Morgunblaðið - 03.04.1990, Side 19

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 3. APRÍL 1990
19
Eituráhrif metanóls
Matskeiðin
Gosið
Flestir þekkja metanól undir heit-
inu tréspíri og er þekkt að efnið
getur valdið skemmdum á sjón og
í alvarlegum tilfellum blindu og
dauða. Þessi áhrif koma hins vegar
eingöngu fram þegar umtalsverð
hækkun verður á metanóli í lík-
amanum.
Þau mörk sem vitnað er til í
umræðuþætti, eru þau sem þar voru
kynnt sem viðmiðunargildi fyrir eit-
uráhrif metanóls. Með öðrum orð-
um, nái neysla metanóls eða mynd-
un efnisins í líkamanum þessum
mörkum getur það valdið skaða á
heilbrigði. Mörkin eru 200—500 mg
metanóls á hvert kíló líkamsþyngd-
ar, eða 12.000—30.000 mg af met-
anóli fyrir 60 kg mann.
Ein matskeið af metanóli (15 ml)
samsvarar u.þ.b. 12 g metanóls,
þ.e. 12.000 mg af efninu. Þetta
nægir til að ná neðri viðmiðunar-
mörkum, sem tilgreind voru í þætt-
inum fyrir 60 kg mann. Skal því
engan undra að eituráhrif geti kom-
ið fram. Af ummælum viðmælanda
má hins vegar skilja að hann telji
eina matskeið af metanóli vera
miklu minna magn eða „allt önnur
mörk“ eins og áður er nefnt.
í þættinum var gerð grein fyrir
því að 10% af aspartam breytist í
metanól við efnaskipti líkamans.
Einn lítri af sykurlausum gosdrykk,
sem inniheldur mest 500 mg aspart-
am, gefur þannig 50 mg metanóls.
Ef þetta er borið saman við 12.000
mg metanóls í einni matskeið, er
ljóst að myndun metanóls úr lítra
af gosdrykk nægir ekki til að væta
skeiðina. Staðreyndin er sú, að það
þarf 240 lítra af gosdrykk til að
myndun metanóls geti orðið 12.000
mg, þ.e. jafngildi einnar matskeiðar
af metanóli. Matskeiðar af metanóli
er einfalt að neyta í einum skammti,
en hitt þarf ekki að orðlengja.
Tilgátur
Sami viðmælandi í áðurnefndum
umræðuþætti hefur komið á fram-
færi tilgátum um eituráhrif metan-
óls vegna neyslu aspartams og haft
þær í frammi í blöðum, útvarpi, nú
sjónvarpi og víðar. Af þvi sem hér
er nefnt, er ljóst að hann gerir sér
ekki grein fyrir því magni aspart-
ams, sem þarf til myndunar metan-
óls í magni sem nálgast ofangreind
viðmiðunarmörk.
Dæmið um gosdrykkinn sýnir að
það er með öllu óraunhæft að ætla
að neysla aspartams geti orðið slík,
að myndun metanóls af þess völdum
hafi áhrif á heilbrigði.
Afstaða Hollustuverndar
í spurningu til eins þátttakenda
í umræðunum, sagði stjórnandi
þáttarins eftirfarandi: „Það hefur
til dæmis komið fram í bréfi frá
Hollustuvernd varðandi þessa um-
fjöllun, að það gæti augljóslega
y „Fiskur úr firðinum“
Notið FLORU
smjörlíki og ljúfmetið verður
enn Tjúffengara!
,,Fiskur úr firðinum"
Skerið 500 g rauðsprettu- eða ýsuflök í stykki.
Þeytið saman 1 egg og 2 msk mjólk.
Blandið saman 8 msk brauðmylsnu, 1 tsk. salti og V<*
tsk. pipar og veltið fiskstykkjunum upp úr
blöndunni.
Bræðið 200 g Flóru smjörlíki á pönnu og brúnið
fiskinn á báðum hliðum, steikið áfram við minni hita
í 3—4 mín.
Berið fram með soðnum kartöflum og hrásalati.
Verði ykkur að góðu!
ígóðan mat!
SMJÖRLÍKISGERÐ
Akureyri
Matskeið af metanól og einn lítri af gosdrykk
eftirJón Gíslason
Umræðuþáttur um
gervisætuefni
í umræðuþætti um gervisætue.fni
í beinni útsendingu RUV-Sjónvarps
þriðjudaginn 27. mars sl., var ekki
gerð athugasemd við eftirfarandi
ummæli eins viðmælenda: „Við höf-
um í læknisfræðinni sjúkdómsein-
kenni af metanóleitrun allt niður í
15 ml eða eina matskeið af metan-
óli, sem er allt önnur mörk heldur
en Jón nefnir í sínu máli.“ Þessi
ummæli komu fram vegna umræðu
um myndun metanóls eftir neyslu
gervisætuefnisins aspartam (Nutra-
Sweet), og eru þess eðlis að þeim
verður að svara.
Rétt er að taka fram að mikill
munur er á því hvort metanóls er
neytt í einum stórum skammti, eða
hvort efnið berst í líkamann eða
myndast við efnaskipti hans í
smáum skömmtum yfir lengri tíma.
í fyrra tilvikinu getur verið hætta
á metalóneitrun en ekki í því síðara
þegar smærri skammtar efnisins
ganga inn í eðlileg efnaskipti lík-
amans.
reynst erfitt fyrir neytendur að
meta hvað sé rétt í málinu og að
ekki sé rétt að láta þeim eftir að
meta hvað sé rétt og rangt.“ Þarna
er veigamiklum orðum í bréfi Holl-
ustuverndar til RÚV-Sjónvarps
sleppt, auk þess sem stjórnandi
færir í stílinn, þannig að merking
orðanna verður önnur en til var
ætlast. í bréfi Hollustuverndar segir
orðrétt: „Það getur ekki þjónað mik-
ilvægu fræðsluhlutverki sjónvarps-
ins að láta lækni koma með beinar
rangfærslur um áhrif sætuefna á
líkamann og láta síðan neytendum
eftir að meta hvað sé rétt og hvað
rangt.“ Á þessu er mikill og augljós
merkingarmunur.
Lokaorð
Það er rétt að hafa það sem sann-
ara reynist, hvort sem umfjöllunin
beinist að gervisætuefnum eða
bréfaskriftum og öðrum samskipt-
um ríkisstofnana. Fræðslustörf eru
„Það er rétt að hafa það
sem sannara reynist,
hvort sem umfjöllunin
beinist að gervisætu-
efiium eða bréfaskrift-
um og öðrum samskipt-
um ríkisstoftiana.“
hluti af verksviði Hollustuverndar
og RÚV-Sjónvarps og þessar stofn-
anir ættu því að vinna saman að
fræðslumálum á eins breiðum
grundvelli og mögulegt er. Slíkt
samstarf gæti komið neytendum til
góða með því að auka þekkingu
þeirra á samsetningu matvæla og
stuðla þannig að vönduðu fæðuvali.
Höfiindur er starfsmaður
HoHustuverndar ríkisins og
formaður aukefnanefhdar.

famiiy &
PACK
Bragðgott
og brakandi
Jón Gíslason