Morgunblaðið - 03.11.1999, Blaðsíða 36

►o6 MIÐVIKUDAGUR 3. NÓVEMBER 1999
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
Aftengjum
j ólavélina
„Það ersemsagt kominn sá árstími að
við kvörtum undan yfirvofandi jóla-
stressi, minnum okkur á að þessi jólin
ætlum við að taka því rólega. “
Aftengjum jólavélina"
var yfirskrift vegg-
spjalds sem bar fyrir
i augu mín um daginn.
Ég skal viðurkenna að ég gaf
mér tæpast tíma til að lesa
lengra, var á hlaupum, en sá þó
að um var að ræða námskeið á
vegum kirkjunnar til að hjálpa
fólki að njóta hinna einu sönnu
jóla. Rifja upp tilgang jólahalds-
ins, leita upprunans. Og nú er ég
kannski farinn að skálda svolítið
þar sem ég las ekki smáa letiið
en yfírskiiftin varð mér hugstæð
og ég hef talsvert velt því fyrir
mér hver jólavél þessi sé.
Aðspurður um hver sé hin
raunverulega jólavél gæti manni
vafíst tunga um tönn. Er það
hugarfar manns sjálfs sem orðið
er gegnsýrt af matar-gjafa-
innkaupa-skreyti-allsherjar-
eyðslu-áráttunni? Er það hið
gríðarlega
VIÐHORF
Eftir Hávar Sig-
urjónsson
markaðsapp-
arat sem fer í
gang fyrir
hver jól með
tilheyrandi auglýsingum og allra
handa sölumennsku og keyrir
mann áfram þar til ekki verður
við neitt ráðið og maður hrópar í
örvæntingu út í tómið seint á
Þorláksmessu: „Já, ég skal
kaupa og eyða! Bara ef þessu
linnir!" Hleypur svo af stað og
lætur strauja öll kort í veskinu
eins víða og oft og hægt er fyrir
miðnætti.
Viti menn. Strax daginn eftir
er brostið á með logni. Steikin
ilmar um allt hús, börnin hvísla í
þögulli andakt og horfa gagntek-
in á kertaljósið sem amma þeirra
gaf þeim til að gleðjast yfir á jól-
unum. Spilin eru innan seilingar.
Sjónvarpið muldrar blíðlega í
stofuhorninu hugljúfar teikni-
myndir um jákvæða snjókalla og
umhverfissinnaða íkorna með
mannsvit. Þekktir leikarar ljá
þeim hátíðlegar raddir sínar.
Mamma pakkar inn síðustu jóla-
gjöfunum með fallega uppsett
hárið og elskulegt bros á vör.
Pabbi ber inn eldiviðinn og sæk-
ir hangikjötslærið í útibúrið.
Öðru hverju staldrar hann við,
leggur hönd á mitti eigin-
konunnar og saman taka þau
nokkur dansspor og syngja brot
úr jólalagi. Börnin taka undir.
„Jólatréð í stofu stendur, stjöm-
una glampar á...“ Fjarska næs,
eins og Vestur-íslendingurinn
sagði.
Onnur mynd og öllu raunveru-
legri lýsir því hvernig örþreyttir
foreldrar og æst börnin reyna að
ná áttum fyrir klukkan 18 þenn-
an tiltekna dag, stilla sig rétt á
meðan eytt er - aldrei þessu
vant - hálftíma saman yfír steik-
inni og reka svo upp nokkur vel
valin furðubofs,..en gaman,
...mikið er þetta fallegt, ...glæt-
an, spætan, ...þú hefðir nú ekki
átt að kaupa þetta....“ meðan hið
klassíska korter hleypur hjá, en
það er meðaltíminn sem það tek-
ur að rífa utan af öllum pökkun-
um og átta sig á að fleiri verða
þeir ekki þessi jólin. „Eru ekki
fleiri pakkar?“ er spurt á heimil-
um landsins klukkan 18.45 og þá
eru nú jólin aldeilis gengin í _
garð. Djíísús kræst, eins og ís-
lendingurinn sagði.
„Já, börnin góð. Jólin eru há-
tíð Djíísúsar kræsts og þá minn-
umst við þess að hann fæddist og
hérna... hann fæddist... og svo
komu jólasveinarnir... og svo
...og það held ég nú...“
Ein stórverslun á höfuðborg-
arsvæðinu hefur tekið meðvitað
forskot á auglýsingaherferðina
fyrir jólin og náð meiri athygli
fyrir vikið en hún á skilið. Gildir
einu hversu smekklaus sjón-
varpsauglýsingin er sem birst
hefur að undanförnu, gildir líka
einu þótt ljóst sé að allur þorri
fólks er því mótfallinn að gangs-
etja jólavélina fyrir fyrsta vetr-
ardag; athygli er athygli og
verslunin er að eigin sögn að
koma til móts vjð þá við-
skiptavini sem kjósa að versla
inn til jólanna í rólegheitum hina
síðustu haustdaga og vantar þá
bara að auglýst verði á janúarút-
sölunum að gott sé að gera hag-
stæð innkaup fyrir næstu jól.
Samanber að alltaf skyldi fara
vel saddur að kaupa í matinn.
Annars hljómar þessi tillaga
um aftengingu jólavélarinnar
hálfpartinn eins og beiðni um
líknarmorð. Að taka öndunarvél
úr sambandi. Eða kannski alveg
hið gagnstæða. Þetta er ósk um
að fá að halda lífí. Verða ekki
fyrir jólavélinni. Verða ekki nær
dauða en lífi loks þegar að-
fangadagur rennur upp. Jólavél-
ina má kannski sjá fyrir sér eins
og jarðýtu sem ýtir upp sífellt
stærri haug á undan sér; allir
sem fyrir verða blandast í
hraukinn sem samanstendur af
öllu því helsta sem okkur íslend-
inga dreymir um að eignast og
norpum í biðröðum næturlangt
til að græða þegar 200 prósent
álagningin er slegin niður í 85
prósent; sjónvörpum,
myndbandstækjum, farsímum,
brauðristum, kaffivélum, hræri-
vélum, ávaxtapressum, eggja-
sjóðurum, brauðskerum og
brauðvélum, rakvélum og tann-
burstum, hárþurrkum og krullu-
járnum, „...bara eitthvað sem
hægt er að stinga í samband,
þakka þér fyrir“. Þeir sem
bjargast undan rafmagnstækja-
hrúgunni verða þó að gæta ýtr-
ustu varúðar svo þeir lendi ekki í
jólabókaflóðinu og fljóti burt á
útblásinni ævikjaftasögu.
Það er semsagt kominn sá ár-
stími að við kvörtum undan yfir-
vofandi jólastressi, minnum okk-
ur á að þessi jólin ætlum við að
taka þessu rólega, eyða minna,
borða minna og nota desember
með fjölskyldunni í stað þess að
vera í endalausu kapphlaupi við
tímann um að ná öllu heim og
saman fyrir klukkan 18 á að-
fangadag. Ekki verður bakað
nema rétt til að hafa gaman af
því, ekki verður föndrað nema til
að hafa gaman af því, ekki verð-
ur skorið laufabrauð nema til að
hafa gaman af því. Ekki verða
haldin jól nema til að hafa gam-
an af þeim. Er það annars nokk-
ur spurning? Er ástæða til að
halda jól af annarri ástæðu en til
að njóta þeirra? Er nautnin
kannski fólgin í því að verða fyr-
ir jólavélinni? Komast í lífshættu
en bjargast samt? Standa uppi
sigri hrósandi á jóladag enn á lífi
þrátt fyrir allt? Sökkva tönnun-
um í spikfeitt hangiketið og reka
upp siguröskur? Jóla-Tarsan?
Minkur í hænsnabúi
ALLT frá því FÍB
fór að berjast fyrir
lægri iðgjöldum af
bílatryggingum hefur
Sigmar Armannsson,
framkvæmdastj óri
Sambands íslenskra
tryggingafélaga (SÍT),
leikið undarlegt hlut-
verk í þeirri umræðu.
Nýjasta útspil hans er
grein í Morgunblaðinu
28. október sl. Þar
reynir hann enn einu
sinni að gera baráttu
FÍB tortryggilega,
þrátt fyrir þann góða
árangur sem hún hef-
ur borið fyrir íslenska neytendur.
Eigendur SIT, vinnuveitanda
Sigmars, eru tryggingafélögin sem
hafa neyðst til að lækka iðgjöld bíla-
trygginga vegna aðgerða FIB. Fyr-
ir þeirra hönd hefur Sigmar Ar-
mannsson margsinnis komið fram í
fjölmiðlum, ýmist til að réttlæta
svimandi há iðgjöld eða til að gera
lítið úr FIB. Húsbóndahollustan á
sér engin takmörk.
I Morgunblaðsgrein sinni reynir
Sigmar eftir fremsta megni að gera
tortryggilegt hvere vegna breska
Ibex váþryggingasamsteypan hætti
með FIB tiyggingu, en í staðinn
kom önnur samsteypa innan Lloyds
tryggingamarkaðarins._ En hvað
kemur það Sigmari Ai'mannssyni
við hvar viðskiptavinir FIB trygg-
ingar eru tryggðir? Hvað kemur
honum við þótt ein samsteypan hjá
Lloyds hætti og önnur
taki við FIB trygg-
ingu?
Sigmar á að sjálf-
sögðu engan hlut þar
að máli, heldur þvert á
móti. Hann er starfs-
maður tryggingafélag-
anna sem eru í sam-
keppni við FIB
tryggingu. Sem fram-
kvæmdastjóri SÍT
vinnur hann gegn FIB
tryggingu og í því ljósi
þarf að skoða öll um;
mæli hans og gjörðir. í
því hlutverki er hann
ekkert annað en mink-
ur í hænsnabúi.
Skúffufyrirtæki kemur
til sögunnar
Svo vill til að Sigmar Armanns-
son gegnir einnig öðru starfi með-
fram hagsmunagæslunni fyrir SIT.
Hann er framkvæmdastjóri Alþjóð-
legra bílatrygginga á íslandi (ABÍ).
Öll bílati-yggingafélög verða að eiga
aðild að ABÍ. Það er hálfopinber
stofnun sem sýslar með tjón af völd-
um óþekktra bifreiða, erlendra bif-
reiða og íslenskra bifreiða eríendis.
I stjórnABÍ sitja Axel Gíslason for-
stjóri VÍS, Ólafur B. Thors forstjóri
Sjóvár Aimennra og Gunnar Fel-
ixson forstjóri Tryggingamiðstöðv-
arinnar. AJlt eru þetta harðir kepp-
inautar FIB tryggingar, samanlagt
með 95% af markaðnum. Starfsemi
ABI skiptir hins vegar litlu máli í
Tryggingar
Þrátt fyrir þessar
hækkanir, segir
Runólfur Olafsson,
--------------7---
eru iðgjöld FIB
tryggingar líkt og
áður þau lægstu á
markaðnum.
bílatryggingum, því umsýsla þess
nær til innan við 1% af tjónum.
Hinn breski vátryggjandi FIB
tryggingai- er skylduaðili að ABI þó
ekki hafi hann fengið kosningu til
stjórnar þess. ABI hefur aðsetur á
skrifstofu Sambands íslenskra
tryggingafélaga, er eins konar
skúffufyrirtæki á vegum þessv I
gegnum tíðina hefur Sigmar Ar-
mannsson sent frá sérymis bréf til
Ibex, vátryggjanda FIB trygging-
ar, sem framkvæmdastjóri ABI.
Hann segir þær bréfaskriftir ætlað-
ar til að upplýsa um stöðu ti-ygg-
ingamarkaðarins á íslandi.
Skemmst er frá því að segja að í
þessum bréfum hefur Sigmar lagt
sig fram við að mála skrattann á
vegginn. Ymist hefur hann skýrt frá
gríðariegu tapi á íslenskum bíla-
tiyggingum eða spáð geigvænleg-
um hækkunum á skaðabótum. Óll
eru skilaboðin á einn veg, að það sé
Runólfur Ólafsson
Býr trillukarl í Einari
Benediktssyni?
NÝLEGA var tekin
ákvörðun á íslandi
sem er svo hlægileg að
sérhver Islendingur
með barnslega greind
mun hér eftir nota
hana sem sýnidæmi
um það hvernig mik-
ilsvirt fólk nútímans
getur búið við tak-
markalausa veruleika-
firringu framtíðarinn-
ar.
Lengi hafa forkólfar
á Islandi haldið á lofti
nafni manns sem
kenndur er við heppni.
Leifur á víst að hafa
fundið Bandaríki Norður-Ameríku
löngu á undan Kólumbusi. Og af því
að fæstir í heiminum vita það þá
skal þeim kennt að Leifsi gamli hafi
verið aðalséffinn - og það löngu á
undan öðrum fýrum sem eignuðu
Landkynning
Gott er það hjá ríkis-
stjórninni að kynna
landið okkar fyrir 500
milljónir, segir Barði
Bogason. En hún ætti
frekar að nota þetta fé
með öðrum hætti.
sér frægðina. Kennslan skal fara
fram með góðu eða illu, allt eftir
hlýðni nemenda. Ríkisstjórn ís-
lands ákvað nýlega að eyða meira
en hálfum milljarði í að kynna
þennan Leif fyrir bandarísku þjóð-
inni. Þessum peningum er úthlutað
til Landafundanefndar þar sem
Einar Benediktsson, fyi'rverandi
sendiherra okkar í Bandaríkjunum,
ríkir á formannsstóli.
Að horfa upp á þetta er hreinasta
niðurlæging gagnvart íslenskri
greind og skynsemi því að þúsundir
merkra manna hafa
áður staðið í sömu
sporum og ávallt mis-
tekist. Þó voru þar oft
á ferð mikilmenni
heimsins sem urðu
fræg fyrir en annað en
að gera sömu mistök
og íslenska ríkis-
stjórnin er í þann veg-
inn að játast undir. Og
gáfumenni landsins
klappa á meðan með
lófunum. Sultar-
dropóttir háskólapró-
fessorar heimsækja
Bessastaði og stjórn-
arráðið af tilefni
þessu, leggja sinn byr í segl fals-
vinda og þiggja að launum sex
sentilítra kokkteil með myntú-
bragði.
Ríkisstjórnin heldur sem sagt að
það sem skipti mestu máli sé hver
hafi fleytt duggu sinni fyrst á aust-
urströndina. I því liggur forneskj-
an; mestu máli skiptir að til sé sam-
eiginlegt tákn um landafundinn í
vestri og það tákn er gert að ímynd
Kólumbusar. Það táknar ekki að
hann hafi verið langfyrstur heldur
að fólk hafi áhuga á að miða landa-
fundinn við ferð hans. Enda hefur
það löngu verið veröldinni ljóst hve
margir aðrir hafi komið þar löngu á
undan; Leifsi gamli og margir aðrir
sæfarar Evrópu, svo ekki sé nú tal-
að um Indjánana og Kínverjana
sem komu þar árhundruðum á und-
an einhverjum Leifsa.
Hér skiptir mestu hvað fólk
þyrstir í að vita en ótrúlega litlu
hvað er kórréttast í sagnfræðileg-
um skilningi. Leifur heppni verður
aldrei táknmynd landafundanna
því að enginn hefur áhuga á að
hann verði það.
Hve mikla athygli myndum við
veita manni frá Moldóvíu sem stæði
niðri á Lækjartorgi og hrópaði að
Jörundur Hundadagakonungur
hefði í beinan karllegg átt sínar
ættir að rekja til Moldóvíu? Og að
þar með hefði Island eitt sinn verið
hernumið af hálfum Sovétmanni en
Barði Bogason
ekki Skandinava eins og úrillar
sögubækurnar þylja upp? Enginn
myndi hafa áhuga á þessari rullu
þrátt fyrir gild fæðingarvottorð og
tilheyrandi plögg. Sama verður
uppi á teningnum í Bandaríkjunum
þegar hálfi milljarðurinn fer í kynn-
ingu á máli sem enginn hefur áhuga
á.
AJlir vita að Coca-Cola er stærst
og mest og sérstaklega vinsælla en
Pepsi. Ein aðalröksemd kókmanna
er sú að kókið fræga hljóti að vera
best því að það er elst. „Elsti kóla-
drykkur í heimi!“ er gjarnan sagt.
Segjum að sagnfræðingur fyndi
það út að bruggari Pepsi-drykkjar-
ins hefði fyrst tappað drykknum
sínum á flöskur á undan kókinu, og
að þar með væri hægt að segja að
Pepsi væri elsti kóla-drykkurinn í
heimi. Myndi slíkt breyta einhverju
um markaðsstöðu Coca-Cola? Nei,
auðvitað engu. Hér er aftur komin
bláköld staðreynd sem ætti að
breyta miklu en gerir það ekki því
að enginn hefur áhuga á henni.
Samt ætlar íslenska ríkisstjórnin,
með Einar Benediktsson í farar-
broddi, að velta kóla-risanum úr
sessi út á fomar sögulegar stað-
reyndir sem síðar verður hlegið að.
Gott er það hjá ríkisstjórninni að
kynna landið okkar fyrir 500 millj-
ónir. En hún ætti frekar að nota
þetta fé með öðrum hætti. Að
kynna landið eins og það er í dag og
að kynna það sem einhverjir hafa
áhuga á að kynnast. Hvað ætlar Is-
land að bjóða upp á í framtíðinni?
Hvernig verður Island framtíðar-
innar? Þá verður hlustað með sönn-
um áhuga en ekki með kurteisisleg-
um kokkteil-áhuga einhverra
Bandaríkjamanna sem boðaðir
munu verða í sendiráð okkar í
Washington til að hlýða á sömu
tugguna enn á ný: „Víst fann hann
Leifur landið ykkar!" eða á manna-
máli: „Víst getum við Islendingar
líka stundum gert eitthvað pínulítið
eins og alvöruþjóðir gera reglu-
lega.“
Arlega tilkynnir Hafrannsókna-
stofnun tillögur sínar að veiðum úr