Morgunblaðið - 13.07.1986, Page 54

54
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. JÚLÍ 1986
Franco hóf lokasókn til Madrid 26. marz
og borgin gafst upp tveimur dögum síðar.
Síðan féll Valencia og mótspyrna lýðveldis-
sinna fjaraði út. Hinn 1. apríl lýsti Franco
því yfir að borgarastríðinu væri lokið.
Spánn var flakandi í sárum. Ofan á mik-
ið mannfall bættust gífurlegar eyðileggingar
og hungursneyð blasti við. Sérstakir dóm-
stólar dæmdu hundruð lýðveldissinna til
dauða.
Landið hafði verið æfingasvæði hermanna
Þjóðverja og ítala. Stríðið sýndi möguleika
nýjustu hergagna, einkum flugvéla. Loft-
árásimar á Guemica og Madrid virtust
staðfesta kenningar um að vinna mætti sig-
ur í styrjöld með geysihörðum loftárásum,
þótt Madrid hefði haldið velli í 28 mánuði.
Hitler og Mussolini tókst ekki að gera
Franco að bandamanni sínum. Nokkrum
mánuðum síðar hófst síðari heimsstyrjöldin
og flest ríki Evrópu drógust inn í hana.
Erlendu sjálfboðaliðamir, sem börðust
með lýðveldissinnum, töldu borgarastríðið
„heimsstyrjöld í smækkaðri mynd“, anga
byltingarstríðs einræðis- og lýðræðisafla um
heim allan. Sumir þeirra höfðu flúið ættjörð
sína vegna yfirgangs einsræðis- og alræðis-
afla. Miklu færri ákváðu að berjast með
þjóðemissinnum og kirkjunni gegn trúleysi
og kommúnisma, aðallega kaþólskir Irar eða
Portúgalar.
Aðrir hafa talið stríðið á Spáni sér-
spænskt fyrirbrigði, afleiðingu stjómmála-
þróunar, sem tók allt aðra stefnu á Spáni
en annars staðar í Evrópu á öndverðri 19.
öld. Til dæmis var Spánn eina land Vestur-
Evrópu, þar sem algengt varð að herinn
Spœnska Útlendingahersveitin sækir fram.
Miaja hershöfðingi.
Hermenn lýðveldissinna láta fyrirberast í fjöllunum.
skipti sér af stjómmálum . Annars staðar
í Evrópu snerust vinstrisinnar á sveif með
sósíalisma eða marxisma, en á Spáni náði
stjórnleysisstefna mestum vinsældum meðal
verkamanna.
Sömuleiðis er því haldið fram að pólitísk-
ar en ekki hugmyndafræðilegar ástæður
hafi búið á bak við afskipti annarra ríkja
af ástandinu á Spáni, hvort heldur Þjóð-
veija, ítala og Rússa eða Breta, Frakka og
Bandaríkjamanna hins vegar.
Áróður beggja aðila hefur verið villandi.
Þjóðernissinnar felldu fleiri í stríðinu en
vinstri menn, en þeir höfðu öflugra herlið.
Ofbeldisverk lýðveldissinna í upphafi
stríðsins vom ekki runnin undan rifjum
kommúnista og lýðveldið var ekki „rautt"
eða „bolsévískt", því að kommúnistar náðu
ekki undirtökunum fyrr en síðar. Þjóðemis-
sinnar, sem vinstrisinnar kölluðu „fasista",
vom ekki þátttakendur í alþjóðlegu sam-
særi heldur hægrisinnaðir byltingarmenn,
sem vom sprottnir upp úr spænskum jarð-
vegi.
Gefðu sumrinu undir
fótinn
a