Morgunblaðið - 12.01.1999, Blaðsíða 36

36 ÞRIÐJUDAGUR 12. JANÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
_____________UMRÆÐAN
Sannir Islendingar
ÞEGAR atvinnuleysi svarf að
þeim Sviðinsvíkingum og þeir stofn-
uðu Erfiðismannafélag, stofnaði
Pétur Þríhross Félag Sannra ís-
lendinga. Er Viðreisnarfélagið hafði
farið á hausinn og þeir í Erfiðis-
mannafélaginu vildu fá skip að róa
til fiskjar, ákvað Félag Sannra ís-
lendinga þess í stað að hefja smíði
kirkju með súlum og máluðum
gluggum til minningar um Gvend
góða, og í skjóli kirkjunnar menn-
ingarvita til minningar um Þórð í
Hattardal og Úlf óþveginn.
í ár eru rétt sextíu ár frá því Lax-
ness setti saman skáldskap um
þetta efni. Það er ekki löng lykkju-
stundin.
Aríð 1999 er svo komið víða um
land að mönnum eru bannaðar allar
bjai-gh- til sjávarins af völdum
Stjómar Sannra íslendinga. Nýjustu
fréttimar era frá Breiðdalsvík, þar
sem skorið hefii' verið á lífæðina.
Og sagan endurtekur sig.
Stjóm sannra Islendinga er vel
lesin í fræðunum og man bjargráð-
in, sem Félag Sannra íslendinga
Fiskveiðistjórnun
Arið 1999 er svo komið
víða um land, segir
Sverrir Hermannsson,
að mönnum eru bann-
aðar allar bjargir til
sjávarins af völdum
Stjórnar Sannra
Islendinga.
undir forystu Péturs Þríhross greip
til. Þessvegna tilkynnir mennta-
málaráðherrann nú fyrir hönd
stjórnar SSÍ að reisa skuli fimm
menningarhús á landsbyggðinni - á
súlum með máluðum gluggum
væntanlega. Þetta verður myndar-
legt átak, þótt hagsýni megi víða
koma við. Til dæmis gat formaður
SSÍ þess, að ísfirðingar hefðu ný-
lega endurbyggt gam-
alt íshús og veiðar-
færageymslu, sem þeir
gætu komizt af með.
Sýnist því hægurinn
hjá að breyta hrað-
frystihúsi Breiðdals-
víkur í menningarhöll
hið fyrsta.
Það er furðulegt,
hversu langsýnn Lax-
ness hefir verið í skáld-
skap sínum. Pétur Þrí-
hross vildi vera sálma-
skáld líka.
Munnmæli herma að
eitt sinn hafi komið til
umræðu við dönsku
hirðina hörmungará-
stand mannfólksins á Islandi í
Móðuharðindunum. Voru hafðar
uppi tölur um hungurdauða lands-
manna. Þá á danska drottningin að
hafa spurt: Hversvegna borðar ekki
blessað fólkið kökur?
Fréttamenn kölluðu til 1. þing-
mann Austfjarðakjördæmis að ræða
við hann um örlög Breiðdalsvíkur, og
lak luntinn úr hverju
hans hári. Og lotlegur
virtist hann líka, enda
veit aðalhöfundur fis-
veiðafargansins upp á
sig skömmina. Þótt fátt
yrði um svör og ekkert
sem mark væri á tak-
andi, taldi ráðherrann
þó ástæðu til bjartsýni
og voru fleiri látnir
vitna í þá vera. Og
Breiðdælingar munu
kynnast bjargi-áðunum:
Júel Júel Júel í LÍÚ
mun sjá svo um að snúa
hjólunum í verksmiðju
þeiiTa - fram yfir kosn-
ingar. Það mun verða
auðvelt að sýna Grindvíkingum fram
á að slíkur greiði við varaformann
Stjórnar Sannra íslendinga muni
borga sig. Og Breiðdælingar munu
kjósa eins og þeir era vanir. Eftir
fjögur ár verða þeir svo komnir í
sæluna syðra og geta þá kosið
sálmaskáldið, og kemur enda í einn
stað niður.
Þegar Breiðdælingar gengu til
sameiningar við Djúpavogsmenn
var þeim lofað að fiskvinnslu yrði
haldið uppi á Breiðdalsvík, en vakna
svo upp við að Grindvíkingar ráða
lögum og lofum í iyrirtækinu. Lof-
orðið, sem þeim var gefið, virðist
hafa lent milii þils og veggjar í þeim
viðskiptum.
Þau eru mörg loforðin. Eða var
því kannski ekki iíka lofað að flagg-
skip ísfirðinga, Guðbjörgin, skyldi
áfram gert út frá ísafirði, þrátt fyr-
ir sölu til Samherja?
Júel Júel Júel hjá Laxness gaf
líka kosningaloforð - og hélt þau
fram að kosningum. Hið sama mun
verða uppi á teningnum á Breið-
dalsvík. Og þá kann að renna upp sá
dagur, að málefni Breiðdalsvíkur
beri á góma á æðstu stöðum og ein-
hver hlassadrottningin spyrji yfir
kökudiskum í Ráðherrabústaðnum:
Hversvegna borða ekki Breiðdæl-
ingar sætabrauð?
Höfundur cr fv. bankastjdri og
formaður Frjálslynda flokksins.
Sverrir
Hermannsson
Vopn í
höndum
barna
UNGLINGUM er
ekki heimilt að kaupa
áfengi eða tóbak. Þeim
er heldur ekki treyst
fyrir akstri bifreiða.
„Að sjálfsögðu ekki“
myndi einhver segja.
Engum heilvita manni
dytti heldur í hug að
afhenda fimmtán ára
unglingi handsprengju
til eigin afnota eða
hvað?
Um hver áramót
hafa fjölmargir ung-
lingar, jafnvel börn allt
niður í tíu ára aldur
undir höndum skotelda
og sprengiefni sem ein
og sér gætu valdið varanlegu lík-
amstjóni sé óvarlega með faiið.
Hvað þá þegar búið er að taka prik
af flugeldi, vefja hann með lím-
bandi og koma fyrir í lokuðu rými,
til dæmis ruslatunnu til að há-
marka sprengigetuna. Ein lítil rak-
etta lætur ekki mikið yfir sér. En
þegar búið er að taka púðrið úr
henni og tíu til viðbótar, setja ofan
í rörbút, búa um og kveikja í, þá er
unglingurinn kominn með öfluga
handsprengju. Samkvæmt upplýs-
ingum Slysavamafélagsins eru
engar reglur eða lagakvaðir um
það hér á landi hverjir megi kaupa
og meðhöndla flugelda en söluaðil-
ar hafa sumir hverjir tekið það upp
hjá sjálfum sér að selja ekki börn-
um. A því hefur þó oft orðið mis-
brestur.
Óöldin í Hagaskóla
Þeir atburðir sem orðið hafa í
Hagaskóla fyrstu skólaviku ársins
eru áþreifanleg sönnun þess hvað
af getur hlotist þegar börnum era
afhent vopn í hendur. Þar hafa
daglega orðið skæðar sprengingar,
jafnvel margar á dag, sem hver um
sig hefði geta valdið stórslysi, jafn-
vel manntjóni, ef ekki kæmi til sú
ósýnilega verndarhönd sem ennþá
virðist halda hlífð yfir nemendum
og starfsliði skólans. Þannig hefur
fáeinum nemendum tekist að halda
skólanum í herkví skelfingar og
óöryggis með verulegri röskun
skólahalds um margra daga skeið.
Umræðan sem orð-
ið hefur í kjölfar þess-
ara atburða beinist í
ýmsar áttir, einkum
þó að agaviðurlögum
og beitingu þeirra.
Þær vangaveltur
snerta ekki einungis
heimildir skólastjórn-
enda til að refsa eða
fyrirbyggja vand-
ræðaástand (í þessu
tilviki að vísa nemend-
um úr skóla áður en
dró til tíðinda) heldur
einnig ábyrgð þeirra
og yfirvegun gagnvart
óhörðnuðum ungling-
um. Stjórnendum
Hagaskóla urðu á formleg mistök
við frávísun þriggja nemenda sem
Agi
Að sjálfsögðu á að setja
hömlur við sölu og
meðferð flugelda eins
og annarra hættulegra
efna, segir Olína Þor-
varðardóttir, þannig
að það sé fullorðið fólk
sem ber ábyrgð á
meðferð þeirra og
meðhöndlun.
ekki hefur verið sýnt fram á að hafi
komið að þeim spellvirkjum sem
síðar urðu þó fátt verði um það
fullyrt að sinni. Meira varðar þó að
mistökin hafa nú verið leiðrétt og
eru yfirstjómendur skólans menn
að meiri fyrir vikið. Það skiptir vit-
anlega máli að ungmenni finni
sanngirni ekki síður en festu í
vinnubrögðum þeirra sem fara með
typtunarvald yfir þeim.
Angi af stærri vanda
Flestir skólastjórnendur lands-
ins þekkja af eigin raun svipuð
Ólína
Þorvarðardóttir
vandamál um hver áramót, þó að
sjaldan hafi mál komist á jafn al-
varlegt stig og í Hagaskóla að
þessu sinni. Vandinn er því stór og
hann varðar ekki einungis aga í
hverjum einstökum skóla. Segir sig
sjálft að ögun ungmenna verður
ekki einskorðuð við eina samfé-
lagsstofnun, án samhengis við ann-
að það sem á daga þeirra drífur.
Arlegur sprengifaraldur í gi’unn-
skólum er angi af menningar-
vandamáli.
Um hartnær þriggja áratuga
skeið hafa íslensk ungmenni alist
upp við vinnuáþján beggja for-
eldra, sundurslitinn skóladag og
skort á almennri umönnun drjúgan
hluta sólarhringsins. A það vafalít-
ið gildan þátt í því hvernig verri
hliðar hérlendrar unglingamenn-
ingar hafa þróast með ört vaxandi
fikniefnaneyslu, ofbeldi og einelti
svo dæmi séu nefnd. Oft á tíðum er
um að ræða vanrækt ungmenni
sem alist hafa upp við laskaðar fyr-
irmyndir í sínu nánasta umhverfi
og treysta ekki fullorðnu fólki til að
„vita betur“. Sá vandi er stærri en
svo að ræddur verði af skynsam-
legu viti í fáum orðum. Hann snert-
ir þó að hluta til grandaleysi full-
orðinna gagnvart hættunni sem
felst í óvenju miklu sjálfræði ís-
lenskra ungmenna. Það athugunar-
leysi veldur því meðal annars að
við afhendum óhörðnuðum ung-
lingum lífshættuleg sprengiefni til
þess að leika sér að, þótt öll séum
við sammála um að halda frá þeim
heilsuspillandi efnum eins og tó-
baki og áfengi (sem þó era ekki
bráðdrepandi).
Fullorðnir líti sér nær
Vitanlega ber fullorðnu fólki að
höfða til ábyrgðartilfinningar og
siðferðisstyrks ungmenna en
gleymum ekki okkar eigin ábyrgð.
Við myndum aldrei afhenda óvita
skæri eða hníf til að leika sér með.
En hví þá að afhenda spennufíkn-
um unglingi sprengiefni?
Að sjálfsögðu á að setja hömlur
við sölu og meðferð flugelda eins
og annaraa hættulegra efna,
þannig að það sé fullorðið fólk, sem
ber ábyrgð á meðferð þeirra og
meðhöndlun, ekki óharðnaðar sálir,
vart af barnsaldri. Því skora ég á
alla þá sem fara með slysaforvarnir
og málefni ungmenna, að taka nú
höndum saman um að ráða bót á
ófremdarástandinu sem verið hef-
ur við lýði um alllangt skeið, oft
með hörmulegum afleiðingum.
Veram minnug þess að næstu ára-
mót ber upp á aldamót, og að ekki
er ráð nema í tíma sé tekið.
Höfundur cr móðir fjögurra
ungmennn, þar af tvcggja
nemenda í Hagaskóla.
Er gagnagrunn-
urinn hættulegur
fyrir hugbúnað-
ariðnaðinn?
MEÐAL þess, sem
forsætisráðherra tíund-
aði í áramótaávai’pi
sínu á gamlárskvöld til
marks um velgengni
undangenginna ára, vai-
útflutningur hugbúnað-
ar, sem að hans sögn
hefur vaxið frá nánast
engu 1991 í 6.000 millj-
ónir króna á liðnu ári.
Ljóst er, að þetta er
ekkert minna en ævin-
týralegur árangur á
markaði, sem hefur á
íslenskan mælikvarða
engin takmörk. Það er
jafnljóst, að þetta ævin-
týri hefur átt sér stað
með litlum, ef nokkrum teljandi
stuðningi stjórnvalda, hvort heldur
sem er í námsframboði eða fjár-
mögnun þessa iðnaðar á framstigi
hans. Þennan hluta velgengninnar
þessi misseri getur ríkisstjórnin því
ekki þakkað sér fremur en flesta
aðra.
Næst á undan þessu ævintýri
ræddi forsætisráðherra um þann
gerða hlut, sem afgreiðsla þingsins á
gagnagrunnsfrumvarpinu er. Bæði
að þvi er varðar efni máls og tíma-
setningu var sú afgreiðsla í fullu
samræmi við þarfir erlendra
áhættufjárfesta. Þessi þjónustulund
við þá er athyglisverð, að ekki sé
meira sagt.
En þessi tvö atriði ræðu forsætis-
ráðherrans er vert að skoða í sam-
hengi. Hin ævintýralega aukning
hugbúnaðarútflutningsins hefur
byggst á því, að hann hefur getað
náð í það fólk, sem í boði var um-
fram það, sem atvinnureksturinn að
öðru leyti hélt í. Nú hefur Kári Stef-
ánsson boðað, að hann kalli eftir
tölvufólki, 150 manns eða svo, til að
koma gagnagrunninum saman. Þau
störf verða að vísu ekki í frjóu um-
hverfi þess nýjasta, sem á hverjum
tíma er að gerast í upplýsingabylt-
ingunni eins og ævintýraþróunin í
hugbúnaðariðnaðinum okkar hefur
verið, en þar verður greitt það, sem
upp er sett, til að ná í fólkið, ef
marka má liðinn tíma. Þetta fólk
verður þess vegna allt tekið frá þeim
fyrirtækjum, sem staðið hafa fyrir
ævintýrinu um aukinn hugbúnaðar-
útflutning. Þessi iyrir-
tæki hafa bætt millj-
örðum króna árlega
undanfarin ár við út-
flutninginn og engin
ástæða til að ætla ann-
að en að sú þróun haldi
áfram, ef fyrirtækin
hafa fólk til að sinna
vaxtarmöguleikunum.
Truflun á þeim vexti
með því að taka fólkið
frá þessum iðnaði gæti
þess vegna orðið þjóð-
félaginu afar dýr.
Þorskurinn er ekki
eina takmarkaða auð-
lindin. Fólk með þekk-
ingu er það líka.
Eftir því sem skrifara þessarar
greinar er best kunnugt var þessi
Gagnagrunnur
Nettóávinmngurinn af
gagnagrunninum, segir
Jón Sigurðsson, gæti
orðið neikvæður, ef sér-
leyfið er veitt.
hlið málsins ekki einu sinni til um-
ræðu í óðagoti þingsins fyrir jól í
þjónustu þess við hagsmuni er-
lendra áhættufjárfesta með Kára
Stefánsson sem lepp. Að þessu
mætti heilbrigðisráðherra hins veg-
ar hyggja, áður en sérleyfi til
rekstrar gagnagi-unns er veitt,
vegna hundraða milljóna eða millj-
arða króna tafa í árlegum vexti
hugbúnaðarútflutnings. Nettóá-
vinningurinn af gagnagrunninum,
sem í hugum margra alþingis-
manna var aðalástæðan fyrir stuðn-
ingi við lögin, gæti orðið neikvæð-
ur, ef sérleyfið er veitt. Meirihluti
Alþingis hefur þegar kallað yfir sig
dóm sögunnar, sem allt eins gæti
orðið býsna harður. Heilbrigðisráð-
herra á eftir að efna í sinn dóm og
ábyrgð hans er mikil, eins og hér
hefur verið bent á.
Höfundur er fyrrverandi
framkvæmdastjóri.
Jón
Sigurðsson