Morgunblaðið - 03.03.1988, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. MARZ 1988
„í draumi sérhvers manns ..
Slim (Stefán Guðlaugsson), Whit (Vífill Valgeirsson), Curley (Ingólf-
ur Jóhannsson) og Karlson (Finnlaugur Helgason).
Georg (Leifur Guðmundsson) og Lenni (Hannes Örn Blandon).
Leikhús
Bolli Gústavsson í Laufási
Freyvangsleikhúsið
(Leikfélag Öngulsstaðahrepps
og Ungmennafélagið Árroðinn).
Mýs og menn:
eftir John Steinbeck í þýðingu
Ólafs Jóhanns Sigurðssonar.
Leikstjóri: Skóli Gautason.
Aldrei hefur mannkynið dreymt
stærri og bjartari drauma, en á
tuttugustu öld, og aldrei lifað myrk-
ari og óhugnanlegri martraðir. Við
upphaf aldarinnar trúðu menn á
frelsi, jafnrétti, frið og framfarir.
Flest virtist benda til, að þess væri
skammt að bíða, að mannkyninu
auðnaðist að stofnsetja Paradís á
jörðu. Svo mikil var bjartsýnin, að
áhrifamiklir guðfræðingar og ýmsir
leiðtogar kirkjunnar tóku undir þá
hugmynd í nafni fijálslyndis, að
maðurinn væri þess brátt umkom-
inn að taka að sér hlutverk skapara
og frelsara í ýmsum greinum. Þeir
trúðu, að svo eindreginn og hraður
væri vöxtur andlegs þroska mann-
skepnunnar. En þó varð raunin sú,
að skáldin, sem fæddust hér í álfu
um síðustu aldamót, órtu ekki ein-
tómar lofgjörðir um framsókn
mannsins, þegar fram í sótti. Þau
sem lifðu fram um miðja öldina
höfðu þá mörg hver brotist í gegn-
um myrkvið allra hugsanlegra
þrenginga, séð frelsið fótum troðið,
mannréttindi og mannslíf einskis
virt. Þessir menn höfðu lifað tvær
mestu styrjaldir mannkynssögunn-
ar og orðið vitni að ægilegasta
ósigri mannlegrar skjmsemi. Því
var ekki að undra þótt íslenskt
skáld, sem fann nádaun þessara
válegu hildarleikja leggja að vitum
sér hér úti á íslandi og kynntist
þrælatökum kreppunnar miklu, liti
drauminn tortryggnum augum:
„í draumi sérhvers manns er fall hans falið.
Þú ferðast gegnum dimman kynjaskóg
af blekkingum, sem bijóst þitt hefur alið
á bak við veruleikans köldu ró.“
Þannig hóf Steinn Steinarr ljóð
sitt um blekkingu draumsins og
jafnaldri hans vestur í Bandaríkjun-
um, John Steinbeck (hann var sex
árum eldri en Steinn og lifði tíu
árum lengur), orti á líkan hátt um
þennan brigðula draum í skáldverki
sínu, Mýs og menn. Skáldsaga hans
kom út árið 1937 og leikgerð henn-
ar var frumsýnd í New York 17.
nóvember sama ár.
Þetta sígilda verk um lausamenn-
ina og félagana, Georg og Lenna,
býr yfir dularfullri, sterkri hiynj-
andi; laðar þegar í upphafi fram
tilfinningu um ljúfan, bamslegan
draum, sem leiðir óhjákvæmilega
til ófarnaðar. Af fágætri snilld tekst
Steinbeck að halda jafnvægi á við-
sjálum mörkum mikillar við-
kvæmni. Og þeirrar ósviknu listar
fáum við Islendingar notið til fulls
vegna íslenskrar þýðingar Olafs
Jóhanns Sigurðssonar, sem er gædd
því djúpa skáldlega innsæi og mót-
uð af þeirri strangheiðarlegu ná-
kvæmni, sem einkenna öll verk þess
mikilhæfa rithöfundar.
Það er gott til þess að vita, að
áhugamannaleikfélag í íslenskri
sveit skuli sýna þann metnað, að
takast á við þetta sígilda verk. Og
raunar er það þeim mun gleðilegra,
að það mun vekja athygli fólks á
bókum höfundar, sem hefur flestum
betur ijallað um ískyggilegt vanda-
mál, er einmitt ógnar nú íslenskri
menningu og sjálfstæði þjóðarinn-
ar.
Áhrifamestu verk Steinbecks
fjalla um einhveija ægilegustu land-
búnaðarkreppu, sem sögur fara af.
Á fjórða áratugi þessarar aldar
flosnuðu tug- og hundruð þúsundir
bænda í Bandaríkjunum upp af
jörðum sínum og komust á vonar-
völ. Bankar og lánastofnanir, er
ýmist áttu jarðir hinna smærri
bænda eða höfðu veð í þeim, gengu
að ábúendum og báru þá út, og
tóku landið til stórrekstrar með
vélaafli. Best lýsir Steinbeck þess-
ari óöld í skáldsögunni Þrúgum
reiðinnar. En þeir gæfusnauðu
lausamenn, Georg og Lenni, í leik-
ritinu, sem hér er um fjallað, eru
einnig fómarlömb þessarar upp-
lausnar. Gætum að því, að um þess-
ar mundir þýðir lítið fyrir unga
menn á Islandi að eiga þann sama
draum um jarðarskika og þeir, þeg-
ar meirihluti þjóðarinnar er kominn
í vitfirringslegan „búðarleik" á suð-
vesturhomi landsins. Og þeir, sem
leika sér að fjármagninu og valda
óheilbrigðri þenslu, vinna markvisst
að því, að bændur og búalið flosni
upp af jörðum sínum víða um land
og haldi til þeirrar íslensku Kali-
fomíu, þar sem „kringla" viðskipt-
anna snýst og snýst og glýja þessa
tryllingslega búðarleiks villir mönn-
um sýn. Á meðan eru jarðirnar
keyptar hver á fætur annarri af
nýríkum viðskiptajöfrum, sem hafa
gaman af veiðum og útreiðartúmm
á sunnudögum, þegar vel viðrar.
En saga staðanna sekkur í jörð með
yfirgefnum mannvirkjum og orð
Halldórs Laxness um „akademíu
íslenskra sveita“ er einskis virt.
Öll viðleitni eins og sú, sem
áhugamannaleikhúsið í Önguls-
staðahreppi sýnir nú, er þakkarefni
og er máttugt andóf gegn þeirri
þjóðfélagsupplausn, sem íslending-
ar stríða við. Þar hefur fólk unnið
í tómstundum sínum af eldlegum
áhuga og metnaði og árangurinn
er í samræmi við það. Hér getur
að líta vönduð vinnubrögð. Leik-
stjórinn, Skúli Gautason, hefur stillt
saman hóp fólks, sem er misjafn-
lega sviðsvant, og styrkur sýningar-
innar felst í réttu vali í flest hlut-
verk. Skúli er ungur maður, leiklist-
armenntaður, og hefur augljósan
skilning á þessu vandasama við-
fangsefni, gildi þess og vandmeð-
förnum blæbrigðum. Hann hefur
greinilega lagt áherslu á skýra
framsögn og einnig tekið mið af
endurskoðun Ólafs Jóhanns á sög-
unni í annarri útgáfu, sem út kom
1984.
Sviðið er hugvitssamlega notað
og leikmyndir vandaðar. Þeir Leifur
Guðmundsson og Hannes Örn Blan-
don, í hlutverkum þeirra Georgs og
Lenna, sýna báðir leik, sem hvert
atvinnuleikhús gæti verið fullsæmt
af. Hannes Örn nær tökum á þess-
um stórvaxna og fíleflda óvita þeg-
ar í upphafí og heldur þeim allt til
enda. Hann ofleikur hvergi, en „int-
elligens" eða greind tekst honum
að þurrka gjörsamlega af ásjónu
sinni. Svipbrigði, framsögn og
hreyfingar eru svo átakanlega mót-
uð af heftum þroska, að ekki verð-
ur betur gert og víst er það vitnis-
burður um snjallan listamann. Leif-
ur Guðmundsson er ekki óreyndur
á sviði og hefur fyrr sýnt athyglis-
verðan leik. Hann skilur hlutverk
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnúason
Kandidatar tilbúnir að taka við skírteinum sínum.
66 luku prófum við
Háskóla Islands
í LOK haustmisseris luku eftir-
taldir 66 kandídatar prófum við
Háskóla íslands. Afhending
prófskírteina fór fram í Há-
skólabíói sl. laugardag.
BS-próf í hjúkrunarfræði (3)
Áslaug N. Ingvadóttir
Hulda S. Þórðardóttir
Jenný Inga Eiðsdóttir
BS-próf í sjúkraþjálfun (1)
Bryndís Erlingsdóttir
Embættispróf í lögfræði
Jóhannes A. Sævarsson
Sigurður Smári Hilmarsson
Steinunn H. Guðbjartsdóttir
Tómas Jónsson
Kandídatspróf í viðskiptafræð-
um (10)
Auður Guðjónsdóttir
Baldvin Valdemarsson
Björg M. Ólafsdóttir
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
Dr. Sigmundur Guðbjarnason háskólarektor afhendir skírteini.
Hannes H. Richardsson
Jóhannes S. Rúnarsson
Óli Ágúst Þorsteinsson
Sigurlaug Hilmarsdóttir
Þorsteinn Ól. Þorsteinsson
Þórir Hvanndal Ólafsson
Willum Þór Þórsson
Heimspekideild (14)
Kandídatspróf í íslenskri mál-
fræði (1)
Guðvarður Már Gunnlaugsson
Kandídatspróf í sagnfræði (1)
Heiðar Skúlason
BA-próf í heimspekideild (11)
Ami Finnsson
Gunnar Jónsson
Halldóra S. Sigurðardóttir
Huld Konráðsdóttir
Hulda Sigurborg Sigtryggsdóttir
Jón Ólafur ísberg
Lára Ágústa Ólafsdóttir
Oddur Sigurður Jakobsson
Ragnheiður B. Linnet
Sigríður St. Stephensen
Þórhildur Lárusdóttir
Próf í íslensku fyrir erlenda
stúdenta (1)
Torill Johanne Strom
Raunvísindadeild (23)
BS-próf í stærðfræði
Kristján S. Sigtryggsson
BS-próf i tölvunarfræði (6)
Björn Hilmarsson
Hjörtur Grétarsson
Hrefna Bjarnadóttir
Ingibjörg Jónasdóttir
Lúðvík M. Ólafsson
Bveinn Baldursson
BS-próf i eðlisfræði (2)
Kári Indriðason
Kjartan Pierre Emilsson
BS-próf i jarðeðlisfræði (1)
Sigvaldi Thordarson
BS-próf í matvælafræði (2)
Sólveig Ingólfsdóttir
Þórunn Snorradóttir
BS-próf í líffræði (5)
Agnar Steinarsson
Lárus Þór Kristjánsson
Margrét Lilja Magnúsdóttir