Morgunblaðið - 12.01.1999, Blaðsíða 51

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
ÞRIÐJUDAGUR 12. JANÚAR 1999 51ir~
hann verið sjálfsagður hluti af mínu
nágrenni. Þegar ég minnist hans
kemur fyrst upp í hugann hans
hlýja viðmót og hvað hann var góð-
ur og tryggur félagi. Hann var
fróður og tók vel eftir öllu sem fyrir
augu hans bar og hafði skoðanir á
flestu, maður kom ekki að tómum
kofunum þegar maður ræddi við
Jóa, þótt ekki værum við alltaf
sammála. Það sem oftast bar á
góma í umræðum okkar var land-
búnaðai'pólitíkin og þar með
byggðaþróun á Islandi. Það kom
líka fyrir að við ræddum viðkæmari
og persónulegri mál. Það var inni-
hald í öllu sem hann sagði, ekkert
bull, hann ígrundaði vel sínar mein-
ingar og stóð fast á sínu. Mann-
þekkjari var hann góður, tók vel
eftir einkennum fólks, hann var
mildur í dómum sínum um náung-
ann, honum var tamt að taka mál-
stað þeirra er minna máttu sín,
enda alinn upp með slíkt viðhorf að
leiðarljósi.
Ég fer ósjálfrátt að bera okkur
Jóa saman og sé að við áttum býsna
margt sameiginlegt. Báðir miklir
dreifbýlismenn. Við unnum okkar
átthögum og vildum helst ekki ann-
ars staðar þúa. Við trúðum á land-
búnaðinn og byrjuðum báðir barn-
ungir að stunda búskap af kappi, en
örlögin hafa hagað því þannig til
hjá okkur báðum að við erum
horfnir til annaiTa starfa þótt þau
kaflaskipti hafi orðið með ólíkum
hætti.
Jói var eitt af mestu náttúru-
börnum sem ég hef kynnst, hann
var vel að sér um jarðsöguna, gróð-
urríkið og ekki síst dýraríkið. Því
kynntist maður best í ógleymanleg-
um smalamennskum sem við fórum
saman um Úthlíðarhraun og aðrar
slóðir, stundum bara tveir, þá náð-
um við afar vel saman. Jói var
rammíslenskur bóndi í húð og hár.
Sauðfjárræktin var hans fag og
hans helsta áhugamál. Hann var
mjög fjárglöggur, til marks um það
þekkti Jói mínar kindur mun betur
en ég sjálfur svo ég mátti oft
skammast mín. Það þurfti því ekki
að undra að í fjárbúskapnum náði
hann árangri sem verður honum al-
laf til sóma. Fjárstofninn hans var
slíkur að ég hygg að ekki sé ofsagt
að hann hafi nálgast landsmæli-
kvarða hvað varðar afurðir og
myndarleika.
Jói var hagur til allra verka og
snyrtimennska var honum í blóð
borin og má ég ekki gleyma að
minnast þess hversu greiðvikinn
hann var, hann lagði fram mörg
dagsverk þegar ég var að basla í
minni uppbyggingu, það stóð alltaf
til að ég gerði honum greiða í stað-
inn, en ég er hræddur um að þar sé
ég enn í skuld.
Fyrir fáeinum árum fór Jói að
kenna sér meins sem reyndist hon-
um þungbært. Það er alltaf jafn
sárt að finna hvað mannanna gæð-
um er misskipt, ekki síst þegar fólk
i blóma lífsins þarf að þola slíkar
þjáningar að því verður ekki vært
og getur ekki lifað sínu lífi með eðli-
legum hætti. Og sárt er að geta
ekki orðið vini að liði í slíkum erfið-
leikum.
Jói minn, í huga mínum skilm- þú
eftir skarð sem erfitt verður að
fylla. Fyrir okkur sem þekktum þig
ert þú persóna sem ekki er hægt að
gleyma. Við huggum okkur við að
nú hefur þú verið leystur frá þraut-
um og að framundan hjá þér er líf
sem verður þér léttbærara.
Þakka þér fyrh’ samfylgdina.
Þeir bræðurnir Steini og faðir minn
vilja þakka af heilum hug þær góðu
samverustundir sem þeir áttu með
þér. Þeim varstu tryggur.
Kæru vinir Sigga, Kristinn,
Stína, Maggi, Rósa, Ingvar og
systkinabörnin. Ykkar missir er
mestur og mikið hefur verið á ykk-
ar herðar lagt í veikindum Jóa. Mín
samúð er öll hjá ykkur. Erfitt er að
finna orð sem eiga við á svo erfiðum
tímum, lífið verður að fá að halda
áfram. Ég vona að góðar vættir
styrki ykkur í sorginni og hjálpi
ykkur að horfa fram á veginn.
Blessuð veri minning Jóa í Aust-
urhlíð.
Kristófer Tómasson.
+ Bjarni Jónsson
fæddist í Hörgs-
dal á Síðu 16.11.
1911. Hann lést á
heimili sínu á Alf-
hólsvegi 133A að
kvöldi 2. janúar sl.
87 ára að aldri. For-
eldrar hans voru
hjónin Jón Bjarna-
son (f. 14.4. 1887, d.
10.12. 1977) og
Anna Kristófers-
dóttir (f. 15.4. 1891,
d. 27.1. 1967).
Bjarni var fjórði í
röð 15 systkina og
ineð honum eru átta þeirra lát-
in. Börn Jóns og Onnu auk
Bjarna voru: Ragnar Friðrik (f.
3.5. 1908, d. 5.4. 1988), Helga (f.
26.4. 1909, d. 12.3. 1992), Krist-
jana (f. 23.9. 1910, d. 19.4.
1925), Sigrún (f. 23.12. 1912, d.
30.4. 1973), Kristófer (f. 31.7.
1914, d. 23.7. 1997), Anna Krist-
ín (f. 6.2. 1916), Jakob (f. 6.3.
1917), Ólafur (f. 6.3. 1919), Her-
mann Guðjón (f. 25.5. 1921, d.
14.9. 1997), Páll (f. 26.10. 1922),
Rannveig (f. 20.12. 1924), Hall-
dór (f. 9.3. 1926), Kristjana (f.
3.4. 1927) og Ólafía Sigríður (f.
21.5. 1929, d. 1.6. 1984).
Bjarni ólst upp í Hörgsdal
þar sem var tvíbýli. Bóndinn á
Það var mikið ævintýri að vera
unglingur á Hafbjörgu GK-7 frá
Hafnarfirði á síldveiðum fyrir
Norðurlandi um 1960. Þótt vanda-
laust væri að fá fullharðnaða sjó-
menn í pláss á bátinn var það regla
hjá Ragnari skipstjóra að taka með
a.m.k. tvo unglinga á sumarsíld-
veiðarnar til að kenna þeim sjó.
Sjómennska um hásumar var líka
leikur einn miðað við vetrarvertíð í
öllum veðrum á 60 tonna báti. En
árstíðirnar höfðu engin áhrif á
„veðráttuna" um borð. Mér er nær
að halda að óvíða í flotanum eða á
vinnustöðum yfirleitt hafi ríkt eins
mikil kurteisi í mannlegum sam-
skiptum og á þessum litla fiskibát.
Þar réðu þeir ferðinni bræðurnir
Ragnar og Bjarni stýrimaður sem
kvaddur er í dag. Það var óþekkt
að yfirmennirnir skömmuðu skip-
verja þótt eitthvað færi úrskeiðis,
aldrei var rekið á eftir með hávaða
og leiðbeiningar ætlaðar óvaning-
um voru endurteknar og handtökin
sýnd af þolinmæði. Það gat ekki
verið óhollt að taka út hluta af upp-
eldinu á slíkum stað. Þeir sem
kynntust andanum um borð í Haf-
björgu eiga erfítt með að skilja það
þegar tíðkað er að setja samasem-
merki á milli sjómennsku og dólgs-
háttar með stóryrðum og kjafts-
höggum. Og færu ókunnugir í landi
með grófyrði svo þeir bræður
heyrðu roðnuðum við hásetarnir og
snerum okkur undan.
Það er ekki þar fyrir: Bjarni
Jónsson átti þá og síðar hægt með
að setja saman allmergjaðar setn-
ingar þegar honum fannst það eiga
við. En óvinir hans voru óhlut-
kenndir, ekki persónur, miklu
fremur hugtök og óþarflegt hátt-
erni: hræsni, raup, slaður,
flatneskja, kúgun, arðrán. Næg
tækifæri voru til þess að láta álit í
ljósi þegar þessi ófénaður birtist í
ræðu eða riti, gjarnan í fjölmiðlun-
um svo sem útvarpi og sjónvarpi.
Þegar sléttmálir plötuslagarar
birtust á skjánum með fagurgalann
máttu þeir eiga von á skorinorðri
yfirlýsingu frá nafna mínum.
Kannski var hann að skemmta
nærstöddum en e.t.v. sjálfum sér í
leiðinni. Málið sjálft lék honum líka
á tungu. Það var heldur ekki bara
þjálfað með því að nota það á
langri ævi. Miklu fremur efldi hann
málstyrk sinn með þrotlausum
lestri í frístundum alla ævi. Hann
var alæta á bækur en flest sem
hann las hefur mátt kallast vandað,
hvað á sinn hátt. Skarpt minni
hans bilaði aldrei, ekki heldur í
hárri elli, og enginn veit hvað hann
öðrum hlutanum var
Bjarni, bróðir Jóns,
og húsfreyjan þar
var Sigríður, systir
Önnu. Barnaskarinn
á bæjunum var mikill
því að börn Bjarna
og Sigríðar voru 11
og segja má að þetta
nána frændfólk hafi
verið eins og systk-
ini. Um leið og börn-
in gátu reyndu þau
að fá vinnu af bæ til
að létta á heimilinu
og Bjarni fór því
ungur að heiman.
Hann var þrjú ár í vinnumennsku
hjá Lofti pósti á Hörgslandi, bæ
skammt frá Hörgsdal. En 18 ára
fór hann til sjós og fetaði í fót-
spor Ragnars bróður síns sem
var kominn suður nokkru á und-
an Bjarna. Fyrst var Bjarni eitt
ár á bát frá Höfnum og síðan frá
Sandgerði. Þá fór hann í fþrótta-
skólann í Haukadal, vafalaust
með íþróttakennslu í huga. Þetta
var tveggja vetra nám, reyndar
var hann kaupamaður hjá Sig-
urði Greipssyni skólasljóra sum-
arið á milli. En þá var siður að
menn bættu við sig einu ári er-
lendis, flestir fóru til Danmerk-
ur, en Bjarni sá engin ráð til að
greiða það nám og leiðin lá aftur
kunni af skáldskap en oft fór hann
með vísur að gefnu tilefni. Hann
átti vissulega eftirlætisskáld, nefna
má Stein Steinarr, Örn Arnarson
og Stephan G. Stephansson. Um
þann síðastnefnda sagði hann að
alltaf fyndi hann eitthvað í Bréfum
og ritgerðum hans þótt. allt annað í
skápnum virtist marglesið. Hann
mundi líka það sem haft var eftir
skrýtnu og skemmtilegu fólki í
ýmsum sveitum og ekki síst sinni
eigin þótt hann færi þaðan alfarinn
á unga aldri. Hætt er við að ýmsar
smáskrýtlur úr munni löngu lið-
inna karla og kerlinga hafi nú dáið
með sögumanninum Bjarna.
Þótt Bjarni segði oft kátlega frá
samferðamönnum og spaugilegum
atvikum er alveg á hreinu að ein
persóna var aldrei í hlutverki í
ræðu hans, þ.e. umfram allt ekki
hann sjálfur. Fyrir bragðið var
veröld hans ekki með öllu opin bók
fyrir þeim sem þó þekktu hann.
Börnum færði hann gersemar af
sjávarbotni svo sem kuðunga, ígul-
ker, krossfiska og sæstjörnur. Þar
var greinilega einhver undraveröld
sem hann ræddi lítið í landi. Ekki
minnist ég þess að hann segði sög-
ur af sjóferðum sínum en skrýtið
var að hann þekkti hverja vík þar
sem síldarbátinn bar að landi, líka
á stöðum sem löngu voru komnir
úr mannabyggð, svo sem á Horn-
ströndum. Mér var sagt að hann
hefði tekið þátt í að semja revíur á
Keflavíkurárum sínum á 4. ára-
tugnum, þegar sú skemmtun var í
tísku, og hafi verið liðtækur í gam-
anvísnagerð. Reyndi ég að fá hann
sjálfan til að staðfesta eitthvað um
þetta. Ekki til að tala um að hann
segði frá því, í mesta lagi svaraði
hann: „Kannski verið með í að
berja saman einhverjar formanna-
vísur." Eins fór fyrir kunningja-
konu hans sem vildi fá að eiga við-
tal við Bjarna um þessi efni í von
um að bjarga frá gleymsku smá-
sneið af menningarsögunni og fá
jafnvel að láta eitthvað koma fyrir
almenningssjónir ef vel tækist til.
Öllu slíku synjaði hann þvert.
Þótt Bjarni hafi verið fáorður um
sjálfan sig og óhlutdeilinn um ann-
arra hagi hafði hann samt ánægju
af góðum félagsskap og spjalli við
vini sína. Sjálfur var hann barnlaus
en hafði gaman af að koma krökk-
um til að hlæja en líka að ræða við
þá um merkileg málefni. Það var
aldrei hversdagslegt fyrir ungviðið
að ræða við nafna minn, ekki alveg
hægt að vita hvað var grín eða
hvenær honum var alvara? Honum
fannst við börnin áreiðanlega a.m.k.
á sjóinn. Hann reri á ýmsum
bátum frá Keflavík og átti lengi
heima þar. Þegar honum þótti
sýnt hvert ævistarfið yrði aflaði
hann sér vélstjóraréttinda og
skipstjórapróf tók hann frá
Stýrimannaskólanum. Bjarni
var alltaf á fiskiskipum utan
nokkur sumur var hann á
gæslubáti fyrir Vestíjörðum
þar sem skipsljóri var Jón
Kristófersson, móðurbróðir
Bjarna, og nokkrar ferðir fór
hann um stríðsbyrjun í utan-
landssiglingar á flutningaskipi
með sama skipstjóra. Frá um
1940 var hann stýrimaður á
bátum þar sem Ragnar bróðir
hans var skipstjóri, lengst á
Hafbjörgu GK-7 frá Hafnarfirði
1946-72 og leigði þá herbergi í
húsi Ragnars á Linnetsstíg 8
sem nú heitir Smyrlahraun 2.
Þegar þeir bræður fóru í land
og Hafbjörgin í úreldingu
sinntu þeir netaviðgerðum hjá
Bæjarútgerðinni og gerðust
loks vaktmenn við togara í
Hafnaríjarðarhöfn. Síðustu
áratugina bjó Bjarni hjá tveim-
ur systkinum sínum og mökum
þeirra í Kópavogi, fyrst Rann-
veigu og Sólmundi Einarssyni í
nokkur ár en síðustu tæpa tvo
áratugi hjá Halldóri og Sigríði
Sigurðardóttur. Bjarni giftist
aldrei og átti ekki börn.
títför Bjarna verður gerð frá
Hafnaríjarðarkirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 13.30.
Jarðsett verður í Hafnarfjarð-
arkirkjugarði.
jafnmerkileg og annað fólk og það
var ekki of algeng afstaða hinna
fullorðnu þar sem heimurinn virtist
svo þýðingarmikill. Ekki hefur hann
verið frábitinn því að hafa áhrif á
okkur án ýtni. Á fermingardegi
undirritaðs hafði Bjarni með sér
þjóðsögur Jóns Arnasonar og
skenkti mér. Þegai- ég nefndi þetta
nokkrum áratugum síðar og sagði
að ég hefði nú varla þakkað þessa
stórgjöf sem vert var á sinni tíð
svaraði hann: „Ég hélt kannski að
þetta kæmi í góðan stað niður!“
Bókavinur eins og hann smitaði í
kringum sig. Sérstaklega er mér
minnisstætt á sfldinni að eitt sumar-
ið brá hann venju sinni og hafði að-
eins með sér eina bók en það var Bi-
blían og las hana öllum stundum yf-
ir sumarmánuðina. Þetta undraðist
ég en hann sagði þá að hann hefði
lengi ætlað að leggjast vel yfir hana
og láta þá ekki annað trufla sig á
meðan. Þetta viðhorf til lestrar
vakti foi’vitni og löngun til þess að
prófa að hafa sama háttinn á, gefa
sig allan í verðug stórvirki manns-
andans.
í huga Bjarna var dauðinn eðli-
legur fylgifiskur lífsins og því ekki
ástæða til að æðrast þegar farsælu
lífi lauk í fyllingu tímans. Hann gat
komist þannig að orði fengi hann
andlátsfregn: „Ja, það er í góðu
lagi!“ í samræmi við þetta fannst
honum óþarfí að gerð yrði mikil
rekistefna þegar hann veiktist fyrir
fáeinum misserum og var lagður á
sjúkrahús: „Get ég ekki fengið að
deyja í friði?“ Hann hresstist samt
vel í það sinn og hélt líkamlegri og
andlegri reisn áfi’am. Þótt Bjarni
Jónsson væri fremur lágvaxinn
maður bar hann sig vel á velli, hafði
limaburð íþróttamanns og var alltaf
léttur og kvikur í hreyfingum og
teinréttur í baki. Síðustu vikur þótt-
ust kunnugir sjá að hann gengi ekki
heill til skógar en hann aftók að
nokkuð væri að honum, hafði
kannski venju fremur hægt um sig
og var enn staðfastari við lestur en
ella. Loks kvaddi hann óvænt og
skyndilega þar sem hann sat upp-
réttur í stól sínum, bókin lá á borði
alveg við hlið hans, í þetta sinn Rit-
gerðir Maó Tse-tungs, 3. bindi.
Svona hefði hann viljað hafa það.
Hér á vel við að vitna í vin hans
Stephan G: „bognar aldrei, brotnar
í / bylnum stóra seinast." Við sem
eftir lifum söknum góðs vinar og
frænda og geymum vandlega minn-
inguna um hann. En við finnum líka
að hér var vel heppnuðu lífi lokið í
sátt. Maður sem auðgaði umhverfi
sitt og öllum féll vel við hefur yfir-
BJARNI
JÓNSSON
gefið sviðið, einmitt þegar hans tími
var kominn.
Bjarni Ólafsson.
Eitt af því helsta sem við minn-
umst sérstaklega frá því við vorum
lítil er þegar við vorum að leik úti í
garði og hlupum öðru hvoru út að
girðingu og kíktum út eftir Álfhóls-
veginum. Þá vissum við sem var að
frændi var á leiðinni í heimsókn og
biðum spennt eftir því að það grillti
1 hann þar sem hann kom gangandi.
Þegar við vorum svo viss um að
þama væri hann loksins kominn í
sjónmál fengum við leyfi til að
hlaupa á móti honum svo við gætum
nú fylgt Bjarna frænda í hlað. Þetta
voru ósköp spennandi stundir og^f’
enn meiri var svo spenningurinn
þegar hann flutti til okkar. Við
gleymum seint þeim degi þegar
stóri glugginn var settur í bílskúrs-
hurðaopið. Þarna ætlaði Bjarni
frændi að búa í stóru og rúmgóðu
herbergi í kjallaranum. Upp frá
þeim degi sem hann flutti inn, fyrir
tæpum tuttugu árum, setti hann líf-
legt mark sitt á heimilislífið.
Bjarni sýndi því alltaf mikinn
áhuga sem við systkinin tókum
okkur fyrir hendur og fylgdist alla
tíð vel með okkur. Við fundum því
fljótt í honum góðan vin sem gam-
an var að rabba við um heima og
geima. Hann hafði óteljandi sögur
að segja um lífið í sveitinni í gamla*
daga, sagði okkur frá ýmsu sem á
daga hans hafði drifið og frá ótal
mörgum skemmtilegum persónum.
Hann var með eindæmum minnug-
ur maður og vitnaði gjarnan í
gamla kunningja og hló svo heil
ósköp af. Hann gat endalaust farið
með vísur og sönglað langar þulur.
Oftar en ekki leit hann svo á mann
og þá fann maður að kímnin
kraumaði í honum. Ef ég leit til
baka og brosti þá skellti hann upp
úr og lyfti öxlunum upp að eyrum
N án þess að taka hendur úr vösum
auðvitað.
Við minnumst þín fyrir svo ótal
margt, frændi sæll, en einna helst
fyrir manngæsku þína og umhyggju-
semi. Það verður ósköp skrýtið að
hafa engan frænda á neðri hæðinni
sem tekur á móti manni að skóladegi
loknum, frænda sem fylgist með því
hvað maður er að lesa og hvort skól-
inn sé nú endanlega „að pína úr
manni líftóruna“, frænda sem fer út
á stétt og gáir til veðurs, frænda sem
kallar Rebekku litlu „Rebrekku“,
frænda sem hreytir ónotum í frétta-
mennina og fussar og sveiar yfir
stöðu heimsmála dagsins í dag.
Þakka þér fyrir allt þetta og svo^.
ótalmargt annað. Þín verður sárt
saknað, elsku frændi. Hvíl í friði.
Anna og Pétur.
Snemma árs árið 1996 fór ég í
mína fyrstu heimsókn á Álfhólsveg-
inn til Halla og Sillu. Þar bjó Bjarni
í herbergi á neðri hæðinni og þar
fannst honum gott að vera. Ég
þekkti Bjarna nú ekki mikið, en
hann hafði gaman af því að lesa, það
voru margai’ stundirnar sem Bjarni
sat í stól inni í herberginu sínu og
las bækur, sumar þeirra var hann
búinn að lesa margsinnis, hann
hafði svo gaman af lestri góðra
bóka. Einnig var svo gaman aðli-
heyra hann tala um ferðirnar sínar í
gamla daga frá Kirkjubæjarklaustri
til Reykjavíkur. Ég man svo vel
þegar við Pétur fengum okkur
hundinn hann Patta, alltaf kom bros
á vör á Bjama gamla þegar þeir
hittust. Bjarni kallaði hann alltaf
litla svertingjann sinn.
Þegar fólk er orðið gamalt eins
og Bjarni var orðinn þá fer það oft
að tala við sjálft sig, Bjarni gerði
það nú en eitt af því sem var svo
gaman var að heyra Bjarna tala við
fréttamennina í sjónvarpinu. Hann^
sat í stólnum sínum og sagði hina
ótrúlegustu hluti við sjónvarpsskjá-
inn og glotti svo á eftir.
Það er nefnilega það, Bjami
minn, nú er þinn tími kominn og
þykist ég vita að þarna uppi finnist
þér gott að vera.
Kæra fjölskylda, Guð styrki ykk-
ur í þessari sorg. <L.
Fríða Björgvinsdóttir.