Morgunblaðið - 03.04.1990, Blaðsíða 40

40
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 3. APRIL 1990
Helga Guðmunds
dóttir — Minning
Fædd 16. apríl 1910
Dáin 22. mars 1990
Dóttir mín hringdi til mín 22.
mars sl. og sagði: „Helga frænka
dó í morgun.“
Ég vissi að Helga Guðmundsdótt-
ir, mágkona mín, hafði verið mjög
veik undanfarið en samt kom þetta
mér á óvart. Það gerir það víst allt-
.af þegar þeir sem manni þykir
vænt um, falla frá. Mér flaug í
hug: „Nú nýtur maður ekki lengur
hins ljúfa viðmóts Helgu og gest-
risni, eða heyrir þægilegan dillandi
hlátur hennar þegar eitthvað gott
ber á góma..." en mér fannst
fáguð glettni, bjartsýni og góðvild
ávallt einkenna fas hennar, þó
þungbær áföll á lífsleiðinni væru
henni ekki framandi, en þeim tók
hún með stillingu og festu.
Helga fæddist 16. apríl 1910 að
Þönglabakka í Þorgeirsfirði, dóttir
Guðmundar Jörundssonar skip-
stjóra frá Hrísey, sonar afla- og
dugnaðarmannsins Jörundar Jóns-
sonar, eða Hákarla-Jörundar og
Sigríðar Sigurðardóttur, Gunn-
laugssonar bónda í Skarðdal í Siglu-
firði, sem kom úr Fijótum og Sigríð-
ur var dótturdóttir Antons í Amar-
nesi og frá Siglnesingum.
Á fyrsta áratug aldarinnar efndi
Guðmundur, faðir Helgu, ásamt
bróður sínum og mági til búsetu í
Þorgeirsfirði austan Eyjafjarðar.
Þeir settust þar að með gjöful mið
á þessum annars hafnlausa stað.
Það vantaði ekki bjartsýnina og
dugnaðinn í þetta fólk og þrátt fyr-
» ir erfiðar aðstæður, benti ýmislegt
til að þessi tilraun myndi takast.
En ekki verður í forlögin ráðið.
Þegar Helga var þriggja ára fórst
faðir hennar með báti sínum í sjó-
ferð. Það má segja að fráfall Guð-
mundar hafi spillt því að draumur-
inn um farsæla útgerð frá Þorgeirs-
firði rættist.
Sigríður stóð nú uppi með sex
ung börn en bugaðist ekki heldur
bjó áfram um sinn á Þönglabakka,
en þar kynntist hún seinni manni
sínum, Sigurhirti Bergssyni frá
Ólafsfírði, sem settist í bú með
henni og gekk börnum hennar í
föðurstað. Helga mat Sigurhjört
ávallt mikils og var kært með þeim.
Um 1916 fluttu þau Sigurhjörtur
og Sigríður að Staðarhóli við Siglu-
fjörð en Jörundur mun hafa farið
til Hríseyjar og Ármann í Svarfað-
ardalinn.
Helga lifði hluta bernsku sinnar
á þessum fagra stað, Staðarhóli,
og var tæpra 9 ára þegar snjóflóðið
mikla sl^all á byggðinni austan
fjarðarins’ 12. apríl 1919 og sópaði
Évangers-verksmiðjunni og þremur
íveruhúsum fram í sjó. Þar fórust
9 manns. Með undursamlegum
hætti slapp Staðarhóll án skaða því
snjóflóðið klofnaði á hól ofan við
bæjarhúsin og fór sunnan og norðan
við þau. Fjölskyldunni á Staðarhóili
var þungur harmur kveðinn við frá-
fall fjölskyldnanna þriggja sem voru
góðir grannar og sérstakir kærleik-
ar voru með börnunum á Staðar-
hóli og Sæther-hjónunum. Sigur-
hjörtur og Sigríður bjuggu um hríð
eftir slysið á Staðarhóli en fluttu
svo yfir á Eyrina.
Sigurhjörtur veitti rafstöðinni við
Hvanneyrarána forstöðu um árabil.
Þau Sigríður bjuggu góðu búi en
hún hafði „kostgangara" mörg
sumur og voru þar helst ungir
menntamenn af róttækari gerðinni
en heimili Sigríðar og seinna Þór-
oddar, sonar hennar, var um árabil
vígi virkrar verkalýðsbaráttu í
Siglufirði. Þau Sigurhjörtur og
Sigríður eignuðust þrjár dætur svo
systkini Helgu urðu átta.
Helga giftist Áka Jakobssyni 7.
október 1935.
Áki sagði dætrum mínum eitt
sinn skemmtilega sögu af fyrstu
kynnum þeirrar Helgu. Hann var á
gangi um Aðalgötuna í Siglufirði
að sumarlagi. Þá var gatan full af
fólki en hann veitti athygli ungri
og fallegri stúlku, sem greinilega
var full af lífsgleði og kæti því hún
tók nokkur dansspor á gangstétt-
inni. Áki ákvað að kynnast þessari
konu. Þetta var Helga.
Áki og Helga settu saman bú í
Reykjavík. Ég kom til þeirra í litlu
kjallaraíbúðina vestur í bæ 1937
að leita mér ráða hjá Áka, sem var
þá nýbakaður lögfræðingur. Ég
þekkti hann frá fornu fari því fóstra
mín var systurdóttir móður hans.
Lögfræðikænsku var ekki þörf en
þarna kynntist ég ljúfmennsku
Helgu fyrst. Áki varð fyrsti bæjar-
stjóri á Siglufirði 1938—1942 og
reyndi þá strax á hæfni Helgu til
að gegna þýðingarmiklu húsmóður-
hlutverki og ekki reyndi síður á
hæfni hennar og röggsemi er Áki
varð atvinnumálaráðherra í Ný-
sköpunarstjórninni eða er Áki
gegndi þingmennsku fyrir Siglfirð-
inga um árabil.
Eftir að Áki hætti bæjarstjóra-
störfum á Siglufírði fluttu þau
Helga til Reykjavíkur og bjuggu
þar síðan og er þingmennsku lauk
stundaði Aki lögfræðistörf uns
hann lést 1975.
Helga og Áki eignuðust sex börn.
Eitt barna þeirra, Jón Ármann dó
1948, aðeins 8 ára en önnur börn
þeirra eru á lífi. Þau eru: Guðmund-
ur Hjörtur, verkstjóri, Valgerður,
tónlistarkennari, Jörundur, kennari,
Börkur, sjómaður, og Margrét, leik-
ari. Auðvitað hafa barnabörn bæst
í hópinn en á þeim kann ég ekki skil.
Börnum Helgu og barnabörnum
og einu eftirlifandi systur hennar,
Huldu, votta ég mína innilegustu
samúð.
Minningin um góða manneskju
máist aldrei.
Bragi Magnússon
Margs er að minnast,
margt er hér að þakka.
Guði sé lof fyrir liðna tíð.
Margs er að minnast,
margs er að sakna.
Guð þerri tregatárin stríð.
(Valdimar Briem)
Andlát góðvina getur alltaf kom-
ið á óvart.-jafnvel þótt þeir hafi átt
við vanheilsu að stríða um langa
hríð og sjúkdómarnir banvænir, svo
að hver má vita að kallið getur
komið þá og þegar. Þetta á við nú.
Þegar ég hafði samband við
Helgu nokkru áður en hún fór á
spítalann talaði hún um að heim-
sækja mig að dvölinni þar lokinni,
ef heilsa og kraftar leyfðu, áður en
ég kæmi í heimsókn til þeirra
mæðgnanna, Margrétar og hennar,
á nýja heimilið. Hvorugri okkar
hefur dottið í hug að af þessum
fyrirætlunum myndi aldrei verða,
þetta yrði í síðasta skiptið sem við
myndum eiga orðastað saman og
hún væri að fara sína hinztu ferð
á spítalann. Ég kveð hana því með
söknuði í dag.
Helga var fædd 16. apríl 1910 á
Þönglabakka í Þorgeirsfirði. For-
eldrar hennar voru Guðmundur Jör-
undsson, skipstjóri og síðar útgerð-
armaður í Hrísey, og kona hans,
Sigríður Sigurðardóttir.
í Hrísey ólst Helga upp í stórum
systkinahópi, en átti þar einnig
frændgarð mikinn. Hún var afar
söngvin og tónelsk og hleypti því
heimdraganum til Reykjavíkur þar
sem hún stundaði nám í söng og
píanóleik við Tónlistarskólann í 4
ár.
Eiginmanni sínum, Áka Jakobs-
syni, þingmanni og síðar ráðherra,
giftist hún þann 7. október 1935
og varð þeim 6 barna auðið en 5
þeirra hafa komist á fullorðinsald-
ur. Áki lézt árið 1975.
Þau hjónin bjuggu lengi á Siglu-
firði þar sem Áki var bæjarstjóri á
tímabili. Helga kenndi þar söng og
hljóðfæraslátt, æfði kóra og hélt
þar að auki ótal söngskemmtanir
og píanótónleika. Hún hafði líka
góða söngrödd sem hljómaði vel og
lék listavel á píanó. Um tónlistar-
hæfileika sína sagði hún einhvetju
sinni að hún hefði þá í blóðinu, og
það má með sanni segja þar sem
mörg frændsystkini hennar hafa
þjónað tónlistargyðjunni, og má þar
m.a. nefna þau systkini Hrein Páls-
son og Guðrúnu Pálsdóttur, sem
lengst af hafa verið kennd við
Hrísey.
Það mátti glöggt sjá á heimili
Áka og Helgu að þau áttu það sam-
eiginlegt að vera bæði fagurkerar
miklir. Helga stóð líka við hlið eigin-
manns síns eins og klettur hvað sem
yfir þau dundi.
Ég minnist þeirra beggja sem
góðvina foreldra minna, sem tölu-
verður samgangur var við og stjórn-
málaskoðanir skiptu þar engu máli.
Þau komu oft í heimsóknir á
bernskuheimili mitt, og ég hlakkaði
alltaf til þess að hitta Helgu. Hún
var afar bamelsk og virtist njóta
þess að hafa ungt fólk í kringum
sig, tala við það og kappkostaði að
gera böm vinafólks síns að sínum
ævivinum og hafa þau engan veginn
útundan. Við urðum líka snemma
góðar vinkonur, enda hafði hún ein-
staka hæfileika til að laða ung-
menni að sér, auk þess sem'tónlist-
aráhuginn tengdi okkur saman. Mér
þótti afar vænt um að eiga Helgu
að vinkonu, bæði fyrir það að vin-
átta hennar var mjög traust og góð
og svo vegna þess að við hana var
bókstaflega hægt að tala um alla
skapaða hluti.
Fáum manneskjum hef ég kynnst
sem voru eins hláturmiidar og glað-
ar í lund og Helga var, hvað sem
á bjátaði. Bjartsýnin og góða skap-
ið bragðust yfirleitt aldrei þótt,
margvíslegir erfiðleikar og sjúk-
dómar herjuðu, sem hefði alveg
verið nóg til þess að buga hveija
manneskju sem hafði við slíkt að
stríða. Helga var ekki þannig skapi
farin að láta mótblástur hafa alvar-
leg áhrif á sitt góða skap og
lífsgleði, jafnvel ekki undir það
síðasta, þegar sá vágestur meðal
banvænna sjúkdóma, sem erfiðast
hefur reynst að lækna, sótti hana
heim. Helgu var það eðlislægt að
taka hveijum þeim örlögum, sem
henni voru búin, með slíku jafnaðar-
geði, að undravert þótti.
Helga hafði mikinn áhuga á
stjórnmálum og vann töluvert fyrir
Alþýðuflokkinn á tímabili. Þó hygg
ég, að við höfum átt það sameigin-
legt fyrir utan tónlistina að þykja
þessi sífellda þjóðmálaumræða
leiðitöm, sem virðist óhjákvæmilega
fara af stað, þar sem tveir eða
fleiri stjórnmálamenn hittast. Jafn-
vel þótt hún hafi stundum tekið
þátt í umræðum um stjórnmál í
heimsóknum þeirra hjóna á
bernskuheimili mitt, er ég ekki frá
því að okkur hafí báðum fundist
nóg og meira en það að hafa alltaf
þá umræðu í eyram okkar allan
daginn alla daga hversdags, þótt
menn færu nú ekki að þvarga um
þau mál á vinafundum líka, og það
væri stöku sinnum hægt að bregða
út af þeim vana og tala um eitt-
hvað annað og skemmtilegra á þeim
stundum.
Við Helga töluðum því allmikið
saman þótt hún væri stundum að
hlusta eftir því hvað aðrir í stof-
unni spjölluðu um og brann þá oft
við að hún gerði góðlátlegt grín að
þessari þrálátu þjóðmálaumræðu,
enda var Helga gamansöm í eðli
sínu, án þess að nokkur fyndi til
undan því. Ef svo kom fyrir, að
í
Alain Mikli
íLinsunni!
2. og 3. apríl
Við kynnum þér það nýjasta í
gleraugnaumgjöröum frá
franska hönnuðinum Alain Mikli.
Nú verður Mikli staddur
í versluninni, báða dagana, og kynnir
einstaka hönnun sína.
Komdu á Mikli-dagana og kíktu á
spennandi nýjungar!
LIN5AN
AÐALSTRÆTI9 SÍMI91-623055