Morgunblaðið - 03.04.1990, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 3. APRÍL 1990
Vér munum eitt sinn
yngja forna söngva
Nokkur orð um Litháen, Islendinga og gamalt kvæði
eftir Hrafin Jökulsson
Vilna
Enn ég man þig, móðurborgin Vilna:
Maríuljóðin, sem af fjálgleik brenna,
helgimynda bjarma í borgarhliðum,
bros og gullhár litháískra kvenna.
Enn ég grilli í minninganna móðu
mjóar götur, sem í bugðum liggja.
Tumar þínir tindra í mánaskini.
Tré í blóma múrana yfírskyggja.
Það var fyrir löngu. - Ennþá ertu
eins, með háa tuma og bugðótt stræti.
En götustéttir þínar eðju og auri
atast nú, - af pólskum hermannsfæti.
Þrflit flögg ei lengur leiftra í bænum,
ljóði og brosi í felur ólög þröngva.
Jámsmiður frá Varsjá hamrar hlekki
handa þeim, sem riija upp gamla söngva.
En þótt þér leggið líkamann í fjötra,
lagakúgun bindur hjörtun ekki:
Vér munum eitt sinn yngja foma söngva,
endursenda vora smán og hlekki.
Þetta kvæði eftir Sirijos Gira kom
út í dálitlu kveri fyrir hartnær
þrjátíu árum: Síðustu þýdd Ijóð
Magnúsar Ásgeirssonar. Magnús
var þá látinn og Guðmundur skáld
Böðvarsson bjó kverið til prentun-
ar. I athugasemd við þetta kvæði
telur Guðmundur þýðinguna nokk-
uð gamla, eftir öllum sólarmerkjum
að dæma. Hann bætti svo við frá
eigin bijósti, að svo væri löngum
um kvæði sem þetta, „að ein stund
er því líkleg til viðurtöku, önnur
síður. En Magnús hefur geymt
þessa þýðingu í ágætri hreinskrift
og ekki verið ráðinn í að bera hana
á eld. Því skal það ekki gert af
öðrum.“
í þessum orðum Guðmundar
Böðvarssonar er fólginn sá sann-
leikur að bókmenntir brenni ekki:
Þannig hefur þetta litla kvæði beð-
ið þolinmótt í marga áratugi eftir
að rætast, beðið stundarinnar sem
væri því „líkleg til viðurtöku". Og
nú er stund runnin upp; sú stund
að Litháar yngja sína fornu söngva
og endursenda smán sína og hlekki.
Að vísu ekki til Varsjár, enda var
kvæðið ort þegar öðruvísi háttaði i
alþjóðamálum, heldur til Moskvu.
Þangað sem Pólveijar sjálfir endur-
senda nú hlekkina sem einnig voru
lagðir á þá.
Efítr að þing Litháa lýsti yfir
sjálfstæði landsins hafa réttkjörnir
foringjar þeirra biðlað til umheims-
ins að styðja lýðveldið nýja gagn-
vart járnsmiðunum í Moskvu. Lithá-
ar biðja aðrar þjóðir um viðurkenn-
ingu á sjálfstæði landsins. Þeir biðja
um aðgöngumiða í samfélag
fijálsra þjóða.
Á þingi Norðurlandaráðs um
daginn höfðu menn um það stór orð
að auka samvinnu við Eystrasalts-
löndin þijú: Eistland, Lettland og
Litháen. Ef marka má fréttir af
þinginu voru menn helst á því að
byggja „norræn hús“ í þessuhi lönd-
um, og væntanlega fylla þau af
sendikennurum í beinu framhaldi.
Nú berast þær fréttir hinsvegar
frá Litháen að Kremlstjórnin flytji
þangað hermenn og morðtól í stór-
um stíl, opinberar byggingar eru
teknar herskildi og þlaðamönnum
vísað úr landi. Og Litháar biðja
nágranna sína um hjálp og viður-
kenningu. Hveiju svara íslending-
ar? Stjórnvöld hérlendis komust í
nokkurn bobba vegna þessa máls í
fyrstu, af því samkvæmt leikreglum
í hápólitískri stórveldarefskák má
ekki fyrir nokkurn mun veikja stöðu
Mikaíls Gorbatsjovs: mannsins sem
smám saman herðir kyrkingartakið
á Litháum. Þess vegna þóttust
menn himin hafa höndum tekið
þegar einhver snillingur komst að
þeirri niðurstöðu að Danir hefðu
tekið af okkur ómakið — og viður-
kennt Litháen árið 1921!
Árið 1921 fóru Danir með ut-
anríkismál fyrir íslands hönd, auk
þess sem við deildum með þeim
kóngi. Þessi tilhögun var aflögð
árið 1944 þegar ísland varð sjálf-
stætt ríki. Þá var Litháen fyrir
nokkrum árum orðið hluti af Sov-
étríkjunum samkvæmt samningi
Hitlers og Stalíns.
Það hlýtur að skoðast sem aumt
yfirklór að svara Litháum með því
að vísa í sjötíu ára gamla samþykkt
frá Danmörku. Þegar Litháar yngja
nú sína fornu söngva, er þeim lítil
hjálp í að vinir þeirra grúski í ryk-
föllnum samþykktum úr öðrum
löndum. Litháar þurfa siðferðilegan
stuðning fyrst og fremst. Þeir eru
að varpa af sér hlekkjum í óþökk
fangavarðarins sem virðist ætla að
beita öllum tiltækum ráðum til að
viðhalda smáninni. Á slíkum stund-
um eiga Islendingar ekki að spyija
hvernig þeir geti best tryggt at-
vinnu fangavarðarins. íslendingar
geta nú, í krafti smæðarinnar og
vopnleysisins, boðið Litháa vel-
komna í félagsskap fijálsra þjóða.
Viðurkenning íslendinga er Lit-
háum meira virði en „norræn hús“
í hveijum hreppi þar austur frá.
Skáldið Sirijos Gira orti um
gamla söngva. Og nú er ljóð hans
gamall söngur, sem lengi hefur
beðið síns tíma. Sá tími er genginn
í garð. Ekkert kemur í veg fyrir
að spásögnin rætist, því „lagakúgun
bindur hjörtun ekki“. Þannig getur.
eitt ljóð sigrað heilt heimsveldi.
Höfundur er rithöfiwdur og
blaðamaður í Reykjavík.
Félag íslenskra
símamaima 75 ára
FÉLAG íslenskra símamanna varð 75 ára fyrir skömmu, en það
er elsta stéttarfélagið innan Bandalags starfsmanna ríkis og
bæja. Af þessu tilefhi var efnt til móttöku í samkomuasalnum
við Thorvaldsenstræti 4 fyrir félagsmenn og gesti. Milli sex og
sjöhundruð manns komu til móttökunnar og voru félaginu færð-
ar margar góðar gjafir.
Félagið var stofnað þann 27.
febrúar 1915 og var fyrsti for-
maður þess Ottó B. Arnar.
Stofnfé-
lagar voru 20. Núverandi formað-
ur FÍS er Ragnhildur Guðmunds-
dóttir, en á þessum 75 árum hafa
formenn verið 16 talsins. Fljótlega
eftir stofnunina var hafin útgáfa
blaðsins Elektron, sem gefíð var
út undir því nafni til ársins 1922,
en þá hlaut blaðið nafnið Síma-
blaðið. Það hefur komið út óslitið
síðan.
í fréttatilkynningu frá félaginu
í tilefni afmælisins segir meðal
annars: „Félag íslenskra síma-
fhanna hefur átt því láni að fagna
að hafa innan sinna vébanda fé-
laga sem hafa verið félaginu
styrkar stoðir og Iátið því í té vit
sitt og mannkosti. Þeir Jón Kára-
son, aðalbókari, og Ágúst Geirs-
son, símstjóri, hafa verið í ábyrgð-
arstöðum fyrir félagið um árabil
og voru þeir gerðir að heiðursfé-
lögum í afmælishófínu þann 27.
febrúar. Áður höfðu þeir hlotið
þennan titil þeir Ottó B. Arnar,
Halldór Skaptason, Steindór
Björnsson, Jónas Eyvindsson,
Andrés Þormar og Sæmundur
Símonarson."
TÓNAFÓRNIN
_________Tónlist___________
Jón Ásgeirsson
Tónafómin eftir meistara Jo-
hann Sebastian Bach er í raun
þrískipt verk, einn þáttur tvö Ric-
ercare (fúgur), þriggja og sex
radda, annar kanónar í ýmsum
myndum og þriðji tríósónata í fjór-
um köflum. Þemagmnnur verksins
er eftir Friðrik mikla og sagan um
tilurð verksins kunn og margsögð.
Þriggja radda fúgan er talin vera
í meginatriðum sama verkið og
Bach lék af fíngrum fram í heim-
sókn sinni til hirðar Friðriks mikla
en sex radda fúgan er gerð seinna.
Kanónamir era settir fram sem
gátukanónar, svo sem þá tíðkaðist
en Bach hafði t.d. í kóralforspilun-
um sínum gert margvíslegar
kanon-útfærslur, svo að hann
kunni þar eitt og annað í þeim efn-
um. Tríósónatan er svo fijálsari
tónleikur þó þar sé margt að heyra
af merkilegum útfærslum, t.d. eins
og í þriðja þættinum, sem er ótrú-
lega nýstárlegur að gerð.
í flutningi Bach-sveitarinnar í
Skálholti hefst verkið á þriggja
radda fúgunni og lýkur á þeirri í
sex röddunum. Báða þessa þætti
lék Helga Ingólfsdóttir á sembalinn
og var leikur hennar í sex radda
fúgunni stórkostlega vel útfærður.
Kanónarnir tíu era ekki auðveldir
sem viðfangsefni á tónleikum, sök-
um þess hve samsetning þeirra er'
flókin og illgreinanleg eftir heyrn.
Vel væri hugsanlegt að tengja sam-
an fyrirlestur um gerð hvers kan-
óns með tóndæmum, bæði rituðum
og leiknum og flytja síðan kanón-
ana í heild.
Með Helgu Ingólfsdóttur léku
Kolbeinn Bjarnason á barokkflautu
og fiðluleikararnir Ann Wallström
Orgel og fiðla
Laufey Sigurðardóttir fíðluleik-
ari og Ann Toril Lindstad orgel-
leikari héldu tónleika í Laugames-
kirkju sl. laugardag og fluttu tón-
verk eftir J.S. Bach, Corelli, Vit-
ali, Hándel og Cesar Franck.
Fyrsta verkið var Fantasía og
fúga í g-moll eftir Bach og lék
Ann Toril Lindstad verkið af reisn
og leikni. Lindstad hefur sagt upp
starfí sínu við Laugameskirkjuna,
þar sem henni stendur til boða
staða í Noregi og er þar af nokk-
ur missir fyrir okkur íslendinga,
því Ann Toril Lindstad er frábær
orgelleikari.
Samleiksverkin voru fiðlúsón-
ata (óp. 5, nr. 1) eftir Corelli,
Chaconne eftir Vitali og sónata
op. 1. nr. 13, eftir Hándel. Laufey
Sigurðardóttir lék verkin af þokka
og sérstaklega var leikur hennar
fallegur í adagio-kaflanum í Co-
relli sónötunni og sömuleiðis iarg-
hetto-kaflanum í sónötunni eftir
Hándel. Orgel og fíðla eiga vel
saman en í barokktónlist getur
verið varasamt að leika á fiðluna
með þrungnum og sterkum
Kvennakórinn Lissý
Helga Ingólfsdóttir
og Lilja Hjaltadóttir á barokkfiðlur
og Ólöf Sesselja Óskarsdóttir á
viola da gamba. Flutningurinn var
glæsilegur en „dvergmál" kirkj-
unnar er of mikið fyrir svona mar-
gofínn tónvefnað og það er sem
sé ljóst, að nú vantar heppilegan
tónleikasal fyrir viðkvæma kam-
mertónlist, ekki síður en höllina
sem enn er aðeins til fallega út-
færð á teikniborðinu.
Kvennakórinn Lissý, undir
stjórn Margrétar Bóasdóttur, ’hélt
tónleika í Langholtskirkju sl.
sunnudag. Kórinn er skipaður
söngkonum úr aðildarfélögum
Kvenfélagasambands Suður-Þin-
geyinga, yfir sextíu konur, sem
ekíri hafa látið snjóþyngsli aftra
sér frá því að mæta á kóræfíngar.
Á efnisskránni vora íslenskir
söngvar, tveir þættir úr Stabat
mater eftir Pergolesi, Lofsöngur
eftir Hándel, Ave verum eftir Moz-
art og Mansöngur eftir Schubert.
í Pergolesi og Mansöngnum söng
Þuríður Baldursdóttir einsöng en
hún er hin ágætasta söngkona.
Af íslensku lögunum var sá
ágæti sálmur Til þín, Drottinn,
eftir Þorkel Sigurbjömsson og
Máríuvers Páls ísólfssonar vel flutt
en í fyrri hluta tónleikanna önnuð-
ust Ann Toril Lindstad og Guðrún

Laufey Sigurðardóttir
hljómi, svo sem vel á við í rómant-
ískri tónlist. I heildina var þokki
yfir þessum tónleikum og þeim
Ann Toril Lindstad
lauk með orgeleinleik, Kóral í a-
moll eftir César Franck, sem Ann
Toril Lindstad lék mjög fallega.
Margrét Bóasdóttir
Sigurðardóttir undirleikinn á orgel
og selló.
Seinni hluti tónleikanna var opn-
aður með Kvennaslagnum eftir
Sigfús Einarsson og eftir tvær
þjóðlagaraddsetningar söng kórinn
Vorgyðjan kemur eftir Árna Thor-
steinsson og þá bættist í hópinn
Guðrún A. Kristinsdóttir, píanó-
leikari, og lauk tónleikunum með
Mansöng Schuberts. Eitt lag á efn-
isskránni hefur undirritaður ekki
fyrr heyrt en það var Nú rennur
sólin eftir Elísabetu Jónsdóttur en
eftir hana liggja nokkur lög og var
þetta hið áheyrilegasta Iag. Árni
Björnsson, tónskáld, mun hafa
undirbúið lög Elísabetar til útgáfu
og kórútfærsla, þar byggð á, unn-
in af fyrsta stjórnanda kórsins,
Hólmfríði Benediktsdóttur. Ein-
söngvari var Hildur Tryggvadóttir.
Það var þokki yfir söng kvenn-
anna og sérstaklega tókst þeim
upp í Vorgyðjan kemur eftir Árna
Thorsteinsson og Vorvindunum
eftir Sigvalda Kaldalóns og var
auðheyrt að Margrét Bóasdóttir
er lagin og smekkvís kórstjóri.