Morgunblaðið - 03.11.1999, Blaðsíða 22

22 MIÐVIKUDAGUR 3. NÓVEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Bilun eða skemmdarverk?
Kenningum um nýjan „Bermúdaþríhyrning“ vísað á bug sem fírru
AFDRIF farþegaþotu EgyptAir, er
fórst undan strönd Bandaríkjanna á
sunnudagsmorgun, hafa vakið mikl-
ar umræður um hvort bilun eða
skemmdarverk hafí valdið því að
vélin steyptist skyndilega í hafíð án
þess að flugmenn hennar næðu að
senda frá sér neyðarkall. Það að
þetta er fjórða flugslysið á örfáum
árum á svipuðu svæði hefur jafn-
framt vakið upp kenningar um nýj-
an „Bermúdaþríhyming“, sem flest-
ir sérfræðingar telja þó ástæðulaust
að óttast.
AIls hafa 680 látið lífið í flugslys-
um á þessum slóðum á þremur ár-
um. í júlí 1998 fórust 230 er Boeing
747-þota TWA með flugnúmerið 800
fórst út af Long Island og í septem-
ber á síðasta ári létust 229 er MD-
11-þota frá Swissair með flugnúmer-
ið 111 fórst undan strönd Nova
Scotia. Mohamed Fahin Rayyan,
stjórnarformaður EgyptAir, sagði
þessar tilviljanir „undarlegar“ og
Hosni Mubarak Egyptalandsforseti
sagði þetta vekja spurningar um
hvort breyta ætti flugleiðum.
„Kannski er eitthvað í andrúmsloft-
l\ dÍvk. ' uiKil
. i* mWiA v jgflPl 1 V
WfÆj p
K w^í
Starfsmenn bandarísku strandgæslunnar finna brak úr þotunni á leitarsvæðinu í gær.
inu eða þá veðurskilyrði eru erfíð,“
sagði forsetinn.
Formaður IATA, alþjóðasam-
taka flugfélaga, Pierre Jeanniot,
sagði hins vegar að það væri algjör
tilviljun að þrjár vélar hefðu farist
á sömu slóðum. Rudy Kapustin,
sem starfaði sem rannsóknarmaður
hjá NTSB, þeirri stofnun er rann-
sakar flugslys í Bandaríkjunum,
benti á að daglega færu þúsund
vélar með 100 þúsund farþega inn-
anborðs frá JFK-flugvelli í New
York. Þá væru tveir aðrir stórir
flugvellir í borginni, Newark og La
Guardia, en þaðan hæfu einnig
margar vélar flug yfir Atlantshafið.
„Ef þessar vélar hefðu allar horfið,
án sjáanlegrar ástæðu, þá gegndi
auðvitað öðru máli. Sú er hins veg-
ar ekki raunin,“ sagði Kapustin. Og
James McKenna, ritstjóri á tíma-
ritinu Aviation Week tók fram að
um ólíkar flugvélar hefði verið að
ræða er hefðu verið á mismunandi
skeiðum flugs er atvikin áttu sér
stað. „Þó að þetta kunni að vekja
grunsemdir í hugum margra þá er
ég viss um að það er ekkert að
flugleiðinni eða flugvellinum,"
sagði McKenna.
Var sprengja um borð?
Margir sérfræðingar eru þeirrar
skoðunar að skemmdarverk af ein-
hverju tagi eða þá að sprengja hafi
sprungið um borð sé líklegasta skýr-
ingin á því að vélin fórst. Boeing
767-300ER-þota EgyptAir var kom-
in í 33 þúsund feta hæð er hún fórst
en það var áætluð siglingarhæð
hennar. Varasamasti hluti hvers
flugs er í kringum flugtak og lend-
ingu en eftir að vél hefur náð fullri
hæð dregur úr öllu álagi á búk vél-
arinnar og stjórntæki. Eigi víðtæk
bilun sér stað ættu flugmennirnir
undir eðlilegum kringumstæðum að
hafa tök á því að láta flugstjóm vita
af vandamálum sínum.
Það hversu hratt vélin hrapaði ýt-
ir jafnframt undir trú margra á að
henni hafi verið grandað. Boeing-
þotan hrapaði um 14 þúsund fet á 36
sekúndum áður en hún hvarf af rat-
sjá, sem er talið benda til þess að
áhöfnin hafi misst alla stjórn á vél-
inni með skyndilegum hætti.
Blaðið The Daily Telegraph hef-
ur eftir flugmanni hjá British
Airways að í ljósi þess hversu hratt
hlutirnir virðast hafa gerst hljóti
sprenging af einhverju tagi að vera
líklegasta skýringin. Annar flug-
maður sama flugfélags benti á að
margsinnis hefðu komið upp dæmi
þess að öryggisgæslu á John F.
Kennedy-flugvelli í New York væri
ábótavant. „Oryggismál í New York
hafa verið hálfgert grín. Það er
grundvallaratriði í hryðjuverka-
vörnum að farþegar verði að ferð-
ast með sömu vél og farangur
þeirra,“ sagði flugmaðurinn.
Það að engin hryðjuverkasamtök
hafa lýst ábyrgð á hendur sér er
ekki talið draga úr líkunum á því að
um hryðjuverk hafi verið að ræða.
Paul Wilkinson, prófessor við
hryðjuverkarannsóknamiðstöð St.
Andrews-háskóla, segir það orðið
fremur algengt að hermdarverka-
menn reyni að breiða yfir aðild sína.
Markmiðið sé ekki að vekja á sér at-
hygli heldur koma höggi á eitthvert
tiltekið ríki. Wilkinson gagnrýndi
sömuleiðis öryggismál á bandarísk-
um flugvöllum og sagði flugvallaryf-
irvöld og flugfélög hafa verið sein að
bregðast við þeim lærdómi er menn
hefðu dregið af Lockerbie-málinu
fyiir 11 árum.
Margt bendir
til biiunar
Aðrir vilja hins vegar fara varlega
í sakirnar og benda á að varasamt sé
að draga of miklar ályktanir meðan
jafnlítið sé vitað um orsök slyssins
og raun ber vitni. Benda menn á að
lengi vel hafí verið talið að um
hryðjuverk hafi verið að ræða er
breiðþota frá TWA fórst á svipuðum
slóðum fyrir þremur árum en síðar
hafi komið í ljós að um bilun hafi
verið að ræða. Ekki megi heldur
gera of mikið úr því að þrjár flugvél-
ar er farist hafa á þessum slóðum
síðastliðin fjögur ár hafi lagt af stað
frá New York.
Þessir sérfræðingar segja að í
raun sé ekkert annað sameiginlegt
með þessum atvikum annað en að
vélarnar hafi hafið flug sitt á John
F. Kennedy-flugvelli. David Lear-
mount hjá tímaritinu Flight
International segir að í ljósi þess að
um tíu þúsund flugvélar fljúgi um
þetta svæði mánaðarlega sé vart
hægt að tengja þessi slys við flug-
völlinn. „Mér sýnist sem menn séu
farnir að smíða einhvers konar
Bermúdaþi-íhyrnings-kenningu. Ég
tel engin rök fyrir slíku og í raun er
þetta villandi, vegna þess hversu
ólík þessi atvik eru,“ sagði Lear-
mount við BBC.
I sama streng tók Danny Fyne,
stofnandi „spjallvefjar" atvinnuflug-
manna (www.pprune.org) þar sem
flugsérfræðingar skiptast á skoðun-
um um hin ýmsu málefni, þar á með-
al EgyptAir-slysið. „Það eina sam-
eiginlega er að flugin hófust á JFK-
flugvelli. Það ætti hins vegar ekki að
koma á óvart í ljósi þess hversu hátt
hlutfall Atlantshafsfluga hefst þar,“
sagði Fyne.
Hann benti einnig á að það hversu
hratt vélin missti hæð sé að mörgu
leyti ólíkt því er gerðist er TWA
800-vélin fórst. Talið er að spreng-
ing hafi orðið í eldsneytiskerfi þeirr-
ar vélar og hún sundrast í lofti. Þar
af leiðandi hrapaði hún hægar til
jarðar auk þess sem tæki er senda
skilaboð til flugstjórnar eyðilögðust.
Færa má rök fyrir því að þetta dragi
úr líkum þess að sprenging hafi orð-
ið um borð í EgyptAir-vélinni.
Áhöfn Swissair-vélarinnar er
fórst undan strönd Kanada fyrir ári
tilkynnti um mikinn reyk í flugklef-
anum skömmu áður en vélin fórst.
Vélin skall í hafið sex mínútum eftir
að samband við hana rofnaði, sem
bendir til að hún hafi hrapað mun
hægar.
Biiuðu knývendur?
Stöðugt fleii-i beina því sjónum
sínum að því er Boeing 767-þota
LaudaAir, sem framleidd var á
sama tíma og þota EgyptAir, fórst í
Taílandi árið 1991. Knývendur í
hreyflum fóru í gang með þeim af-
leiðingum að hreyflarnir unnu hvor í
sína áttina og flugmenn misstu
stjórn á þotunni. Hreyflarnir á Eg-
yptAir-þotunni eru sömu gerðar og
á þotu LaudaAir en breytingar
höfðu verið gerðar á þeim til að
koma í veg fyrir að atvik af þessu
tagi gætu endurtekið sig. Banda-
ríska dagblaðið Seattle Times sagði
í gær að rannsakendur væru meðal
annars að kanna hvort knývendur
vélarinnar hefðu bilað og sagði að
slíkt tilvik hefði átt sér stað á
annarri Boeing 767-þotu EgyptAir í
maí 1997. Sú vél hefði hins vegar
lent áfallalaust.
„Það er eðlilegt að menn velti
hlutum fyrir sér,“ segir David Fyne.
„Að velta sér upp úr hlutum er hins
vegar óviðunandi."