þar eru
Umræður um breytingar á stofn-
unum ESB tengjast hugmyndum um
sveigjanlega samrunaþróun, sem hafa
fengið byr undir báða vængi á ríkjar-
áðstefnunni undanfarið og gera ráð
fyrir að hópur aðildarríkja geti haldið
áfram á samrunabrautinni þótt ein- *-
hver riki séu ekki reiðubúin til að
fylgja honum eftir.
Norðurlöndin eru öll í einhveijum
mæli reiðubúin að fallast á sveigjan-
leika innan Evrópusambandsins. Þau
eru einnig öll þeirrar skoðunar að
sveigjanleiki megi ekki leiða til þess
að til verði einhvers konar fýrsta og
önnur deild aðildarríkja eða „harður
kjarni“ og jaðarsvæði. Svíþjóð og
Danmörk telja að öll aðildarríkin, líka
þau, sem ekki hyggist taka þátt í
auknu samstarfí, verði að samþykkja
ákvörðun um slíkt. Afstaða Finnlands
er meira á reiki, sennilega vegna
þess að Finnar hyggjast vera í „harða
kjarnanum" og hafa ekki sömu
áhyggjur af því að vera hafðir útund- •*
an og Danir og Svíar.
Niels Ersboll segir að
menn séu byijaðir að átta
sig á því á ríkjaráðstefn-
unni að ekki gangi annað
_____ en öll ríkin hafí ákveðin
áhrif þegar teknar séu
ákvarðanir um aukið samstarf, til
þess að hagsmuna þeirra sé gætt.
Þetta sé ein af röksemdunum fyrir
því að fækka ekki í framkvæmda-
stjórninni. Framkvæmdastjórn, sem
sé samsett af ríkisborgurum allra
aðildarríkjanna, sé líklegri til að taka
tillit til hagsmuna allra við mótun til-
lagna um aukið samstarf en fram-
kvæmdastjóm, þar sem aðeins sætu
menn frá sumum aðildarríkjum en
ekki öðrum. Sama eigi við um Evrópu-
þingið; það sé ekki framkvæmanlegt
að aðeins þingmenn frá þeim ríkjum,
sem taka þátt í auknu samstarfí á
einhveijum sviðum, taki þátt í ákvörð-
unum sem snerta það.