Morgunblaðið - 03.04.1990, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 3. APRÍL 1990

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúarritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
HaraldurSveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
ÁgústlngiJónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 1000 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 90 kr. eintakið.
Akall
frá Litháen
Um helgina sendu Sovét-
menn enn fleiri skrið-
dreka og hermenn inn í Viln-
ius, höfuðborg Litháens.
Kremlveijar eru smátt og
smátt að herða tökin að Lit-
háum og ætla sér að kæfa
sjálfstæðisandann um leið og
þeir knýja Vytautas Lands-
bergis forseta og hans menn
til að slá af kröfum sínum.
Moskvuvaldið hefur gripið til
harðra aðgerða til að draga
úr tengslum Litháa út á við;
erlendir fréttamenn eiga undir
högg að sækja. Nú á að beita
hinu gamalkunna ráði einræð-
isherra að fremja óhæfuverkin
án þess að til fómarlambanna
heyrist.
Lesendur Morgunblaðsins
sáu það á forsíðu þess á
sunnudag, hve mikils virði
tenglsin við aðrar þjóðir eru
Litháum. Þegar forseti lanas-
ins heyrði að stærsti stjórn-
málaflokkurinn á íslandi,
Sjálfstæðisflokkurinn, hefði
flutt um það tillögu á Al-
þingi, að veita ætti Litháen
fulla viðurkenningu, kom
hann strax í viðtal við Morg-
unblaðið. Þegar Landsbergis
var spurður um mikilvægi
formlegrar viðurkenningar
svaraði hann:
„Það er mjög mikið. Það
getur aukið öryggi okkar í
þessari viðsjárverðu og hættu-
legu stöðu. Við höfum einung-
is orðið fyrir ögrunum af hálfu
Moskvuvaldsins. Staðan er
mjög ótrygg. Viðurkenning
myndi auka stöðugleikann og
vera okkur stuðningur. Ég
treysti á íslendinga. Við vilj-
um tilheyra fjölskyldu evr-
ópskra þjóða eins og við gerð-
um fyrir seinni heimsstyrjöld-
ina. Litháen rekur sögu sína
aftur til miðalda. Það var ekki
fyrr en á þessari öld sem það
var hernumið af Rússlandi og
síðan aftur af Sovétríkjun-
um.“
Þessi orð verða ekki mis-
skilin. Forseti Litháens telur
að formleg viðurkenning ís-
lendinga á landi sínu skipti
- þjóð sína miklu í sjálfstæðis-
baráttunni. Geta íslensk
stjórnvöld hundsað þetta
ákall? Svarið er einfalt: Nei,
alls ekki.
í málgagni Jóns Baldvins
Hannibalssonar utanríkisráð-
herra, Alþýðublaðinu, birtist á
laugardag forystugrein er
spannar yfir heila síðu og ber
yfirskriftina: Sjálfstæðis-
flokkurinn og málefni Lithá-
ens. Þar er tillögu sjálfstæðis-
manna um formlega viður-
kenningu á Litháen fundið
allt til foráttu. Sagt er, að
viðurkenningin geti „stór-
skaðað“ Litháen og gefið til
kynna að á þessari stundu
geti hún „ógnað“ sjálfstæði
landsins. Telur Alþýðublaðið
að Landsbergis forseti vilji
stórskaða þjóð sína eða ógna
sjálfstæðinu? Þá segir blaðið
að viðurkenning geti „kallað
á hörð viðbrögð frá Moskvu
og jafnvel stuðlað að falli
Gorbatsjovs“. Eru það ekki
„hörð“ viðbrögð, sem Moskvu-
valdið hefur nú þegar gripið
til? Telur Aljiýðublaðið að við-
urkenning Islendinga á sjálf-
stæði Litháens verði Gorbatsj-
ov að falli? Ef svo er hefur
staða hann veikst svo mjög
að hann ætti þegar að segja
af sér. Þá segir í forystugrein
Alþýðublaðsins: „Þingsálykt-
unartillaga formanns Sjálf-
stæðisflokksins er því þvert á
stefnu Vesturlanda og Banda-
ríkjanna í þessum efnum og
afhjúpar barnaskap, fljót-
færni og vanþekkingu á al-
þjóðastjórnmálum.“ Var for-
seti Litháens að vara við
„barnaskap, fljótfærni og van-
þekkingu“ í Morgunblaðs-
viðtalinu á sunnudag? Taldi
hann þjóð sinni ógnað með
tillögu Sjálfstæðisflokksins?
Hvenær varð það hluti ut-
anríkisstefnu Steingríms Her-
mannssonar aJ fara að fyrir-
mælum Bandaríkjastjórnar í
málum sem þessu? Þá er frá-
leitt að draga Vesturlönd öll
í sama dilk í þessu máli vegna
þess, hve ólíkra hagsmuna
þau hafa að 'gæta.
Ríkisstjórn íslands verður
að endurskoða afstöðu sína til
viðurkenningar á Litháen. I
stað þess að standa gegn
framgangi tillögu sjálfstæðis-
manna eiga stjórn og stjórnar-
andstaða að sameinast um
jákvætt svar við ákalli Litháa
og gera öllum þjóðum ljóst
að Islendingum sé heiður af
því að viðurkenna sjálfstætt
Litháen með ótvíræðum og
skýrum hætti.
Morgunblaðið/Bjarni Einarsson
ísspöngin sem þrengdi að Bolungarvík um helgina var ekki ýkja stór,
en þétt þegar verst var.
Morgunblaðið/Bjami Einarsson
Björgunarsveitamenn í Bolungarvík strengja vírinn aftur fyrir
bátahöfnina, eftir að þeir bátar voru farnir sem ætluðu á sjó, því
allur er varinn góður og ísinn fljótur í ferðum ef þannig leika
vindar á annað borð.
Morgunblaðið/Gunnar Hallsson
Togarinn Sólrún ryður leiðina út úr Bolungarvíkurhöfn í gær.
Rekís lokaði Bolungar-
víkurhöfii í 2 sólarhnnga
REKÍSINN sem lokaði Bolung-
arvíkurhöfn síðastliðinn laugar-
dag hvarf frá landi á útfallinu í
gær, en um leið og rek kom á
ísinn sigldi togarinn Sólrún út
úr Bolungarvíkurhöfh og ruddi
Ieið um Ieið fyrir tvo litla báta,
rækjubát og línubát. ísspöngin
lagðist að höfhinni á laugardag
og var þá strengdur vír milli
garða í innri höfninni þar sem
bátaflotinn liggur bundinn, en
ytri höfiiin við Brjótinn var
sneisafull af ís og var um tíma
óttast að hann myndi slíta vírinn
og ryðjast inn í bátahöfnina. fs-
breiðan sem var við Bolungarvík
var um 300-400 metra breið og
fyllti alla víkina, en úti á Djúpinu
voru rekísspangir á víð og dreif.
Við Hnifsdal hrannaðist ís upp í
fjörunni, án þess að vera til vand-
ræða.
Slillt og fagurt veður var í gær
við ísafjarðardjúp þegar Morgun-
blaðsmenn brugðu sér á vettvang
til þess að kanna ástandið. íshrafl
var fyrir utan ísafjarðarkaupstað,
en engar tafir urðu vegna þess á
siglingu báta. Síðan voru aðeins
ísspangir á víð og dreif utan Bol-
ungarvíkur. Sjómenn biðu átekta á
sunnudag vegna þess að ekki var
talið ráðlegt að losa um vírinn sem
hafði verið strengdur fyrir báta-
höfnina, en um leið og útfallið
hreyfði við ísnum í gær gripu menn
tækifærið og Sólrún sigldi í gegn.
Það var sérkennilegt að sjá hve
ísinn rak hratt út úr höfninni í
gær, en hins vegar getur hann far-
ið eins hratt inn aftur ef vindar
blása þannig. Það var þó létt hljóð-
ið í mönnum í Bolungarvík í gær,
því enginn vill ísinn í sambúð til
lengdar. Er á meðan er, sagði einn
hafnarverkamaðurinn í gær, því
talsverður ís er úti fyrir Vestfjörð-
um og það eru veður og vindar sem
ráða ferðinni í þeim efnum. — á.j.
Morgunblaðið/Gunnar Hallsson
Sver stálvír var strengdur milli garða til þess að loka innri bátahöfninni fyrir ísrekinu.
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 3. APRÍL 1990
29
Yfirlitskort af skipulagi Geldinganess samkvæmt verðlaunahug-
myndinni. Innst á nesinu hlykkjast múrinn, utan hans eru svo
húsagötur, og útivistarsvæðið meðfram strandlengjunni umlykur
byggðina. Hafiiaraðstaðan er vestan við Eiðið.
Séð ofan í múrinn. Innan háu húsanna er skóli með torgi og trjá-
gróðri.
Hugmyndir um skipulag
á Geldinganesi kynntar
ÚRSLIT í hugmyndasamkeppni
Reykjavíkurborgar um fram-
tiðarskipulag á Geldinganesi
voru kynntar á Kjarvalsstöðum
í gær. Fyrstu verðlaun, þijár
milljónir króna, hlutu arkitekt-
arnir Hróbjartur Hróbjartsson,
Richard Ólafúr Briem, Sigríður
Sigþórsdóttir og Sigurður
Björgúlfsson. Geldinganesið er
framtíðarbyggingarsvæði.
Reykvíkinga og er gert ráð fyr-
ir 7-8.000 manna byggð þar.
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson,
formaður skipulagsnefiidar
Reykjavíkur, sagði að svo gæti
farið að byggt yrði á svæðinu
fyrr en ætlað var, jafiivel fyrir
aldamót.
Ekki hefur áður verið efnt til
hugmyndasamkeppni um skipu-
lag jafnstórs svæðis og Geldinga-
nessins hér á landi, að sögn Vil-
hjálms Vilhjálmssonar. Nesið er
um 220 hektarar að stærð. Alls
bárust 30 tillögur í samkeppnina,
og voru þijár verðlaunaðar. Auk
þeirra fengu fimm tillögur viður-
kenningu sem athyglisverðar til-
lögur, og borgin kaupir fjórar
aðrar. Verðlauna- og innkaupafé
v^r alls sex milljónir króna. Vil-
hjálmur gat þess hins vegar að á
annað hundrað manns hefðu unn-
ið að gerð tillagnanna þijátíu og
teldu fróðir menn að verðmæti
þessara tillagna, það er vinnulaun
og útlagður kostnaður keppenda,
væri um 18-20 milljónir króna.
Vilhjálmur sagði að keppendum
hefðu verið gefnar mjög fijálsar
hendur. Þannig hefði ekki verið
kveðið á um þéttleika byggðar eða
fjölda íbúða, heldur lagt í hendur
keppenda að gera tillögur um
hæfilegt jafnvægi milli þéttleika
og umhverfisgæða. Þeim hefði
einnig verið fijálst að gera tillögur
um nýtingu svæðisin fyrir aðrar
stofnanir eða þjónustu en almennt
væri krafizt í íbúðahverfum sam-
kvæmt aðalskipulagi.
Höfundar verðlaunatillögunnar
virðast hafa fært sér þennan víða
ramma í nyt. Þeir leggja til að
atvinnu- og þjónustustarfsemi
skipi veglegan sess í skipulaginu
og að hverfið verði þannig í nokkr-
um mæli sjálfu sér nógt. í lýsingu
á tillögunni segir að þetta sé
meðal annars hugsað til þess að
íbúar geti sótt atvinnu innan
hverfisins og þannig sé dregið úr
notkun einkabíla, sem valdi um-
hverfismengun.
Af Geldinganesi er glæsilegt útsýni til Reykjavikur, Qallanna í
norðri og vestri og eyjanna í Kollafirði. Gert ráð fyrir að safngöt-
ur, sem liggja út frá múrnum, séu í stefnu á kennileiti í umhverf-
inu. Þessi mynd sýnir hvernig Kerhólakambur Esjunnar myndi
gnæfa fyrir enda einnar götunnar. Tekið er mið af skipulagi eldri
hverfa í Reykjavík, til dæmis hvernig Suðurgatan er í stefnu á
Keili.
Innan veggja múrsins. Gert er
ráð fyrir íþróttasvæði nyrzt í
„borginni", á stóru opnu svæði,
sem einnig á að nýtast sem
„menningartorg".
Verðlaunahugmyndin gerir ráð
fyrir því að þjónustu-, verzlunar-
og félagskjarni hverfisins verði
innan „múrs“ eða „borgar“
þriggja til sex hæða húsa, sem
standi á hábungu Geldinganess-
ins. Innan múrsins verði til dæm-
is garðar, íþróttaaðstaða, „menn-
ingartorg“, skólar og önnur sam-
eiginleg þjónusta. í húsunum, sem
mynda múrinn, verði verzlanir eða
þjónustufyrirtæki, í sumum tilfell-
um íbúðir, á fyrstu hæðinni, en
yfírleitt íbúðir á efri hæðunum.
Fyrir utan múrinn tekur við lægri
byggð raðhúsa og einbýlishúsa,
sem er umlukin hringvegi um
nesið. Gert er ráð fyrir að breitt
strandbelti allt umhverfis nesið,
utan hringvegarins, verði látið
ósnortið sem útivistarsvæði að
öðru leyti en því að göngustígar
verði lagðir fyrir ofan sjávarhamr-
ana.
Hafnarskilyrði eru góð í Eið-
isvíkinni sunnan Geldinganess og
þar er gert ráð fyrir hafnarað-
stöðu með athafnasvæði í kring.
Auk þess er ráð gert fyrir at-
hafnasvæði austarlega á nesinu.
Eiðið, sem tengir Geldinganesið
við land, á ekki að nota sem undir-
stöðu akbrautar út í nesið, heldur
leggja brú austan Eiðisins.