Morgunblaðið - 28.04.1988, Blaðsíða 17

17
vil ég benda á nokkur önnur atriði
til íhugunar.
Fyrsta vandamálið sem hér þarf
að íhuga er það samband, sem ætíð
hiýtur að vera á milli gengis og
launaákvarðana. Fastgengisyfírlýs-
ingin í febrúar 1986 var beinlínis
ætluð sem grundvöllur launasamn-
inga, og síðan hafa allir samningar
verið á því reistir, að haldið yrði
fast við þá stefnu. Sú mikla hækk-
un raungengis, sem orðið hefur á
undanfömu ári, stafar því ekki af
ákvörðunum í gengismálum, heldur
af launaákvörðunum teknum á
grundvelli fastgengis. Þegar ríkis-
stjómin taldi nauðsynlegt að lækka
gengið um 6% síðastliðinn febrúar,
var það til þess gert, að nýr fast-
gengisgrundvöllur væri fyrir hendi
í þeim launasamningum, sem síðan
hafa verið gerðir. ! öllum þeim
samningum em rauð strik, sem
hefðu það í för með sér, að laun
mundu að líkindum hækka skjót-
lega í kjölfar gengisbreytingar og
ávinningur hennar fyrir útflutn-
ingsatvinnuvegina því brátt verða
að engu. Ef farið er út á þá braut,
er skammt að fara inn í þann víta-
hring kauphækkana og gengis-
hækkana, sem einkenndi ástandið
fyrir 1983. Ég skal ekki leggja dóm
á það, hvort lögbinding launa við
slíkar aðstæður er raunhæfur
möguleiki, en varla mundi sú leið
vera fær til lengdar. Á hinn bóginn
hefur fastgengisstefnan þann meg-
intilgang að vera grundvöllur tekju-
skiptingarákvarðana, sem teknar
em með frjálsum samningum milli
aðila vinnumarkaðarins. Hver á
síðan að bera ábyrgð á slíkum
samningum, ef ekki þeir sem gera
þá?
í öðm lagi er ástæða til að benda
á það, að þær greinar, sem nú eiga
í mestum erfíðleikum, em flestar í
flokki hinna svokölluðu láglauna-
greina. Lögð hefur verið rík áherzla
á það í undanfömum samningum
að hækka sérstaklega laun þess
fólks og jafna þannig tekjuskipting-
una í landinu. En hvaða þýðingu
hefur slík tekjujöfnunarstefíia, ef á
móti þarf að koma gengislækkun,
sem lækkar rauntekjur þessa fólks
að nýju? Sannleikurinn er sá, að
vandi margra þessara greina er
annaðhvort fólginn í of lítilli fram-
leiðni í samanburði við sambærilega
starfsemi í öðmm löndum, eða hann
stafar af samkeppni við láglauna-
framleiðslu, t.d. frá Suður-Evrópu
eða Asíu. Vandamál af þessu tagi
verður því að leysa á vegum fyrir-
tækjanna sjálfra og á vettvangi
kjarasamninga en ekki með gengis-
breytingum.
I þriðja lagi er ástæða til að fara
nokkmm orðum um vanda þeirra
aðila, sem orðið hafa fyrir barðinu
á misgengi erlendra gjaldmiðla og
þá einkum lækkun Bandaríkjadoll-
ars. Vissulega hefur vandi þeirra
fyrirtækja, sem fyrst og fremst era
háð dollaramörkuðum, verið mikill
að undanfömu, en á móti hefur
komið verðhækkun margra afurða
í dollumm og að sjálfsögðu hag-
stæðara gengi fyrir þá, sem flytja
út til landa, þar sem gengið hefur
hækkað, svo sem Vestur-Evrópu
og Japans. Augljóst er, að utanað-
komandi gengisbreytingar af þessu
tagi geta verið þjóðarbúinu erfíðar,
en við þeim verður fyrst og fremst
að bregðast með aðlögun í fram-
leiðsiu og útflutningsstarfsemi, eins
og reyndar hefur þegar gerzt með
stórauknum útflutningi til Vestur-
Evrópu og Japans á kostnað Banda-
ríkjanna og Austur-Evrópulanda,
en ekki með lækkun á gengi krón-
unnar.
í fjórða og síðasta lagi ætla ég
að fara nokkram orðum um við-
skiptahallann, en spáð er talsverðri
aukningu hans á þessu ári. Jafn-
framt því sem ég vil sízt af öllu
gera Iítið úr þeim vanda, sem við-
skiptahallanum er samfara, vil ég
vara við þeim hugsunarhætti, að
gengislækkun sé eina eða eðlileg-
asta lausnin á honum. Á síðasta
ári er t.d. ljóst, að viðskiptahallinn
stafaði svo að segja allur af þenslu
innlendrar eftirspumar, sem orsak-
aðist af halla í ríkisfjármálum, mikl-
um erlendum lántökum og útlána-
þenslu bankanna. Það hlýtur því
að vera fyrsta boðorðið að beita
aðhaldi í þessum efnum til þess að
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 28. APRÍL 1988
draga úr viðskiptahallanum, enda
myndi slíkt aðhald jafnframt hamla
gegn verðbólgu. Gengisbreyting
mundi hins vegar því aðeins draga
úr viðskiptahalla, að hún leiddi ekki
til víxlhækkana launa og verðlags,
sem vel gæti grafíð undan því
trausti, sem tekizt hefur að skapa
á markaðnum með fastgengisstefn-
unni. Vil ég reyndar taka það fram,
að ég er þeirrar skoðunar, að fram-
hald þeirrar aðhaldsstefnu, sem
fylgt hefur verið að undanfömu í
fjármálum og peningamálum, muni
að öðm óbreyttu geta tryggt minni
viðskiptahalla á þessu árí en síðustu
spár gera ráð fyrir.
Ég er þá kominn að lokum þessa
máls, þar sem ég hef lagt megin-
áherzlu á framhald þeirrar stefnu
aðhalds í fjármálum og peningamál-
um, markaðsaðlögunar, ásamt stöð-
ugleika í gengi, sem fylgt hefur
verið að undanfömu. Með því að
segja þetta, er ég ekki að mæla
með algeram ósveigjanleika í fram-
kvæmd þeirrar stefíiu. Breyttar
aðstæður hljóta að kalla á sífellt
endurmat fyrri ákvarðana, og vissu-
lega er nú úr vöndu að ráða, þar
sem allt bendir því miður til þess,
að samkeppnisstaða fjölda fyrir-
tækja hafí veikzt stórlega að und-
anfömu vegna versnandi stöðu á
erlendum mörkuðum og hækkunar
innlends kostnaðar, sem enn sér
ekki fyrir endann á. Hvemig skuli
bmgðizt við þessum vanda á næst-
unni í einstokum atriðum, verður
hins vegar verkefni stjómvalda og
óviðeigandi að ég fjalli nánar um
það á þessum vettvangi.
Mér fínnst þó rétt að benda á
nokkur gmndvallaratriði, sem mér
fínnst ekki mega missa sjónar á,
þegar tekizt er á við vanda af þessu
tagi. Er þá fyrst að nefna, að það
er bæði ábyrgð og skylda stjóm-
valda að marka þá grandvallar-
stefíiu, sem fylgt er í stjóm efna-
hagsmála, og móta þannig þá efna-
hagslegu umgjörð, sem athöfnum
og ákvörðunum einstaklinga og fyr-
irtækja er búin. Það er síðan á
ábyrgð þessara aðila, hvort sem það
em fyrirtæki, einstaklingar eða
aðilar vinnumarkaðarins, að gera á
þessum gmridvelli þá samninga og
taka þær ákvarðanir, sem þeir telja
beztar, út frá sínum eigin hagsmun-
um. Það getur hins vegar ekki leitt
nema til ófamaðar, ef þessir aðilar
taka ákvarðanir sínar og semja um
kaup og kjör í trausti þess, að ríkis-
valdið hlaupi sífellt undir bagga og
leysi menn undan afleiðingum
gerða sinna með gengisbreytingum
eða öðram hliðstæðum hætti. ís-
Iendingar þekkja afleiðingar þeirrar
stefnu og inn á þá braut má ekki
aftur halda.
MICROSOFT
HUGBÚNAÐUR
Fjölmargir vinningar í boði.

w0j;
Umboa á Austurlandi:
FAGURHÚLSMÝRI: Nanna Sigurdardóttir.
HÚFN í HORNAFIRÐI: Júlia Imsland, Miðtúni 7.
DJÚPIVOGUR: Elis Þórarinsson, Höfda.
BREIÐDALSVÍK: Sigrún Guðmundsdóttir, Sólbakka 9.
STÓÐVARFJÖRÐUR: Heiðdís Guðmundsdóttir, Túngötu 5.
FÁSKRUDSFJÚRDUR: Þóra Jónsdóttir, Hafnargötu8.
REYDARFJÚROUR: Ásgeir Metúsalemsson Kaupfélag Héraðsbúa
ESKIFJÖRDUR: Hildur Metúsalemsdóttir, Bleiksárhlið 51.
NESKAUPSTAÐUR: Nesbær Melagötu 2 B, Guðriður Guðbjartsdóttir.
SEYDISFJÚRDUR: Bókav. A. Bogason og E. Sigurðsson, Austurvegi 23
EGILSSTADIR: Björn Pálsson, Selási 20.
BORGARFJÖRÐUR EYSTRI: Kristjana Bjömsdóttir, Bakkavegi 1. .
VOPNAFJÖRDUR: Kauplélag Vopnfirðinga, (bókabúð). «4
BAKKAFJORDUR: Aldis Gunnlaugsdóttir, Hafnargötu 15. m
Þökkum okkar traustu
viðskiptavinum
og bjóðum nýja veikomna.
HAPPDRÆTT1
DVAIARHEINIIUS
ALDRAÐRA SJÓMANHA
Eflum stuðnina uið aldraða.
Miði á mann fyrirnvem aldraðan.
SEM PASSA.
Fjölbreytt úrval!
Örugglega eitthvað fyrir þig.
Þú velur þína stærð eftir stærðatöflunni á Leggs söluhillunum.
Þunnar og fallegar á fæti,
falla þétt að maga og mjöðmum,
styrkt tá, stærðir A,B,Q.
Blátt egg og hólkur.
Nuddsokkabuxur, sem örva,
blóðrásina við hverja hreyfingu.
Falleg glansáferð.
Styrkt tá, stærðir A,B,Q.
Silfurlitt egg og hólkur.
Nuddsokkabuxur, mjög stífar
að ofan hafa sömu
eiginleika og Sheer Energy.
Stærðir B,Q.
Silfurblátt egg og hólkur.
Leggs hnésokkar, 2 pör í eggi, extra breið teyja.
Samkvæmissokkabuxur.
Líta út og eru viðkomu eins
og silki. Einnig fáanlegar
stífar að ofan.
Stærðir A,B,Q.
Glært egg - grár hólkur.
Vetrar Leggs. 50 den þykkar,
í fallegum litum.
Einnig fáanlegar stífar að
ofan. Stærðir A,B,Q.
Glær egg - hólkar lýsa litum

Tískulitir frá Leggs.
Vanalegar sokkabuxur og
einnig stífar að ofan.
Stærðir A,B,Q.
Glær egg.
Einkaumboð: i™*,***
íslensk /////
AmeriRlra