Morgunblaðið - 03.03.1988, Blaðsíða 50

4
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. MARZ 1988
Draumvitnm og- draumsýn
eftirEsraS.
Pétursson
Heilun
Vamarkerfi eru að verulegu leyti
innbyggð og meðfædd í líkamanum,
sálinni og andanum. Ofan á það
bætast þau mótefni sem koma úr
móðurmjólkinni. í vamarkerfunum
er fólgið viðnám og heilun sjúk-
dóma, heilbrigði og langlífi. Heilun-
aráhrifa þeirra gætir í sífellu og
vemdar gegn innrásum hvers konar
veiklunar og niðurbrots, gegn
dauða og vesöld. Segja mætti að
öll líffæri, andardráttur og blóð séu
þrungin visku sem þeirri heilun
stjómar. Viska , sem við hagstæð
andleg skilyrði, má vekja til vitund-
ar. Hún er sá líknarmáttur sem
vinnur í sífellu sköpunarstörf sín,
oftast nær án vitundar okkar. Mátt-
ur sá skapar, til dæmis, 50 milljón
ný blóðkom á hverri mínútu. An
slíkrar nýsköpunar myndum við
deyja á örfáum sekúndubrotum.
Ævarandi nýsköpun æðstuvitundar
þessarar veitir okkur sífellt lífið og
viðheldur því.
Sjálfsvitund
Sálin hefur einnig, að mínu viti,
eins konar innbyggt vamarkerfí í
draumalífi sínu. Draumar stafa frá
heildarsjálfinu, sem er í senn andi,
sál og líkami. Draumar em eins
konar andleg skilaboð frá undir-
ogyfirvitund sálarinnar til sjálfsvit-
undar. Svipar þeim nokkuð til við-
fangsefna dagdrauma, svo sem að
tala við sjálfan sig, hvetja eða
hræða sig, hugga og skemmta sér,
minnast liðinna atburða og setja sér
framtíðina fyrir andans sjónir.
Draumar spanna alla stigskipta vit-
undina. Tengja þeir nótt við nýtan
dag og ómeðvitund við draumvit-
und, forvitund, túlkun meðvitundar,
visku æðri vitundar, og óskapaða
æðstu vitund sem er í eilífðinni og
óendanleikanum.
Daglegt líf
Draumar hafa heilunaráhrif á
vitund sálarinnar og sjálfsins með
því einnig að tengja hringrás tímans
frá fortíð um nútíð til framtíðar.
Tengja framvindu tímans við hina
eilífu og síendurteknu nútíð. Nú-
tíðina sem er rriiðja hringrásar
tímans.
Framvindu tímans mætti líkja við
snúning jarðar um möndul sinn sem
er samofinn hringferli hennar um
sólina. Heilunaráhrifanna gætir
einnig þá er draumur tengir það
sem gerist í daglegu lífí dreym-
andans við lífsferil hans í heild.
Segja mætti að draumamir séu
heilarar sem jaftivel geta tengt alla
þessa sköpuðu og stigskiptu tíma
og vitundir við innilegustu Krists-
vitundina, sem er yfir, í og um-
hverfís öllu sköpunarverki sínu,
með svipuðum hætti og sálin er í
líkamanum. Tengir sjálfið við hina
einu ósköpuðu æðstu vitund sem
hressir sálina með anda lífsgleði í
hjarta og alúðar sem yfírstígur alla
þekkingu.
Samt afneitar og gleymir vöku-
sjálfið oft draumum vegna þess að
þeir stafa frá æðri vitund heildar-
sjálfs dreymandans, sem sér og
veit allt um innilegustu hugar- og
tilfinningafylgsni hans og það sem
hið vanabundna vökusjálf, blindað
af skilningarvitum sínum, hefur
gleymt, afneitað og bælt í ómeðvit-
undinni. Sú ætlun okkar að draum-
ar hafi merkingu gefur til kynna
að gerandinn sem semur drauma
hafi meiri sjálfsþekkingu og heiðar-
leika við sjálfan sig til að bera en
sú takmarkaða meðvitund sem við
þeim tekur, man þá og skráir, eða
gleymir og bælir vegna efagimi og
kvíða.
Sköpunargeta
draumvitrunar
Við njótum öll meiri og minni
skáldlegrar andagiftar og sköpun-
argetu í orðrænum vökudraumum
og næturdraumsýnum. Öll erum við
á því sviði góðskáld, þó miklum
mun færri nái því að vera stórskáld
fremur en á öðrum sviðum andlegs
innblástrar.
Síðastliðið aldamótaár gaf Sig-
mund Freud út innblásna bók sem
hann nefndi Túlkun drauma (2). Á
hún stóran þátt í því að upplýsa
undirvitundina og önnur hugar-
fylgsni, sem áður höfðu verið
myrkri vanþekkingar hulin. Myrkri
því, sem hjúpar og yfirskyggir okk-
ar innri mann, er við vörpum skugg-
um á hann með innri baráttu við
efagimi, kvíða, bælingu og von-
leysi. Innri baráttu á milli ljóss heil-
brigðrar og eðlislægrar bjartsýni
og myrkurs sjúklegs kvíða og svart-
sýni. En bók Freuds, Túlkun
drauma, átti sinn mikla þátt í að
marka aldahvörf í dögun aldar okk-
ar, sem hlotið hefur nafnið öld upp-
lýsingar. Ber hún það nafn með
rentu nú er þekking alls mannkyns
tvöfaldast á eins og hálfs árs fresti,
að mati þeirra sem gerst um það
vita. Bókin Túlkun drauma og
draumvitmnin sem hún upplýsti,
hafði víðtæk áhrif á geðlækningar,
sálfræði, vísindi, listir, félagsfræði,
mannfræði og margt fieira.
Um Freud segir Heinz Kohut í
bók sinni, Endurreisn sjálfsins (3),
að persónuleg trú Freuds sé
„ ... ófrávíkjanlega skuldbundin
því verkefni að þekkja sannleikann,
horfast í augu við sannleikann til
að upplýsa raunveruleikann".
Áþekkt því sem Ari fróði segir í
fyrstu málsgrein íslendingabókar
(4): „En hvatki er missagt er í fræð-
um þessum þá er skylt að hafa það
heldur er sannara reynist."
Á þann hátt leitast Freud við,
eftir upphaf upplýsingaraldarinnar,
að skýra æ betur kenningar sínar,
með því sem síðar reyndist sann-
ara, og breyta sumum þeirra, afmá
aðrar og jafnvel að snúa þeim alveg
við. Gott dæmi er þegar hann, á
efri ámm, sneri kenningu sinni um
bælingu (repression), sem orsök
kvíða, við og færði marktæk rök
að því, í ljósi síðari sannreyndar,
sem hann hafði aflað sér í starfi
sínu, að það væri kvíðinn sem or-
sakaði bælingu. Sannleiksleit þessa
kenndi hann einnig lærisveinum
sínum með svo ágætum árangri,
að margir þeirra urðu svipaðir
brautryðjendur og hann, er þeir
lögðu út á þær brautir sem andi
þeirra vísaði þeim á, í Ijósi vaxandi
þekkingar og upplýsinga á geð-
Esra S. Pétursson
„Draumar hafa heilun-
aráhrif á vitund sálar-
innar og sjálfsins með
því einnig að tengja
hringrás tímans frá
fortíð um nútíð til
framtíðar. Tengja
framvindu tímans við
hina eilífu og síendur-
teknu nútíð. Nútíðina
sem er miðja hringrás-
artímans.“
læknisfræði, sálfræði, mannfræði
og öðmm vísindagreinum.
Ullman
Dr. Ullman er einn slíkur braut-
ryðjandi með nútímarannsóknum
sfnum og kenningum um eðli og
túikun drauma. Telur hann drauma
vera eðlislæga leið til aukinnar
sköpunargetu. Þeir séu oftast raun-
sannir, saklausir, litskrúðugir,
skemmtilegir eins og góðar smásög-
ur og mjög skáldlegir. Enda semja
mörg góðskáld og stórskáld raun-
sannar skáldsögur og kvæði upp
úr eigin og annarra dagdraumum
og draumvitmnum.
Mig langar nú til, lesendur góð-
ir, að vekja athygli ykkar á því að
hingað til lands er væntanlegur,
8.—12. mars nk., rannsóknarmaður
þessi, Dr. Montague Ullman. Hann
veitti vísindalegri draumarannsókn-
arstofu, við Maimonides-háskólann
í New York-borg, forstöðu í mörg
ár og er einn af fremstu brautryðj-
endum á því sviði. Hann hefur birt
árangur rannsókna sinna í fjórum
bókum og í fjöldamörgum vísinda-
legum greinum. Jafnframt er hann
einn af frumkvöðlum og stofnend-
um Alríkis sálkönnunar-akade-
míunnar, The American Academy
of Psychoanalysis. Nú er hann
klínískur prófessor emeritus við
Maimonides-háskólann.
Vinir okkar frá New York, hjón-
in Elisabeth og Edward Clemmens,
sem bæði eru sálkönnuðir, heilsuðu
upp á okkur síðastliðið haust er þau
voru hér á leið heim til sín. Að-
spurð sögðu þau að þau þekktu dr.
Ullman vel og luku miklu lofsorði
á hann sem rannsóknarmann og
mannvin. Ullman hefur í hyggju
að flytja þijá fyrirlestra sem hafa
þegar verið undirbúnir, þann fyrsta
á vegum Félagsvísindadeildar Há-
skóla íslands um „Nokkrar hug-
myndir sem varða eðli og hlutverk
drauma" (Some thoughts on the
Nature and Function of Dreaming)
og verður hann opinn almenningi.
Annan fyrirlesturinn, sem hann
nefnir „Starfræn túlkun drauma,
Hópaðferð" (Working with dreams.
A Group Approach) flytur hann á
vegum Barnageðlæknafélags ís-
lands. Sá þriðji, er hann nefnir
„Reynsluþekkingar draumahópur-
inn“ (The Experiental Dream Gro-
up), verður á vegum Geðlæknafé-
lags íslands fyrir félaga þess og
aðra í heilbrigðisstétt. Síðustu dag-
ana tvo, laugardag og sunnudag,
heldur hann svo námskeið og þjálf-
un (workshop) í hópmeðferð
drauma og „höndlun" (hands on
approach) þeirra. Staður og stund
verður tilkynnt nánar á næstunni.
Leggur hann áherslu á að draumum
og túlkun þeirra megi koma bein-
ustu leið til skila í hendur dreym-
andans, sem er allur almenningur.
Okkur dreymir öll fimm fremur
SVIPMYNDIR UR BORGINNI/o fui ormsson
Samtal með-
an beðið er
eftir stræt-
isvagni
Ég hef fyrir venju að láta ekki
marga dagá líða án þess að versla
við Jón físksala í Hlíðunum og Björn
Kristjánsson í Mýrarbúðinni við
Gunnarsbraut. Sumir kaupmenn
hafa þannig viðmót að maður vill
helst hvergi annars staðar versla
og kaupmaðurinn á hominu ólíkt í
meira persónulegu sambandi við
viðskiptavininn en sá sem situr við
peningakassann á stórmarkaðinum
og ef til vill aðeins býður góðan
daginn á meðan hann tínir vöruna
upp úr körfunni. Í fiskbúðinni í
Hlfðunum og Mýrarbúðinni er hægt
að komast í snertingu við kviku
þjóðlífsins. Þangað koma oft sömu
andlitin dag eftir dag og svo bregð-
ur fyrir nýjum og ekki einungis til
að versla heldur einnig til að heyra
álit manna á ýmsu þvf sem efst er
á baugi hveiju sinni í þjóðlífinu. Jón
fisksali hefur t.d. brennandi áhuga
á því hvemig ríkisstjóminni gengur
að stjóma, hvemig henni reiðir af.
Þegar ég kom í fiskbúðina um dag-
inn þegar ágreiningur var innan
stjómarinnar um för forsetans til
Sovétríkjanna, þá stóð Jón fisksali
með svuntuna utan um sig, innan
búðarborðsins, vígreifur og var
greinilega mikið niðri fyrir: — Nú
rífast þeir. Koma sér ekki saman
um eitt eða neitt, sagði hann og
fískaði glænýtt lúðuflak upp úr íláti
í búðarborðinu og vafði utah um
það umbúðarpappír.
— Gjörðu svo vel. Eitt hundrað
og tuttugu krónur.
Hann afhenti mér lúðuflakið. Við
ræddum um stund um nýjustu
tíðindi úr stjómarráðinu við Lækj-
artorg. Ég taldi þetta vera í lagi
með ágreininginn innan stjómar-
innar á meðan ráðherramir væru
ekki að rífast um það hvar þeir eigi
að sitja við borðið og rifust ekki
um það hver eigi þetta eða hitt
herðartréð.
— Það er bullandi ágreiningur,
sagði físksalinn og tók við greiðslu
fyrir lúðuflakið.
í fiskbúðinni eru þjóðmálin yfir-
leitt á dagskrá og stundum eins og
fisksala sé ekki aðalatriðið í lífsbar-
áttunni. Kannski ekki svo undar-
legt, það varðar nefnilega fisksal-
ann eins miklu og venjulegan laun-
þega að vel takist til um stjórn þjóð-
arbúsins, að verðbólgunni sé haldið
í skefjum, að afkoma manna sé
ekki þannig að þeir hafi ekki einu
sinni til hnífs og skeiðar, eigi ekki
fyrir físk í soðið. Við erum sam-
mála um það, ég og físksalinn, að
þrátt fyrir allt þá sé svo sem ekki
ástæða til þess fyrir íslendinga að
fyllast einhverju vonleysi, óvíða vel-
megun jafn almenn og hér á landi.
Eg kom í Mýrarbúðina í hádegi
á föstudegi í febrúarmánuði. Það
var fullt út úr dymm og er þar þó
enginn stórmarkaður, búðin í einu
herbergi auk lagers, þrjátíu til fjör-
utíu fermetrar. Bjöm Kristjánsson,
eigandi verslunarinnar, stjómar þar
eins og herforingi. Hann gerir
margt í senn. Afgreiðir viðskipta-
vini og spjallar við þá í leiðinni.
Flutti t.d. langt og fróðlegt erindi
um kreditkortanotkun Reykvíkinga,
sem hann fullyrti að væri hvergi
meiri í heiminum. Hann var í nýjum
hvítum slopp, gleraugun á sínum
stað og greiðslan í lagi og bara
bjartsýnn. Er að endurheimta aftur
viðskiptavini sem ekki hafa lengi
komið og af því tilefni kominn með
nýjar og ferskar samlokur, nýja
kæfu ofan á brauðið og margar
aðrar nýjungar em á boðstólum.
Það var glerhálka utan dyra og
erfitt yfirferðar um Gunnarsbraut-
ina en kaupmaðurinn í sama stuðinu
og jafnan fyrr, gaf ýmsum stjórn-
málamönnum einkunnir allt frá 0,0
til 8,5 sem er hæsta einkunn sem
s tjómmálamenn geta gert sér von-
ir um í Mýrarbúðinni. Jón Baldvin
allt í einu kominn með 5,5, sem
áður var ekki á blaði, en Steingrím-
ur með 3,5. Þorsteinn og Friðrik
heldur á uppleið með 7,0 og 6,5 og
Jón Sigurðsson að vaxa í áliti með
3,5 í aðaleinkunn.
Það var að koma helgi, heil
vinnuvika að baki og verslunarstjór-
inn sló taktinn á búðarborðinu, í
útvarpi Ragnar Bjarnason að
syngja „Vertu ekki að horfa svona
alltaf á mig ef þú meinar ekki neitt
með því“.
í Bókavörðunni við Vatnsstíg er
einnig hægt að komast í snertingu
við kviku þjóðlífsins. Leit þar inn
sama dag og Reykjavíkurskákmótið
var að hefjast. Við Bragi tölum
ekki um skák. Innan dyra em það
bókin og það sem henni viðkemur,
aðaláhugamálin, auk þess sem
framtakssama athafnamenn og
dugandi ber oft í tal, við emm báð-
ir hliðhollir einkaframtakinu og
stundum fæ ég í nefíð hjá Braga
þegar annar hvor okkar getur sagt
sögur af einhveijum í atvinnu-
rekstri sem gerir það gott. Þama
í kjallaranum við Vatnsstíginn em
sko engin nauðungamppboð í
gangi, engin hávaði, ekkert stress,
allt í fullkomnu jafnvægi. Við-
skiptavinir úr öllum stéttum þjóð-
félagsins, háir sem lágir, blankir
sem efnaðir, öreigar fá jafnvel
myndablöð í nestið. Inn í búðina
kom maður á að giska um fertugt
og spurði um bók eftir Þórhall heit-
inn Þorgilsson. Þórhallur var mikil-
virkur höfundur kennslu- og orða-
bóka í rómönskum málum, frönsku,
ítölsku og spænsku. Því miður átti
Bragi ekki bókina.
— Hefurðu talað við hann Ingvar
á Laufásveginum, spurði Bragi.
Maðurinn kvaðst einmitt vera að
koma þaðan og Ingvar hefði ekki
átt bókina. Þannig er ekki alltaf
hægt að sinna óskum viðskiptavina
í fombókaverslunum.
Marga dreymir um að hefja versl-
unarrekstur þar sem verslunin get-
ur verið arðvænleg ef vel er staðið
að málum. Það var einmitt í strætis-
vagnabiðskýli sem tvær miðaldra
konur voru að spjalla saman um
þá möguleika að opna einhvers kon-
ar verslun. Onnur þeirra, dökk-