Morgunblaðið - 12.01.1999, Blaðsíða 10

10 ÞRIÐJUDAGUR 12. JANÚAR 1999
FRETTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Önnur umræða á Alþingi um frumvarp ríkisstjórnarinnar um stjórn fiskveiða
ÞINGMENN stjómarand-
stöðunnar gagnrýndu í
upphafi þingfundar á Al-
þingi í gær málsmeðferð
meirihlutans á þeim tveimur þing-
málum sem lögð voru fram í des-
ember sl. í kjölfar dóms Hæsta-
réttar og töldu að mörg atriði væra
enn ófrágengin og að vinna hefði
mátt málin betur. Þau tvö þingmál
sem um ræðir eru annars vegar
fmmvarp til laga um breytingu á
lögum um stjóm fiskveiða og hins
vegar breytingar á lögum um veið-
ar í fískveiðilandhelgi Islands, sem
gerir m.a. ráð fyrir að grásleppu-
veiðar skuli háðar sérstöku leyfi
Fiskistofu. Síðamefnda framvarpið
er reyndar lagt fram sem eins kon-
ar fylgifrumvarp við hið fyrra, og í
umræðunum í gær kom fram að
það yrði ekki afgreitt úr sjávarút-
vegsnefnd Alþingis fyrr en þing
kæmi saman að nýju um næstu
mánaðamót. Fyrmefnda fmm-
varpið eða fískveiðistjórnunar-
fmmvarpið og breytingartillögur
við það vora því einungis til um-
ræðu á Alþingi í gær. Frumvörpin
tvö voru rædd samhliða í fyrstu
umræðu og gagnrýndu einstakir
stjórnarandstæðingar það að þau
skyldu ekki líka vera rædd saman
við aðra umræðu. Þeirri gagnrýni
var vísað á bug af hendi stjómar-
liða og þeim sagt að ekki væri
knýjandi þörf á því að afgreiða
„grásleppuframvarpið". Þá kom
fram í máli stjórnarliða að þing-
málin hefðu hlotið góða umfjöllun í
sjávarútvegsnefnd en ákveðin at-
riði væru enn til skoðunar á fisk-
veiðístjómunarframvarpinu í
nefndinni og vænta mætti breyt-
ingartillagna frá meirihlutanum
eftir aðra umræðu.
Minnihlutinn vill
sólarlagsákvæði
Kristinn H. Gunnarsson, þing-
maður Framsóknarflokks og for-
maður sjávarútvegsnefndar Al-
þingis, skýrði frá breytingartillög-
um meirihluta nefndarinnar við
frumvarp ríkisstjórnarinnar til
laga um stjórn fiskveiða, en Svan-
fríður Jónasdóttir, þingflokki jafn-
aðarmanna, talaði fyrir hönd
minnihluta sjávarútvegsnefndar.
Undir minnihlutaálitið skrifar
einnig Lúðvík Bergvinsson, þing-
flokki jafnaðarmanna, og auk þess
er Guðný Guðbjömsdóttir, Sam-
tökum um kvennalista, samþykk
því. í megindráttum er tillaga
minnihlutans sú að Alþingi endur-
skoði lögin um stjórn fiskveiða í
ljósi dóms Hæstaréttar og þeirra
viðhorfa sem þar koma fram. Sett
verði sólarlagsákvæði í gildandi lög
sem taki mið af þeim tíma sem
þingið þurfi til að endurskoða lögin
og ganga frá framvarpi til nýrra
laga. Steingrímur J. Sigfússon,
þingflokki óháðra og fyrrverandi
formaður sjávarútvegsnefndar,
virtist hlynntur því að endurskoða
bæri lögin og að sett yrðu sólar-
lagsákvæði, en Svavar Gestsson,
þingmaður Alþýðubandalags,
ásamt Margréti Frímannsdóttur
og Sigríði Jóhannesdóttur, þing-
mönnum Alþýðubandalags, skilaði
sér breytingartillögu sem gengur
út á að lögin um stjóm fiskveiða
falli úr gildi hinn 31. desember árið
2002. „Fyrir Alþingi það sem hefst
haustið 2001 verði lögð tillaga um
nýja skipan fisvkeiðimála er taki
mið af 1. grein laganna, fenginni
reynslu og fyrirliggjandi dómum
Hæstaréttar," segir í tillögu al-
þýðubandalagsmanna. Þar er
einnig lagt til að Alþingi kjósi níu
manna nefnd hlutfallskosningu
þegar að loknum næstu alþingis-
kosningum til þess að undirbúa til-
löguna.
Kristinn H. Gunnarsson greindi
frá því í framsöguræðu sinni að það
hefði verið ótvíræð niðurstaða
meirihluta sjávarútvegsnefndar Al-
þingis að dómur Hæstaréttar í
máli Valdimars Jóhannessonar
gegn íslenska ríkinu raskaði á eng-
an hátt 7. grein laganna um stjóm
unni um kvótafrunivarp ríkisstjórnarinnar á Alþingi í gær.
Skiptar skoðanir um
hvernig bregðast skuli
við dómi Hæstaréttar
Þinfflnenn stjórnarandstöðunnar telja að með frumvarpi ríkis-
stjórnarinnar til laga um stjórn fískveiða og breytingartillögum
meirihluta Alþingis sé ekki verið að bregðast við dómi Hæstarétt-
ar frá 3. desember sl. í máli Valdimars Jóhannessonar gegn ís-
lenska ríkinu. Arna Schram fylgdist með annarri umræðu um
frumvarp ríkisstjórnarinnar á Alþingi í gær, en búist er við að
þeirri umræðu verði fram haldið í dag.
fiskveiða og því hefðu verið talin
nægjanleg viðbrögð að gera breyt-
ingar á 5. grein sömu laga eins og
umrætt fnimvarp ríkisstjómarinn-
ar kvæði á um. „Meirihluti sjávar-
útvegsnefndar setti sér það mark-
mið í upphafi að gera lágmarks-
breytingar á gildandi lögum. Eftir
viðræður við sérfræðinga þá sem
komu á fund nefndarinnar lá það
fyrir að unnt væri án viðamikilla
breytinga að viðhalda sóknardaga-
kerfi smábáta, en um 320 bátar af
um 800 smábátum hafa róið sam-
kvæmt því. Var því horfið frá þeirri
tillögu í framvarpinu að fella allar
veiðar smábáta inn í aflahlutdeild-
arkerfi og gefa þeim kost á að velja
á milli þess að vera áfram í sóknar-
dagakerfi og fara í aflahlutdeildar-
kerfi. Verður því núverandi afla-
markskerfi áfram aðskilið frá
krókakerfinu, en það kerfi verður
einfaldað og mun skiptast í tvö
kerfi í stað þriggja áður. Veiðar
samkvæmt krókakerfi munu áfram
takmarkast við línu og handfæri og
ekki verða heimilaðar netaveiðar í
því kerfí,“ sagði Kristinn. Síðar
skýrði hann frá því að í breytingar-
tillögum meirihlutans væru sókn-
arréttindi skilgreind og gerð fram-
seljanleg, þó með allnokkram tak-
mörkunum. Hann tók auk þess
fram að núverandi fiskveiðistjóm-
un yrði í öllum aðalatriðum
óbreytt, þótt bæði þorskaflahá-
markið og dagakerfið í krókakerf-

ALÞINGI
inu tæki „nokkram breytingum“,
eins og hann orðaði það.
Fjármögnun bankakerfisins á
bátakaupum áhyggjuefni
Kristinn greindi frá því að ekki
lægju fyrir tillögur að sinni sem
miðuðu að því að halda aftur af
stærð fiskiskipaflotans. „En ég
leyni ekki því sjónarmiði mínu að
ég tel óhjákvæmilegt að stjómvöld
á hveijum tíma geti takmarkað
stærð og afkastagetu flotans og að
nauðsynlegt sé að grípa til slíkra
aðgerða,“ sagði hann og hélt
áfram: „Mikil fjölgun aílaheimild-
arlausra skipa leiðir einungis til
vaxandi eftirspumar og hækkandi
verðs á aflamarki og aflahlutdeild.
Ég tel ekki á það bætandi, ekki síst
þar sem ég er þeirra skoðunar að
verð á veiðiheimildum sé komið
langt upp fyrir það sem eðlilegur
rekstur getur borið og hafi ein-
kennst af spákaupmennsku og
óraunsæjum áætlunum. Það er
mikið áhyggjuefni hversu banka-
kerfið virðist endalaust vera tilbúið
að fjármagna kaup á bátum og
veiðiheimildum langt upp fyrir það
verð sem eðlilegt má teljast. Það er
mikið athugunarefni hver þáttur
bankanna hefur verið í því að
spenna upp verðið á kvótanum og
að hve miklu leyti sú þróun hefur
þann tilgang einan að verja hags-
muni bankanna sem lánveitanda.
Þessi þróun undanfarinna ára á að
mínu viti mestan þátt í því að
skapa óróa um núverandi fiskveiði-
stjórnunarkerfi. Ég vil nefna sem
dæmi að verð á varanlegum kvóta í
þorskaflahámarkskerfinu er um
450 krónur á kílóið en sérfræðing-
ar Byggðastofnunar telja ekki
rekstrargrandvöll fyrir að lána
meira en 250 til 280 krónur á kílóið
og er þá meðtalið verð bátsins."
Að lokum skýrði Kristinn frá því
að það hefði verið niðurstaða meiri-
hluta sjávarútvegsnefndar að
leggja til að lögin um stjóm fisk-
veiða yrðu endurskoðuð á næstu
tveimur áram og að sjávarútvegs-
ráðherra skipaði nefnd á breiðum
grandvelli til þeima verka. Krist-
inn lagði hins vegar ríka áherslu á
að endurskoðun laganna væri ætl-
að að þróa gildandi fyrirkomulag.
Stöðugleiki væri nauðsynlegur í
þessari atvinnugrein enda þyrftu
stjórnendur fyrirtækja oft að taka
ákvarðanir til langs tíma.
Svanfríður Jónasdóttir sagði
þegar hún mælti fyrir áliti minni-
hluta sjávarátvegsnefndar að það
væri mat minnihlutans að viðbrögð
ríkisstjórnai-innar og meirihlutans í
nefndinni gengju þvert á dóm
Hæstaréttar. „Pólitísk viðbrögð
ríkisstjómarinnar og meirihluta
sjávarátvegsnefndar við dómi
Hæstaréttar era þau að leggja
fram fruinvarp og breytingartillög-
ur sem miða að því að vernda enn
frekar en áður atvinnuréttindi
þeima sem fyrir era í greininni með
því að skilgreina öll veiðiréttindi
niður í framseljanlegar einingar,
kvóta eða sóknardaga. Það er mat
minnihlutans að með því að skil-
greina veiðiréttinn á þann hátt sé
Alþingi í raun að lýsa því yfir að
veiðiréttur í auðlindinni sé ríkari
eignarréttur þeima sem fá honum
úthlutað en verið hefur,“ sagði
Svanfríður og spurði hvort það
hefði verið vilji Hæstaréttar. „Var
það það sem menn í raun og vera
lásu út úr dómi Hæstaréttar?"
Hún greindi frá því að minnihlut-
inn óttaðist að með þessu væri ver-
ið að veikja ákvæði 1. gr. laga um
stjórn fiskveiða sem kvæði á um
sameign þjóðarinnar á nytjastofn-
um á Islandsmiðum. „Það er einnig
mat minnihlutans að sú spenna sem
myndast hefur með lögunum um
stjórn fiskveiða vegna þeirrar mót-
sagnar sem felst í sameignará-
kvæði 1. gr. laganna annars vegar
og nánast fullkomnum eignarrétti á
veiðiheimildum hins vegai' muni
aukast verði tillögur ríkisstjórnai-
og meirihluta sjávarátvegnsnefdar
að lögum," sagði hún og bætti við:
„Ég þarf ekki að fara mörgum orð-
um um það að það er þessi spenna
sem hefur orsakað þá úlfúð og þá
óánægju og ósætti sem hefur verið
um lögin um stjórn fiskveiða.“
Meirihlutinn að
afvegaleiða umræðuna?
Steingrímur J. Sigfússon, þing-
flokki óháðra, fullyrti að stjórnar-
meirihlutinn væri með framvai'pi
sínu og breytingartiUögum að
reyna að afvegaleiða umræðuna um
fiskveiðistjómunarlögin í kjölfar
dóms Hæstaréttar. „Hér era menn
að reyna að olnboga þessu vand-
ræðamáli sínu í gegnum þingið og
reyna að afvegaleiða umræðuna og
drepa henni á dreif,“ sagði hann og
taldi að meirihlutinn væri að reyna
að forðast það að ræða í raun hvað
dómur Hæstaréttur þýddi. I stað
þess væri verið að fjalla um þau
vandræði sem hann skapaði í
tengslum við fiskveiðistjómun smá-
báta. Hann kvaðst telja að Alþingi
ætti í stað þess að fara vandlega yf-
ir dóm Hæstaréttar og reyna að
forðast að oftúlka hann eða
vantúlka. „Ég tel að það eigi tví-
mælalaust og hiklaust að setja
skýrt sólarlagsákvæði inn í lögin og
taka þar með Hæstarétt á orðinu
og segja að við munum ganga frá
þessu með tímabundnum hætti til
öryggis." Það gæti gefið þau skila-
boð að breytingar væra hugsanlega
í vændum á fiskveiðilöggjöfinni.
Svavai- Gestsson, þingmaður Al-
þýðubandalags, kvaðst telja að Al-
þingi yrði að líta svo á að dómur
Hæstaréttar væri stefnumarkandi
dómur og hefði þar með víðari skil-
greiningu en eingöngu til 5. greinai'
laganna um stjórn fiskveiða.
Kvaðst hann telja að túlkun ríkis-
stjómarinnar og meirihlutans í
sjávarátvegsnefnd á dómi Hæsta-
réttar væri of þröng. Svavar sagði
einnig að sér fyndist eins og „menn
væra að reyna að plata sjálfa sig í
gegnum þetta mál“. „Mín rök eru
þau,“ sagði hann, „að það væri al-
veg eins hægt að segja við fátækan
mann að hann fengi ekki peninga
en að hann fengi mynd af peningum
sem hann gæti hengt upp í stofunni
hjá sér.“
Fleiri þingmenn tóku til máls í
þessum umræðum, þótt þeirra sé
ekki getið hér, en búist er við að
annarri umræðu ljúki ekki fyiT en í
dag.